text
string | id
string | filename
string | language
string | language_script
string | source
string | file_path
string | dump
string | language_score
float64 | pii_count
int64 | url
string | idiom
string |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ils parlamentaris grischuns a Berna e la regenza grischuna recumondan da vuschar trais giadas GEA per ils projects d'energia dals 24 da settember
Ils parlamentaris grischuns a Berna e la regenza grischuna han confermà en occasiun da lur scuntrada dals 5 da settember da sustegnair tuts trais projects d'energia. Els appelleschan communablamain a la populaziun da metter en l'urna in GEA traidubel a la votaziun dals 24 da settember.
Ins va d'accord: Tant ils parlamentaris grischuns a Berna sco er la regenza grischuna recumondan in gea traidubel als projects d'energia, tar la dumonda decisiva in gea a la taxa da promoziun. Questa tenuta è dal rest identica cun quella da la conferenza da las regenzas dals chantuns muntagnards.
Instradar la direcziun da la politica d'energia
La votaziun dals 24 da settember pussibilitescha al pievel svizzer da far ina correctura fundamentala, moderada e supportabla da la politica d'energia. Questa nova politica è coordinada cun la politica d'ambient e d'occupaziun. Ella remunerescha il diever raziunal d'energia (p. ex. isolaziuns d'edifizis) e l'applicaziun d'energia regenerabla (p. ex. stgaudament cun lain). La politica nova è obliada a la persistenza e resguarda ils basegns da las generaziuns futuras. Ella engrevgiescha il consum d'energia e reducescha las contribuziuns da la AVS dals lavurants e dals patruns. A medem temp mitigescha ella las consequenzas da la liberalisaziun dal martgà d'electricitad tar l'utilisaziun da nossa producziun d'electricitad indigena e regenerabla or da forzas idraulicas en in temp transitori limità a 15 onns. La via nova n'emplenescha betg la cassa dal stadi. Tut ils meds van enavos en l'economia ed als burgais.
Ils projects
La norma fundamentala che prevesa ina taxa d'ambient limitada è la basa en la constituziun federala per introducir la refurma da taglias ecologica. Uschia pon vegnir engrevgiads l'energia atomica, il petroli, il gas mineral ed il charvun cun maximalmain dus raps per ura kilowat (20 raps per liter ieli da stgaudar). Il retgav va cumplainamain enavos a patruns e patrunas, lavurants e lavurantas (reducziun da las contribuziuns da AVS). La taxa da promoziun che po vegnir incassada a basa d'ina disposiziun transitoria en la constituziun federala serva a promover il diever raziunal da las energias indigenas regenerablas. Cun 0.3 raps per ura kilowat (trais raps per liter ieli da stgaudar) sin energia atomica, petroli, gas mineral e charvun vegnan procurads ils meds per intimar persunas singulas e la mastergnanza da trair a niz la tecnica en svilup dal diever effizient d'energia (dus quarts dal retgav, numnadamain 220 milliuns francs per onn). Per las ovras idraulicas stat ultra da quai a disposiziun almain in quart (110 milliuns francs per onn) per meglierar lur mantegniment da posiziun e lur cumpetitivitad sin il martgà d'electricitad che s'avra. Il davos quart dal retgav po il cussegl federal impunder per furmar accents tar las applicaziuns menziunadas. La taxa da promoziun è la cuntraproposta dal parlament cunter l'iniziativa solara. L'iniziativa solara va en la medema direcziun sco la taxa da promoziun. Ella engrevgiescha dentant pli ferm las energias betg regenerablas, numnadamain cun 0.5 raps per ura kilowat. Ultra da quai na porscha ella naginas pussaivladads da sustegnair las ovras idraulicas en connex cun l'avertura dal martgà d'electricitad.
Energia sco center vital
L'energia è il center vital da mintga economia e societad industrialisada sco quella da la Svizra. Il consum d'energia - surtut d'ieli da stgaudar - ha effects incontestabels sin l'ambient natiral. La Svizra è dependenta per circa 80 pertschient d'imports d'energia da l'exteriur. Perquai paja nossa economia publica mintg'onn imports en l'autezza da milliardas. Noss trumfs sin il sectur d'energia èn las energias indigenas e regenerablas: il sulegl, la forza idraulica, la forza dal vent e la laina.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza e parlamentaris grischuns a Berna
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 07.09.2000
|
5d2b23ae-25c4-49c4-8767-019219273f09
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Sonda entschaiva la chatscha grischuna
Co han els spetgà cun malpazienza il cumenzament da la chatsch'auta. Il plaschair anticipà che commova è in dals pli bels sentiments en connex cun la chatscha. I na dat nagin motiv da betg s'identifitgar cun las emoziuns e cun la passiun ch'èn cumbinadas cun la chatscha. Ir a chatscha vul dir en prima lingia d'observar la natira e da chapir sias leschas. Tar la chatscha appartegnan strapatschs, la distracziun da la lavur e la vita simpla.
Las prescripziuns da chatscha mettan cunfins. En prima lingia servan ellas a la selvaschina, sch'ellas fixeschan la selvaschina permessa sco er ils territoris d'asil ed il temps da chatscha. Ellas sa drizzan dentant er als chatschders ed a las chatschadras, sch'ellas circumscrivan las reglas da chatschadur ed uschia d'ina chatscha undraivla. La chatscha grischuna da patenta fa grondas pretaisas als chatschaders ed a las chatschadras. Ella pretenda dad els da betg s'occupar be durant las trais emnas da la chatsch'auta dals connexs tranter selvaschina, ambient e chatscha.
En cumparegliaziun cun l'onn passà èn las prescripziuns da chatscha vegnidas midadas be minimamain. Per cuntanscher che l'effectiv da tschiervs possia vegnir stabilisà èsi stà necessari da perfecziunar la planisaziun da reducziun e da prender en mira ina relaziun tant sco pussaivel equilibrada tranter las schlattas. Tar ils chavriels vegn la chatscha extendida sin selvaschina falombra e malsauna. Quest'adattaziun duai reducir la quota dals animals ids a la malura e reducir la pressiun da chatscha sin ils chavriels feminins.
A tut quels che van damaun a chatscha giavisch jau ch'els vesian blers animals, oravant tut dentant ina chatscha senza accidents ed in bel temp d'atun en las muntognas.
Stefan Engler, cusseglier guvernativ
Gremi: cusseglier guvernativ Stefan Engler
Funtauna: rg cusseglier guvernativ Stefan Engler
Data: 07.09.2000
|
21dba012-8324-4452-8856-f2c4f93691fb
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La regenza dal chantun Schaffusa sin visita en il Grischun
Mesemna, ils 13 da settember fa la regenza dal chantun da Schaffusa ina visita al chantun Grischun. La scuntrada ha lieu en la regiun dal Partenz/Signuradi.
Sut la direcziun dal president da la regenza Hans-Peter Lenherr fan ils tschintg commembers executivs ed il chancelier da Schaffusa ina visita a la regenza grischuna. Da vart dal chantun sa participeschan ils commembers da la regenza ed il chancelier cun lur partenaris/as a quest'occurrenza. Sin il program stattan in viadi sin ils culms da Fideris, in'orientaziun davart las novas purschidas turisticas ed il Swiss-Bike-Masters en Partenz, in gentar communabel, ina marenda cun degustar vin a Malans, ina spassegiada al chastè Bothmar cun visita da l'iert istoric e per finiziun ina tschaina en il chastè Brandis a Maiavilla. La scuntrada duai gidar ad intensivar ils contacts amicabels sco er servir a la discussiun da temas communabels.
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 08.09.2000
|
5c30689e-83f2-4dfe-90ef-0e16528448bd
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond beneventa l'orientaziun nova da la politica d'attempads dal chantun
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond è s'occupada sut il presidi dad Urs Hardegger (PPS) durant dus dis en preschientscha dal president da la regenza Peter Aliesch da la missiva da la regenza davart la revisiun parziala da la lescha da la tgira da malsauns.
La cumissiun predeliberanta beneventa il nov model da finanziaziun per il sectur staziunar stabel che vegn proponì da la regenza. Il nov model prevesa che las chasas d'attempads e da tgira incasseschan da las abitantas e dals abitants tariffas graduadas tenor il basegn da tgira che cuvran ils custs per la tgira e l'assistenza. En quest connex na dastgan las tariffas maximalas fixadas da la regenza betg vegnir surpassadas. La cumissiun è s'occupada en quest connex detagliadamain da l'autezza da las tariffas maximalas fixadas da la regenza. En quest connex ha ella constatà ch'i resulta tras las tariffas maximalas previsas da la regenza tar ils custs per la hotellaria ina surcuvrida e concernent ils custs per il stgalim maximal da tgira in sutcuvrida. La cumissiun recamonda perquai a la regenza da fixar las tariffas maximalas uschia ch'ellas tegnan quint dals custs effectivs.
La cumissiun predeliberanta beneventa l'introducziun d'ina obligaziun da permissiun che vegn medemamain proponida da la regenza per garantir la qualitad per purschidas da tgirar ed assister a persunas attempadas che basegnan tgira. La cumissiun considerescha per obligant che la persuna dal mediatur public ch'è da dessignar da las chasas d'attempads e da tgira saja independenta.
En il senn da la solidaritad da las vischnancas èsi ord vista da la cumissiun predeliberanta impurtant che mintga vischnanca sa colligia cun ina regiun da planisaziun. Per quest intent duai la regenza vegnir autorisada da determinar regiuns da planisaziun suenter avair consultà las vischnancas e da las obligar da sa participar ad ina regiun da planisaziun.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 12.09.2000
|
79eb7275-3b6d-4945-8ed3-45ce44f9d851
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Dar impuls per spazis da viver confurms als uffants
Avant exactamain 100 onns ha Ellen Key attratg l'attenziun cun ses cudesch renumà "Das Jahrhundert des Kindes" ed ha uschia mess en moviment ina discussiun generala en favur dals uffants. Il servetsch psicologic da scola dal Grischun vul puspè reactivar la discussiun davart ils spazis da viver dals uffants.
Per quest intent è vegnì publitgà in cudesch che fascinescha tras sia cumparsa simpla; gist per quella raschun pussibilitescha el buna accoglientscha tar lecturas e lecturs. Guido Schmidt, conuschì tras sias exposiziuns da fotografias en il rom da la AlpArt en Engiadina, reproducescha ils munds dals uffants sin 27 fotografias. Ils maletgs envidan a s'approfundir en differents champs da la vita, ed els vegnan anc accentuads dals commentars che uffants grischuns han fatg davart las fotografias. Quests commentars duain famigliarisar la lectura ed il lectur cun las perspectivas dals uffants ch'èn mintgatant surprendentas e fan ch'ins daventa perplex. L'ovra vegn cumplettada cun texts dal scriptur grischun Hansheinrich Rütimann. En quests texts ha el empruvà da dar a ses lecturs impuls che mainan vinavant. Tuttas trais externaziuns ensemen furman in'unitad che viva da la tensiun che nascha tras la diversitad. Il cudesch duai intermediar speranza e dar forza per dumagnar in mund che daventa adina pli difficil.
Cun la publicaziun vul ins plidentar persunas d'instrucziun, geniturs, educaturs e persunas che s'interessan per il svilup e l'educaziun dals uffants. Il cudesch è uss disponibel en las librarias.
Gremi: servetsch psicologic da scola dal Grischun
Funtauna: rg servetsch psicologic da scola dal Grischun
Data: 12.09.2000
|
5ea1a903-27a6-4bfe-9a0c-8ac18bdcd780
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Las dretgiras reflecteschan la cumposiziun da la populaziun
Sin fundament da la refurma da las dretgiras elegia per l'emprima giada il pievel las derschadras ed ils derschaders en il Grischun.
Pli baud vegnivan las dretgiras elegidas d'uschenumnads "electurs delegads" che vegnivan numnads da la vischnanca. "Electuras delegadas" na davi uffizialmain naginas, schebain ch'ils electurs delegads eran sa chapescha per part dunnas... E dunnas vegnivan elegidas er en las dretgiras districtualas: durant la davosa perioda d'uffizi represchentavan 32 derschadras ina quota da dunnas da circa in quart. Dentant nagina dretgira districtuala vegniva presidiada d'ina dunna.
Las dretgiras districtualas vegnan a s'occupar sco dretgiras d'emprima instanza cun ils cas da dretg civil e penal. Igl è impurtant che questas dretgiras sa cumponian a moda uschè eterogena sco la populaziun dal Grischun, per ch'i possian affluir differentas posiziuns en il giudicament da causals. L'elecziun da las dretgiras è en emprima lingia in'elecziun politica. L'appartenenza da las candidatas e dals candidats ad ina partida ha l'emprima prioritad. Persunas pli giuvnas e pli veglias duessan esser represchentadas sco er ils circuls e natiralmain las dunnas ed ils umens. Sch'ins s'imaginescha la situaziun d'in divorzi cumbattì, en il qual igl èn da reglar las dumondas dal dretg da tgira e dals aliments, alura èsi cler quant impurtant ch'igl è che las dunnas possian apportar lur savida e lur experientscha. Il medem vala er per autras dumondas giuridicas.
En differents districts stattan a disposiziun diversas dunnas cun experientscha e cumpetenza. Ina represchentaziun adequata da las dunnas dependa uschia da las electuras e dals electurs.
Gremi: biro d'egualitad dal Grischun
Funtauna: rg biro d'egualitad dal Grischun
Data: 12.09.2000
|
5a8162a2-212d-4f28-b64e-73908036f309
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond ha tractà la revisiun totala da l'ordinaziun davart la cassa da pensiun chantunala dal Grischun
Sut il presidi da deputà Vincent Augustin ha la cumissiun predeliberanta tractà en preschientscha da cussegliera guvernativa Eveline Widmer-Schlumpf la missiva ed il sboz da la regenza pertutgant la revisiun totala da l'ordinaziun davart la cassa da pensiun chantunala dal Grischun.
En il rom da hearings èn vegnids consultads l'emprim represchentants da singulas vischnancas e da la banca chantunala. Numerusas vischnancas, la BCG ed ulteriurs patruns èn affiliadas a la cassa da pensiun chantunala.
Alura ha gì ina delegaziun da las associaziuns da persunal la pussaivladad da s'exprimer envers la cumissiun predeliberanta davart la revisiun planisada. En in'ulteriura seduta ha l'expert da la cassa da pensiun explitgà il concept da prevenziun ed el ha respundì dumondas concretas dals commembers da la cumissiun predeliberanta.
Quest proceder ha dà a la cumissiun predeliberanta ina buna survista davart il stadi da la cassa, davart las ideas dals patruns affiliads e concernent ils interess da las lavurantas e dals lavurants assicurads. En ina debatta d'entrada engaschada è la cumissiun predeliberanta s'occupada l'emprim da la dumonda da finanziar il deficit da cuvrida da la cassa. Unanimamain vegn ella a la conclusiun: La finanziaziun dal deficit da cuvrida è da reglar uss a moda obliganta.
La midada previsa dal primat da prestaziuns al primat da contribuziuns è vegnida beneventada unanimamain. Cun questa midada vegn tegnì quint da la pretaisa per dapli flexibilitad e transparenza. Plinavant duai la surveglianza davart la LPP vegnir reglada da nov e vegnir exequida dal departament da giustia, polizia e sanitad (DGPS). Il DGPS è gia oz cumpetent per la surveglianza da las instituziuns da prevenziun en il chantun e dispona perquai da las enconuschientschas spezialas necessarias. Ulteriurs puncts da revisiun pertutgan midadas sin ils secturs da la finanziaziun da las contribuziuns e da las prestaziuns.
Object d'in conclus spezial furma la finanziaziun dal deficit da cuvrida da la cassa fin l'onn 2011. Cun quai vegn cumbinada l'independenza legala da la cassa e la renunzia a la garanzia statala. Quest conclus va sur las propostas da la regenza or e duai vegnir suttamess obligatoriamain a la votaziun dal pievel. Ils meds finanzials èn da prestar dals patruns affiliads obligatoriamain a la casa.
Suenter la stipulaziun da quest proceder ha la cumissiun predeliberanta concludì unanimamain da tractar il project en detagl.
En la discussiun da detagl han las propostas da la missiva chattà pli u mains il consentiment da la cumissiun. Il nov concept da prevenziun vegn beneventà cun pitschas differenzas.
Propostas da minoritad vegnan fatgas concernent la deducziun da coordinaziun, la repartiziun da las contribuziuns tranter patrun e lavurant e concernent il circul da las persunas cun dretg da prestaziuns.
La revisiun totala da l'ordinaziun da persunal vegn tractada durant la sessiun d'october dal cussegl grond.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 12.09.2000
|
250c02cd-e024-4d6d-9e00-55c06f00f713
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Sch'ils animals da rapina fan donn pon ils chantuns permetter schluppettadas
La regenza s'exprima da princip positiv envers la revisiun parziala da l'ordinaziun federala da chatscha. Quella regla tranter auter schlupettadas da lufs-tscherver, lufs ed urs che chaschunan donns nunsupportabels.
La confederaziun vul integrar pli fitg ils chantuns en il management dals animals protegids da rapina luf, luf-tscherver ed urs. Ils chantuns duain obtegnair la cumpetenza da schluppettar animals che fan spezialmain gronds donns. Questa cumpetenza è limitada en il senn d'in experiment tochen la fin da l'onn 2002. Il departament per ambient, traffic, energia e communicaziun (DATEC) ha mess en consultaziun ina midada correspundenta da l'ordinaziun federala da chatscha. Il luf, il luf-tscherver e l'urs restan animals protegids, las directivas per la schluppettada vegnan fixadas da la confederaziun. In'ulteriura novaziun pertutga l'augment da las contribuziuns da la confederaziun per ils donns che vegnan chaschunads dals trais animals menmziunads da rapina e d'ulteriuras spezias da selvaschina protegida. Ultra da quai ha la confederaziun l'intenziun da promover mesiras regiunalas cun las qualas donns dal luf- tscherver, dal luf e da l'urs duain vegnir evitads. Cun questas novaziuns vegnan ademplids per part ils postulats giustifitgads ch'ils chantuns han exprimì repetidamain. Perquai sustegna la regenza la revisiun previsa. Ella na po dentant betg ir d'accord cun la regulaziun, tenor la quala la confederaziun cumpensescha donns be alura, sch'il chantun surpiglia ils custs restants. Tenor l'opiniun da la regenza sto er sa mussar il princip da l'atgna responsabladad dals donnegiads. Perquai duai la dumonda co ch'ils custs restants vegnan repartgids suenter la deducziun da la contribuziun federala vegnir surlaschada al legislatur chantunal. Per che la cumpetenza da schluppettada dals chantuns ch'è limitada tochen la fin da l'onn 2002 possia vegnir transferida a moda speditiva en ina regulaziun definitiva spetga la regenza che la confederaziun s'occupeschia immediat da las lavurs legislativas correspundentas.
Var 114'000 francs per onn per la protecziun da la Val Frisal
Suenter ch'il territori da protecziun Val Frisal è vegnì extendì tenor proposta da la confederaziun fin al guaud selvadi Scatlè po vegnir suttascrit il contract tranter la confederaziun, la vischnanca da Breil/Brigels sco er il chantun Grischun. Quella ha per consequenza che la vischnanca da Breil/Brigels obtegna retroactivamain davent da l'onn 1999 contribuziuns annualas da gulivaziun da la confederaziun da var 114'000 francs.
Contribuziuns culturalas
Per 69 organisaziuns culturalas e projects culturals vegnan conderschidas contribuziuns en l'import total da circa 352'000 francs.
Da las vischnancas
Il project da construcziun per ina halla da sport e plurivalenta en Stussavgia vegn approbà. Vi dals custs imputabels da var 2.2 milliuns francs garantescha il chantun ina contribuziun da 40 pertschient.
La regenza è persuenter da tegnair liber la via dal Lucmagn durant l'enviern ed autorisescha il departament da construcziun, traffic e selvicultura da far ina cunvegna correspundenta cun l'uniun "Pro Lugmagn".
Las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas da Favugn, Fuldera, Glion, Malans, Vaz sut, Tumein e Valendau vegnan approbadas.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads liber credits en l'import total da bunamain dus milliuns francs (lavurs da cuvrida sin il traject tranter la punt sur il Rein da Medel e Curaglia, lavurs da servetsch d'enviern Sedrun- pass da l'Alpsu e Tumein-Laax sco er la fermada da bus e trottuar tranter Janza e Pragg-Jenaz).
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 14.09.2000
|
9880d1cc-19a5-4716-8916-2fffc5d8205e
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Votaziun dal pievel dals 24 da settember 2000 davart ils projects d'energia
Il comité da las Alps è per la forza idraulica indigena
En vista a la votaziun dal pievel dals 24 da settember 2000 davart ils projects d'energia è sa furmà in comité da las Alps per la forza idraulica indigena che consista da las regenzas dals chantuns da muntogna Uri, Sursilvania, Sutsilvania, Glaruna, Grischun, Tessin e Valleis, da la Gruppa svizra per las regiuns da muntogna (SAB) sco er da 27 cussegliers dals chantuns e dal cussegl naziunal da quests chantuns.
Il "comité da las Alps per la forza idraulica indigena" vegn presidiada dals presidents da la conferenza da las regenzas dals chantuns da muntogna (CRCM) e da la Gruppa svizra per las regiuns da muntogna (SAB), dals cusseglier guvernativ da Glaruna Pankraz Freitag (PLD) e dal cusseglier dals chantuns dal Grischun Theo Maissen (PCD). Quest comité recumonda a la populaziun da muntogna da votar trais giadas GEA per ils projects d'energia e da far la crusch tar il cuntraproject (taxa da promoziun) tar la dumonda decisiva.. Singuls commembers dal comité da las Alps sustegnan be las duas cuntrapropostas da l'assamblea federala.
Sch'il pievel ed ils chantuns duessan refusar ils 24 da settember 2000 la taxa da promoziun ch'è limitada sin maximalmain 15 onns vegn engrevgià il tractament da la lescha davart il martgà d'electricitad. La taxa da promoziun è la mesira la pli efficazia per defender las schanzas da la forza idraulica indigena ch'è netta e regenerabla en il martgà liberalisà d'electricitad. La forza idraulica ch'è la pli impurtanta resursa natirala da noss pajais cuvra oz var sessanta pertschient dal provediment svizzer d'electricitad. Duas terzas da la producziun indigena da la forza idraulica sa concentrescha sin il territori da las Alps. Senza mesiras efficazias en il senn d'in agid transitori vegn la forza idraulica sut squitsch. Ella sto numnadamain concurrer cun current bunmartgà subvenziunà ed ecologicamain dubius da l'exteriur.
La Svizra ristga plinavant da perder la disponibladad sur da la producziun indigena d'electricitad. Ils chantuns da las chombras d'aua battan en in temp pauc favuraivel per els per lur entradas dals tschains d'aua da var 400 milliuns francs per onn.
Dal comité da las Alps fan part las sequentas persunalitads:
Aliesch Peter, president da la regenza (per la regenza dal chantun Grischun), Antille Charles-Albert, cusseglier naziunal, Bezzola Duri, cusseglier naziunal, Brändli Christoffel, cusseglier dals chantuns, Cavalli Francesco prof., cusseglier naziunal, Chevrier Maurice, cusseglier naziunal, Cina Jean-Michel, cusseglier naziunal, Decurtins Walter, cusseglier naziunal, Epiney Simon, cusseglier dals chantuns, Escher Rolf, cusseglier dals chantuns, Fournier Jean-René, president da la regenza (per la regenza dal chantun Vallais), Furrer Martin, president da la regenza (per la regenza dal chantun Uri), Gadient Brigitta M., cussegliera naziunala, Gendotti Gabriele, cusseglier naziunal, Gisler Rudolf, president da la regenza (per la regenza dal chantun Glaruna), Hämmerle Andrea, cusseglier naziunal, Hassler Hansjörg, cusseglier naziunal, Hofer Hans, president da la regenza (per la regenza dal chantun Sursilvania), Inderkum Hansheiri, cusseglier dals chantuns, Jenny This, cusseglier dals chantuns, Jossen-Zinsstag Peter, cusseglier naziunal, Keiser Ferdinand, cusseglier guvernativ (directur d'energia dal chantun Sutsilvania), Lombardi Filippo, cusseglier dals chantuns, Mariétan Fernand, cusseglier naziunal, Marti Werner, cusseglier naziunal, Marty Dick F., cusseglier dals chantuns, Pedrazzini Luigi, cusseglier guvernativ (directur d'energia dal chantun Tessin), Pedrina Fabio, cusseglier naziunal, Robbiani Meinrado, cusseglier naziunal, Rossini Stéphane, cusseglier naziunal, Schiesser Fritz, cusseglier dals chantuns, Schmid Odilo, cusseglier naziunal, Simoneschi-Cortesi Chiara, cussegliera naziunala, Stadler Hansruedi, cusseglier dals chantuns
Gremi:Conferenza da las regenzas dals chantuns da muntogna (CRCM) e gruppa svizra per las regiuns da muntogna (SAB)
Funtauna: rg Conferenza da las regenzas dals chantuns da muntogna (CRCM) e gruppa svizra per las regiuns da muntogna (SAB)
Data: 18.09.2000
|
3534f1b8-be03-498d-8ae0-039edd1f1704
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Dunnas en las vischnancas dal Grischun 2000
Ina reponderaziun da la situaziun actuala ch'è vegnida fatga dal biro d'egualitad davart il tema represchentanza da las dunnas sin plaun communal ha mussà che las vischnancas grischunas èn anc adina en maun dals umens. Mo gist mintga 17avla vischnanca vegn presidiada d'ina dunna, la quota da dunnas en las suprastanzas communalas è stgars 16 pertschient.
A la dumonda dal biro d'egualitad èn sa participadas 142 vischnancas (67 pertschient). Ellas han respundì detagliadamain las dumondas davart la represchentanza politica da las dunnas, davart la participaziun da las dunnas en cumissiuns ed en auters gremis communals, en il corp da pumpiers e davart l'occupaziun da plazzas communalas cun dunnas. Uschia exista uss per l'emprima giada ina survista detagliada da quests temas. E questa survista conferma la tendenza ch'ins pudeva supponer, ma ch'ins na spetgava tuttina betg uschè cleramain: er sin plaun communal èn las relaziuns da pussanza anc adina unilateralas or da vista da l'egualitad. Las dunnas èn ina pitschna minoritad en las suprastanzas communalas. 42 pertschient da tut las vischnancas vegnan manadas da spirs gremis masculins. En 46 pertschient da las vischnancas occupa ina suletta dunna in mandat en ina suprastanza uschiglio mo dad umens. Ina represchentanza ferma da las dunnas exista mo en ils gremis ch'appartegnan als ambients caracterisads tradiziunalmain sco plitost feminils: cussegl da scola, cumissiun sociala e da cultura, scola da musica. Il pli grond success ha la cumissiun da scolina cun circa 80 pertschient dunnas. Las dumondas da scolina paran d'esser ina chaussa da las dunnas.
Tge intent ha il biro d'egualitad cun questa retschertga?
Ins sto enconuscher la situaziun da partenza, sch'ins vul midar la situaziun. E cifras sin plaun communal datti fin uss (er en auters lieus da la Svizra) mo fitg paucas. Ils resultats da la retschertga duain servir sco basa per in engaschament pli intensiv dals circuls pertutgads da questa tematica: las partidas, las organisaziuns d'interess (er las organisaziuns da dunnas), dentant er las dunnas sezzas. Ideas per mesiras pussaivlas per rinforzar la represchentanza da las dunnas na mancan betg (ellas èn p.ex. resumadas en la broschura cumparida dacurt a Berna "Das Ziel ist halbe-halbe"). Plinavant èn vegnidas eruidas tras la retschertga quellas vischnancas che vulan s'occupar a moda pli detagliada da la promoziun da las dunnas en lur vischnanca. Ensemen cun ellas vegn il biro d'egualitad ad elavurar il tema sin fundament da lur giavischs individuals.
Sin in auter plaun collavura il biro d'egualitad cun l'archiv da cultura da dunnas dal Grischun. Questa collavuraziun ha la finamira da sustegnair la voluntad da las dunnas da sa participar a la politica e da porscher sustegn ad ellas per surventscher las difficultads specificas per dunnas. Il chavazzin per quest intent è rait.
Gremi: biro d'egualitad dal Grischun
Funtauna: rg biro d'egualitad dal Grischun
Data: 19.09.2000
|
55a47d77-d7a1-46c2-9e50-8acc9563c7ed
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La chaplutta Sontga Maria Madleina a Gula sper Rueun è salvada
La chaplutta Sontga Maria Madleina è ina da las quatter chapluttas da la vischnanca da Rueun. 1983/84 è succedida la restauraziun da la chaplutta Sogn Francestg ch'è situada sper la via vers Pigniu. La baselgia parochiala da Sogn Andriu è vegnida restaurada cumplettamain ils onns 1993 fin 1995.
Davart l'istorgia da la chaplutta
La chaplutta Sontga Maria Madleina en l'anteriur aclaun Gula sa chatta da la vart dretga da la val envers Schnaus. Erwin Poeschel, l'inventarisader dals monuments d'art suppona ina chaplutta antecessura cun tetg plat dal 16avel tschientaner. I dat en egl che la baselgia da la vischnanca vischina construida da nov è consecrada dapi 1522 ultra a Sogn Bistgaun e Sogn Gieri en emprima lingia a la Sontga Maria Madleina. Gia quatter onns suenter la construcziun nova ha Schnaus acceptà 1526 la refurmaziun. Forsa è vegnida construida lezza giada ina chaplutta dals vischins a Gula, da l'autra vart da la Val da Mulin ed uschia ina nova patria per la sontga Maria Madleina bandischada da Schnaus. Il stumbel d'ina anteriura trav en il palantschin sur l'artg dal chor en la chaplutta lascha supponer ina midada da construcziun. Mademamain pudess il moviment da l'arvieut inditgar ina montascha posteriura. Domadus zains da l'onn 1643 (or da la construcziun nova?) cun l'inscripziun "SANCTA MARIA ED SS. FRANZISCE ET SANCTA MA. MAG. (maria Madleina) ORATE PRO NOBIS A. DO. 1643" èn mantegnids. Il pli grond en il clutger construì pli probabel da nov lezza giada a Gula, il pli pitschen en il clutgeret da la chaplutta Sogn Antoni a Rueun. L'onn 1643 sco data per ina midada u schizunt per ina construcziun nova da la chaplutta vegn affirmada tras las picturas en l'arvieut che n'èn betg segnadas, che nus vulessan dentant tuttina attribuir sin fundament da lur particularitads formalas e stilisticas a Giovanni Battista Macholino u a ses lavuratori. Macholino da la Val San Giacomo sper Clavenna ha segnà e datà sias frescas, e quai 1636 en la baselgia da Pigniu e 1639 en la baselgia evangelica da Sagogn. Pli probabel deriva er la pictura main perfetga en la chaplutta Sogn Francestg e forsa er quella en il chor da la baselgia parochiala da Rueun or dal lavuratori da Macholino ch'ha segnà là il maletg da l'altar dretg cun il crucifitgà l'onn 1635. L'ovra la pli veglia da Macholino en la regiun è il maletg colossal da la battaglia da Lepanto en la baselgia Sogn Vintschegn a Pleif ch'è segnà e datà 1630.
Conservar e restaurar
Ina conservaziun e restauraziun cumplessiva da la chaplutta Maria Madleina a Gula è stada inditgada curt suenter la restauraziun da la baselgia parochiala, perquai che l'arvieut da la nav cun bleras picturas era sin dar ensemen. Il tetg da stuors era en in nausch stadi e l'umiditad donnegiava ils mirs e la liadira. Novas chinettas, novs stanschains ed in conduct d'aua da sfundrada enturn la baselgia procuran per ina deflussiun da l'aua da tetg e duain minimar l'umiditad dal fundament. Da nov è er montà in parachametg. Enstagl dal tetg da stuors donnegià è vegnì fatg in tetg da schlondas larisch, la nav ed il chor vegnan cuvrids d'in tetg en muster romboid or d'unigox-stuors d'itschal. Il tetg modern da metal è vegnì elegì enstagl dal tetg istoric da schlondas, perquai che utschels-mezmieur avevan chattà refugi sut il tetg da metal. Grazia a la meglra isolaziun en il sectur dal tetg è il clima daventà uschè bun che las femellas dals utschels-mezmieur rinolof pitschen han utilisà la stad 2000 il palantschin per trair si lur pitschens.
La tetgaglia sur la nav era en in nausch stadi. Quai ha pretendì da montar in purtader traversal da metal. L'arvieut sur la nav ch'era sin il precint da dar ensemen è vegnì fixà cun numerus fists d'atschal vi da la tetgaglia resp. è vegnì pendì vi dal nov purtader traversal. Quai è ina metoda cumprovada per segirar il palantschieu sura che l'inschigner planisader Jürg Buchli aveva gia applitgà en la baselgia claustrala da Faveras ed en la baselgia parochiala da Mustér.
A chaschun da la davosa renovaziun da la chaplutta avant circa 60 onns avevan ins empruvà da dar damogn a l'umiditad en l'intern da la chaplutta cun in palantschieu da cement culà. Quest palantschieu da cement è vegnì resgià si uss per lung da las paraids, per garantir l'equiliber tranter aria ed umiditad. Il palaschieu da cement pauc bel è vegnì cuvrì cun plattas da Val S. Pieder fendidas. Ils bancs da lain pign da la davosa renovaziun han ins sulettamain bugadà. Las simplas fanestras trapartidas en lain dateschan pli probabel da l'entschatta dal 20avel tschientaner, quellas dal chor pudessan esser anc tschient onns pli veglias. La fanestra da la paraid vers sid ha pudì vegnir reparada, quella vers vest cun las numerusas picturas en la vieuta era donnegiada uschè ferm che sulettamain ina copia dal rom è stada pussaivla. En adattaziun al rom picturà han ins elegì qua per las fanestras las rudellas dal 17avel tschientaner ch'èn tipologicamain pli veglias.
Las paraids dal portal en verucan verd dal conturn èn decoradas cun emplenidas e rosettas. Ellas èn vegnidas conservadas dal restauratur Jörg Joos cun acid silicat. La porta dubla dal temp baroc ha obtegnì suenter la restauraziun entras il scrinari puspè in schlegn da fier battì.
Il retabel da l'altar baroc da lain è picturà cun imitaziuns da marmel e per part surdorà. Duas colonnas canneladas cun capitels cumposits portan ina culmaina cun travs profiladas. Il frontispizi è ina cartutscha cun la vopna dals chaputschins entagliada ed enromada plasticamain (ils mauns cruschads da Cristus e Sogn Francestg cun las plajas). Il retabel deriva dal medem lavuratori sco quel en la chaplutta da Sogn Francestg ch'è vegnì creà pli probabel a listess mument sco ils maletgs ch'èn datads 1642. Ina surpresa speziala è stada la tavla da l'altar malegiada sin taila da glin da la chaplutta da Sontga Madleina. Ella mussa il crucifitgà en cumpagnia da Maria e Sogn Gion, als pes da Cristus stat en schanuglias la patruna da la chaplutta Madleina ed ha embratschà ils pes dal Segner, dasperas stat en schanuglias Sogn Francestg. Questa pictura malinschignaivla e senza qualitad da l'altar, en cumparegliaziun cun las illustraziuns da l'arvieut, ha adina disturbà. Ella è, sco quai che las examinaziuns dal restauratur han demussà, ina trida copia pli nova da l'illustraziun originala barocca da la vart davos da la taila da glin. Il motiv per quest remplazzament è stà in donn considerabel, numnadamain in donn d'aua, da l'illustraziun dal corp da Cristus.
Questa tecnica da malegiar da buna qualitad, mo oravant tut las inizialas J.R.S a l'ur dal maletg affirman ch'i sa tracta d'ina ovra da Johann Rudolf Sturns, il pictur da la curt da Cuira. Quai ha manà a la decisiun da restaurar la pictura donnegiada. En quest connex ha il restauratur cumplettà il donn cun la tecnica reversibla tenor l'exempel da l'altar lateral da Cabbiolo (malegià 1645 da J. R. Sturn).
Picturas da l'arvieut
La decoraziun la pli preziusa da questa modesta chaplutta barocca èn las picturas da l'arvieut ch'èn mantegnidas fitg bain. Sin las paraids da la nav e dal chor èsi dà si chaltschina alva, dentant sur il profil da la curnisch che circundescha l'entira chaplutta èn ils arvieuts sur la nav e sur il chor, dentant er l'artg da triumf e l'artg sur l'entrada malegiads dal tuttafatg. En la zona da l'arvieut exista per propi in "horror vacui", pia la "tema dal vid". L'arvieut è cuvrì cun scenas figurativas da fluras e frastgas sgiagliadas sco er cun in rom da stuc malegià en grisaglias.
A chaschun da reparaturas anteriuras, probablamain a l'entschatta dal 20avel tschientaner, n'han ins betg mo tratg suenter las curnischs en la nav, mabain er cuvrì las sfessas privlusas en il center da l'arvieut da la nav, dal chor e da l'artg da triumf cun largias stritgas da molta. Cun questa metoda n'han ins strusch emplenì las sfessas, mabain implastrà ils maletgs sin il palantschieu sura da domiduas varts da la sfessa e ruinà quels per part.
Questas implastradas maladestras han allontanà ils restauraturs da la firma Joos, Andeer. Els han emplenì las sfessas cun crappa e molta da chaltschina e sch'igl era anc necessari las han els anc culadas ora supplementarmain. Silsuenter han ins cumplettà las parts dals maletgs mancantas cun tecnica da stritgins (tratteggio).
L'arvieut en il chor mussa en il center il maletg rectangular da Maria Madleina che vegn purtada dad anghels e che tegna in vasch da crisam or d'alabaster en ses maun dretg. Enromà è quest maletg (sco er quel sin l'arvieut da la nav) cun in rom da cartuscha picturà en tecnica da grisaglias e cun ina vieuta che cuntegna curnischs da feglias e da fists da perlas sco imitaziun d'in stuc plastic. Da domiduas varts vers la curnisch vegn il rom dal maletg sustegnì da mintgamai trais pitgas malegiadas cun stgaglias. Ils spazis tranter las pitgas èn decorads cun chaleschs da flurs sgiagliadas e cun frastgas malegiadas en la maniera dal 17avel tschientaner.
Ils dus chomps da flurs pli gronds a la mesadad vers nord èran vegnids destruids quasi dal tuttafatg da l'aua, là nua ch'il clutger entschaiva. Las cumplettaziuns da questa mesadad ha il restauratur fatg en la moda da picturar sin l'entira surfatscha e tenor il model da la mesadad vers sid. El las ha segnadas e datadas.
La vista da sut ensi da l'artg da triumf e l'artg en furma da tschinta malegià sin il palantschieu sura da la nav èn urlads domidus cun in bindel cotschen e medemamain decorads cun chaleschs da flurs sgiagliadas e cun frastgas.
L'entschatta da la vista da sut ensi da l'artg da triumf embelleschan da domaduas varts ritgs matgs da flurs en bellas vasas d'aur cun manetschas. Talas vasas decoreschan a moda sumeglianta ils cugns da l'arvieut da l'avantchor a Sagogn e da l'artg da triumf a Pigniu.
Er sin il palantschieu sura da la nav enromeschan urs cun vieutas en grisaglias tut las scenas figurativas. La fitg buna pictura en grisaglias cun umbrivas duai evidentamain simular stuc plastic. In stuc plastic è per propi vegnì applitgà en ina furma pli simpla en la baselgia parochiala Sogn Andriu a Rueun ed en ina furma pli ritga en la baselgia Sontga Maria a Sagogn.
Vi da la paraid da mir da l'artg da triumf en la chaplutta da Sontga Madleina è vegni scuvrì sut ina vetta da chaltschina en il center la vopna dals chaputschins. Quella è medemamain vegnida deliberada e retuschada sco las frastgas da feglias da la vart. Er questas frastgas e la vopna possedan lur models plastics en la baselgia parochiala da Sagogn.
En la paraid vers vest da la chaplutta s'avra la suletta fanestra sur la curnisch ed illuminescha directamain il palantschieu sura da la nav. La fanestra è enromada cun in larg ur ritgamain malegià. En tuns sgiagliads cotschens ed ochers è picturada ina vieuta che cuntegna sisum in putto e mascras en profil sco er frastgas. Sin ils cugns da l'artg en furma da scut che sa chatta sin la paraid al vest vegn illustrada l'annunziaziun da Maria. A sanestra stat Maria en schanuglias a l'oratori cun ils mauns cruschads davant il brust, a dretga stat l'archanghel Gabriel en schanuglias sin in banc da nivlas cun il maun dauzà per l'Anghel dal Segner. Cuntrariamain a la direcziun da la scrittira a sanestra ed en scrittira spievlada statti scrit "AVE MARIA". In profund gieu cun bustabs, perquai ch'il "AVE" spievlà vul dir "EVA", uschia che la mamma originala sco causa dal putgà vegn opponida a Nossadunna Maria sco salvadra dal putgà.
(Ina scenza d'annunziaziun cumparegliabla ha Giovanni Battista Macholino picturà er en la baselgia da Pigniu. Da quella annunziaziun è mantegnì be anc l'archanghel Gabriel ed el è vegni transferì sin la paraid al sid suenter esser stà dissolvì da la paraid da la nav a l'ost l'onn 1984. A Pigniu ha Macholino segnà e datà sia ovra 1636.)
Sin il palantschieu sura da la nav vegnan preschentadas sis staziuns impurtantas da la vita da Maria Madleina, tuttas èn tituladas cun citats latins or dals evangelis.
Sin il maletg panoramic davant en il center da l'arvieut vegn mussada la scuntrada da Maria Madleina cun il Cristus resustà, il "Noli me tangere". Cristus è vestgì cun il sdratsch enturn ils flancs, in mantì cotschen undegiant e cun in grond chapè. El cumpara davant Maria Madleina che stat en schanuglias avant el, sco ortulan cun ina pala en ses maun sanester. La scena ha lieu en in iert baroc d'in uvestg talian, preschentada vegn ella cun in palazzo, rabattas rectangularas da flurs, ina axa centrala, saivs vivas e cun ina saiv da lattas.
Il maletg panoramic sut a la part vest da la nav mussa la tschaina en la chasa da Simon, Maria Madleina è sa prosternada e sienta ils pes da Cristus cun ses chavels lungs.
Il maletg rectangular davant a sanestra illustrescha la leventada da Lazarus. Il maletg visavis reproducescha la penitenta Maria Madleina en oraziun en l'eremitagi, la grotta da Ste. Baume tar Marsiglia. Maria Madleina tegna en schanuglias in crucifix e legia or d'in evangeli avert, dasper il qual ina chavazza signifitga la caducitad da tut il terrester.
Sin il maletg sut a sanestra sa separa Maria Madleina da tut ses bains terresters. Ella stat avant ina maisa e rumpa ina tripla culana da curals. Cun l'auter maun stauscha ella in medagliun cun in purtret d'in um giu da maisa. Sin maisa sa chattan in spievel, ina forsch, cliniez, in anè, in vasch cun in viertgel ed ina vasa da flurs sco attributs dal luxus. Giu per terra en gia ureglins, perlas da curals e broschas. Grevas tendas da brocat cotschen han in ur d'aur sco la cuverta verda da maisa ed illustreschan il local luxurius, en il qual sa chatta la putganta plain ricla.
Il maletg sut a dretga reproducescha la visita da Cristus tar las duas soras. Marta serva en pe il Signur, Maria Madleina stat tschantada a ses pes e taidla. Cun quai ha ella "tschernì la meglra part".
Questas frescas sin las paraids e sin il palantschieu sura èn picturads en ina furma fluida e segira. Ellas na disponan betg da l'ardiment, da las scursanidas e da las perspectivas dals maletgs picturads 1639 da Macholino a Sagogn, ma la pictura en la chaplutta Sontga Madleina è dentant pli professiunala che quella en la baselgia parochiala da Rueun. Surtut ils roms da stuc imitads en maniera da grisaglias cun puttos e fraschlas da fritga èn malegiads a moda uschè virtuosa che nus vulessan attribuir las frescas da la chaplutta Maria Madleina a Gula al maister Macholino u almain a ses lavuratori.
En in stadi d'ina periclitaziun fermamain progredida èsi reussì, grazia a l'iniziativa dal cumin-baselgia da Rueun e grazia al manader da construcziun architect Bruno Indergand, da salvar per il futur questa preziusa ovra d'art sacrala dal temp baroc.
Gremi: tgira da monuments dal Grischun
Funtauna: rg tgira da monuments dal Grischun
Data: 19.09.2000
|
f38fa6e5-0074-4594-b1ad-7c368a492478
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
RaetiaNet collia politicras en il Grischun
RaetiaNet sa cloma la nova rait independenta per politicras e per las dunnas che s'interessan da la politica en il Grischun. RaetiaNet vegn lantschada dal post da stab per dumondas d'egualitad e da l'archiv da cultura per dunnas dal Grischun è duai esser en il rom da scuntradas regiunalas e surregiunalas ina plattafurma per contacts, stgomis d'experientschas e furmaziun. Il project alpin da pilot cumenza il schaner da l'onn 2001 cun in'emprima scuntrada en las regiuns da Cuira,Val dal Rain grischuna e dal Grischun central-Schons-Valragn. L'idea per la rait RaetiaNet è naschida a chaschun da la davosa dieta d'impuls a Tusaun "Dunnas en la politica 2000" da l'archiv da cultura per dunnas dal Grischun e da la centrala grischuna da dunnas. La dieta ha manifestà il basegn da numerusas dunnas che s'engaschan sin stgalim communal sco regiunal da sa colliar pli fitg per obtegnair impuls e resursas per l'ulteriura activitad politica. Ina retschertga ch'è vegnida iniziada sin fundament da quest resun dal post da stab per dumondas d'egualitad en numerus circuls è stada positiva ed ha concretisà las pretaisas. En il concept da la RaetiaNet èn ils contacts persunals da fitg gronda muntada. RaetiaNet vul metter a disposiziun cun agid d'ina purschida da furmaziun specifica dal rom il knowhow e las strategias per la lavur politica da mintgadi, promover la discussiun e trair a niz sco potenzial la savida da las politicras versadas. RaetiaNet duai offrir ultra da quai pussaivladads d'infurmaziun sveltas. En quest connex vegn giavischà d'ina maioritad impressiunanta da las dunnas interessadas ina plattafurma d'internet. L'access a l'internet per la RaetiaNet è gia en elavuraziun e duai infurmar ultra da quai ina vasta publicitad davart las activitads da la rait.
Gremi: biro d'egualitad dal Grischun
Funtauna: rg biro d'egualitad dal Grischun
Data: 10.09.2000
|
84dba6e7-3cdf-4d7c-b69f-b42f73c932c4
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il rapport REGIONALP è avant maun
Il project REGIONALP davart il svilup dal territori transnaziunal e da la planisaziun dal territori en las Alps ha pudì vegnir terminà cun success. Il rapport resumant dals resultats è uss avant maun.
Tranter auter èsi reussì d'etablir ina rait per ina cooperaziun ed infurmaziun intensiva en dumondas dal svilup dal territori en las Alps orientalas. La website InfoNET REGIONALP (www.alp-info.net) serva sco plattafurma communabla. Actualmain vegnan fatgas las lavurs preparatorias per l'iniziativa communabla INTERREG III B (program territori da las Alps) da l'Uniun europeica e l'integraziun e cuntinuaziun da la REGIONALP. Il project è er vegnì integrà en l'exposiziun ambulanta da la confederaziun che vegn ad esser preschenta il november e la primavaira 2001 en il chantun Grischun. La cumissiun dalla UE aveva tschernì per il temp da 1997 fin 1999 la promoziun da la collavuraziun transnaziunala sin il sectur da l'urden dal territori e da la planisaziun dal territori sco nov tema prioritar europeic. Cun il "programm communabel d'acziun da pilot tenor l'artigel 10 dal fond europeic per il svilup regiunal (ERFE) per il territori da las Alps" è vegnida promovida l'intensivaziun da la cooperaziun transnaziunala en il territori (oriental) da las Alps cun agid da nov projects specifics centrals. La finamira generala dal program è stà da gidar cun projects adattads a cuntanscher in svilup persistent da las regiuns alpinas sco territori da viver, economic e natiral sco part da la politica europea e transnaziunala dal territori. Il project REGIONALP ha servì sco project tetgal dal program general ed ha durà davent la primavaira da l'onn 1998 fin la primavaira da l'onn 2000. Il territori da cooperaziun da la REGIONALP ha cumpiglià las Alps orientalas cun ils pajais Germania, Italia ed Austria (stadis da l'UE) sco er Slovenia, Liechtenstein e la Svizra (stadis che n'èn betg en l'UE).
Sut la direcziun dals chantuns da la Svizra orientala (l'uffizi da planisaziun dal territori dal Grischun ha servì sco post da coordinaziun) ha la Svizra pudì collavurar e far valair activamain si'optica en il project REGIONALP. Quai è reussì spezialmain er grazia a l'organisaziun dal terz semester da la gruppa da lavur REGIONALP avant in onn a Cuira. Ils chantuns da la Svizra orientala èn cuntents cun il project REGIONALP e vesan en la participaziun al project INTRERREG III B ina gronda schanza per l'entira Svizra.
Gremi: uffizi da planisaziun dal Grischun
Funtauna: rg uffizi da planisaziun dal Grischun
Data: 19.09.2000
|
a70961f9-8439-485c-b30b-6870eb6263bb
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La regenza è cleramain per l'adesiun a l'ONU
La regenza grischuna sustegna in'adesiun da la Svizra a l'Organisaziun da las Naziuns unidas (ONU). En vista a las cundiziuns politicas midadas considerescha ella quest pass per pli ch'inditgà.
En il rom d'ina vasta consultaziun da la confederaziun beneventa la regenza l'intenziun dal cussegl federal da manar la Svizra en l'ONU. Differentas ponderaziuns plaidan ord vista grischuna cleramain per quest pass, damai ch'ils avantatgs d'ina adesiun a l'ONU domineschan. La regenza animescha da prender a mauns ladinamain ils pass necessaris per in'adesiun per ch'il pievel svizzer sappi decider uschespert sco pussaivel en chaussa.
In'adesiun a l'ONU e cumpatibla cun la neutralitad svizra
Er sco commember cumplain da l'ONU po la Svizra manar vinavant la politica da neutralitad. Neutralitad na dastga betg vegnir interpretada u scumbigliada en quest connex cun in agir discret u schizunt cun in'abstinenza cumpletta. Gia oz exequescha la Svizra cumplettamain e solidariamain las sancziuns economicas da las Naziuns unidas. Plinavant vendan interpresas svizras ils pli differents products, spezialmain vaccins per ils projects umanitars e per la collavuraziun da svilup directamain a l'ONU. Er da quai fiss da desister sche la neutralitad vegniss interpretada a moda restrictiva.
L'adesiun a l'ONU è finanzialmain supportabla
In ulteriur engaschament da var 50 milliuns francs è responsabel. Quai correspunda ad ina contribuziun da set francs per persuna da la populaziun svizra. Quest basegn finanzial supplementar è supportabel en vista als avantatgs d'ina adesiun ed en vista a las contribuziuns che la Svizra presta gia al sistem da l'ONU. Questas expensas supplementaras correspundan sulettamain ad in augment da diesch pertschient en cumparegliaziun cun las expensas actualas per l'ONU che vegnan prestadas oravant tut per las organisaziuns spezialas.
L'adesiun a l'ONU è in act solidar
La collavuraziun internaziunala, il svilup e la segirezza èn per tut ils pajais da fitg gronda muntada, p. ex. en vista als problems da migraziun e d'asil. Latiers duai e sto la Svizra prestar in agid commensurà. Actualmain profitescha la Svizra da las operaziuns da l'ONU per mantegnair la pasch, senza sa participar finanzialmain vid ils custs.
L'adesiun a l'ONU va a prà cun las finamiras da la politica da l'exteriur da la Svizra
Che las finamiras da las Naziuns unidas s'accordan cun quellas da la Svizra vegn accentuà gia dal fatg che la Svizra è commembra da tut las organisaziuns spezialas da l'ONU. La Svizra po realisar sias finamiras concernent la politica da l'exteriur be communablamain e betg persula. Ina represchentanza optimala dals interess da la Svizra en l'ONU è pussaivla be sco commember cumplain da questa organisaziun mundiala.
L'adesiun a l'ONU dat a la Svizra ulteriuras schanzas
Condecider en il cussegl da segirezza po avair per consequenza ch'ils interess svizzers vegnan resguardads meglier e quai er sco pajais neutral. Tras la collavuraziun pli e pli stretga da las differentas instituziuns da l'ONU tranter auter cun ils represchentants da l'economia, dentant er cun las organisaziuns betg guvernamentalas, sa preschentan novas pussaivladads da prender influenza per la Svizra sco commember a dretg cumplain.
Duns culturals da renconuschientscha e da promoziun
Ils sequents artists e las sequentas artistas obtegnan mintgamai in dun da renconuschientscha en l'import da 10'000 francs:
- Linard Bardill en renconuschientscha da sia lavur encorunada da success sco cabarettist, chantautur ed autur,
- Wolfram Bürkli en renconuschientscha da si'activitad durant decennis sco ornitolog che ha gidà ad emprender d'enconuscher il mund dals utschals da l'Engiadina e dal Grischun sco er per ses engaschament per promover l'ornitologia champestra,
- Gion A. Caminada en renconuschientscha da sias ovras architectonicas che portan in'atgna e nova furma ch'è naschida or dal dialog e l'occupaziun cun la maniera da construir tradiziunala rurala da sia patria grischuna,
- Vital Eggenberger en renconuschientscha da si'activitad sco autur ed illustrader da guids da raiver, turas da skis e da mountainbike,
- Carl Elvedi en renconuschietnscha da sia gronda prestaziun sco solist ed en undrientscha da ses engaschament extraordinari sco oraifer chantadur en il servetsch da differents chors,
- Maria Ettlin-Janka en renconuschientscha da sia prestaziun per mantegnair e documentar il dialect da Sursaissa, spezialmain sco autura da la "Obersaxer Wörtersammlung", sco scriptura dialectala e redactura,
- Gisela Kuoni en renconuschientscha sa ses agir schurnalistic sco ambassadura grischuna per l'art figurativ cun ina derasaziun naziunala ed internaziunala,
- Fritz Lichtenhahn en renconuschientscha da sias prestaziuns extraordinarias sco actur en il territori da lieunga tudestga,
- Marcella Maier-Kühne en renconuschientscha da sias grondas prestaziuns sco schurnalista e cronista e da ses engaschament instanchabel en favur da la cultura e lingua da l'Engiadin'ota,
- Hans Niederdorfer en renconuschientscha da ses gronds merets sco musicant popular, cumponist ed editur sco er per ses engaschament per tgirar e promover la musica populara,
- Leonarda von Planta en renconuschientscha da sia lunga ed intensiva activitad en favur da la cultura tranter la Svizra e l'Italia e spezialmain dal museum retic da Cuira, al qual ella è sa deditgada a moda fitg intensiva e persistenta,
- Faust Signorell en renconuschientscha da sia gronda prestaziun sin il champ da la linguistica e da la litteratur e per ses engaschament general en favur da lingua e cultura,
- Mariano Tschuor en renconuschientscha da sia gronda prestaziun sco reschissur ed en undrientscha da sia lavur ordvart impurtanta per la cultura en general e per il teater en spezial,
- Peter Zinsli en renconuschientscha da ses gronds merits sco musicant popular e cumponist sco er per ses engaschi en favur da la musica populara en il stil tradiziunal grischun.
In dun da promoziun en l'import da mintgamai 7'000 francs obtegnan:
- Ivo Bärtsch, sautunz
- Marco Luca Castelli, actur
- Urs Frey, geograf da cultura
- Denise Carla Haas, actura/reschissura
- Florian Hitz, istoricher
- Florio Puenter, fotograf
- Silke Redolfi, istoricra
- Claudia Schmid, artista figurativa.
Ils duns vegnan consegnads venderdi, ils 17 da november a las 17.15 en la sala dal cussegl grond.
Contribuziuns da sport
Ils sequents clubs da sport obtegnan contribuziuns da sport-toto en l'import total da circa 28'000 francs:
- Secziun Péz Platta dal club alpin svizzer (CAS), per acquistar ina paraid da raiver,
- il club da ballape Mesocco per acquistar in segapastget,
- AC Poschiavo per sanar la plazza da ballape,
- AC Bergiaglia per construir ina nova plazza da gieu e da sport a Castasegna,
- l'uniun da tir Arosa per remplazzar tschintg indrizs da schibas da 50 m, e
- OLG Cuira per acquistar il sistem d'infurmaziun da posts "Sport Ident".
Consultaziun per mauns da la confederaziun
Envers cussegliera federala Ruth Metzler-Arnold s'exprima la regenza a moda positiva concernent il sboz davart fixar da nov ils contingents da permissiun chantunals per l'acquist d'abitaziuns da vacanzas ed unitads d'abitar en hotels d'appartements tras persunas en l'exteriur per ils onns 2001 e 2002. La regenza beneventa il mantegniment dal dumber total dals contingents per la vendita d'abitaziuns da vacanzas e persunas en l'exteriur. Ella va d'accord che la clav da repartiziun tranter ils chantuns na vegn betg midada e che stattan a disposiziun vinavant al chantun Grischun 270 contingents.
Da las regiuns e vischnauncas
La midada dal plan regiunal directiv da la Val dil Rain grischuna concernent l'explotaziun da material, deponias da material e deponias vegn approbada cun resalvas e remartgas. I sa tracta en quest connex da remplazzar ils territori d'explotar gera "Rodauen" ed "Obere und Untere Auen", Trimmis, tras il territori d'explotaziun "Erweiterte Rheinauen".
Il project integral Fideris da las vischnancas da Fideris e Malans per garantir a moda persistenta las funcziuns da protecziun dals guauds vegn approbada. Vid ils custs generals da 2.4 milliuns, repartgids sin tschintg onns vegnan garantidas contribuziuns chantunalas da 480'000 francs.
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Madulain e la revisiun totala da la planisaziun locala da Zuoz vegnan approbadas cun resalvas. Domaduas pertutgan tranter auter la construcziun d'ina nova plazza da golf, quella da Zuoz ultra da quai in indriz d'ennevar.
Fatgs da persunal
Andreas Hartmann, naschì 1947, da Luzein, domicilià a Maladers, e Max Wildhaber, naschì 1956, da Flums SG, domicilià a Cuira, daventan cumissaris da taglia tar l'administraziun da taglia. Domadus cumenzan l'entschatta da l'onn 2001.
Chanzlia chantunal dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 21.09.2000
|
93d0c841-e000-46c0-96bb-489564dba153
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Communicaziun a las medias pertutgant il preventiv 2001 dal chantun Grischun
Anc nagina detensiun l'onn 2001
Il preventiv 2001 dal chantun Grischun demussa tar ina svieuta dad 1,968 milliuns francs in deficit en il quint current da 41,7 milliuns francs. Il volumen d'investiziuns sa reducescha en cumparegliaziun cun il preventiv da l'onn precedent per 18,5 milliuns sin 328 milliuns francs. Suenter la deducziun da las entradas d'investiziun da 187 milliuns francs restan en il quint d'investiziuns expensas nettas sin donn e cust da las finanzas generalas dal chantun da 141 milliuns francs. Var 58 % da quellas pon vegnir finanziadas cun agens meds. Dal quint da finanziaziun resulta pia in deficit da 64,1 milliuns francs.
Ferma grevezza da las finanzas dal chantun
La regenza ha deliberà il preventiv per l'onn 2001 per mauns dal cussegl grond. Ils resultats cuntanschids sa basan sin las severas prescripziuns da la regenza e sin ina procedura da budget extraordinaria, consequenta e sustegnida da la cooperaziun da tut ils departaments ed uffizis. Malgrà las mesiras da meglieraziun rigurusas - il preventiv original è vegnì curregì per bundant 60 milliuns francs - na po la prescripziun centrala dal cussegl grond che vul restrenscher il deficit budgettà dal quint current sin 40 milliuns francs betg vegnir ademplida dal tuttafatg. Anc adina èsi fitg grev da mantegnair en equiliber las finanzas dal chantun. Ina grevezza considerabla han tranter auter las mesiras da spargn da la confederaziun en il rom dal "program da stabilisaziun 98" sco er la repartiziun da noss chantun ad ina categoria superiura da forza finanziala per ils onns 2000 e 2001. Questas duas mesiras sviluppan lur effect cumplain pir en il preventiv 2001. D'agiuntar è la creschientscha illimitada en differents secturs d'incumbensa dal chantun, uschia surtut en ils secturs furmaziun, sanitad e traffic. Quest svilup è collià cun in augment considerabel da las prestaziuns chantunalas da contribuziun ch'èn periodicas, per gronda part obligantas e pia strusch d'influenzar. Agravadas vegnan las finanzas dal chantun per finir anc tras l'augment da la chareschia ch'ha in effect immediat sin las expensas, dentant pir pli tard sin las entradas.
Curtamain ils resultats
Il quint current demussa cun custs totals da 1,968 milliardas francs ed in retgav total da 1,926 milliardas francs in deficit da 41,7 milliuns francs. Il resultat è uschia in pau pli bass ch'il deficit dal preventiv da l'onn 2000 da 46,8 milliuns francs. Il svilup da las expensas è marcà d'in ferm augment da las contribuziuns dal chantun a la confederaziun, als chantuns ed a las vischnancas sco er a las instituziuns privatas per 12,9 milliuns sin 398,6 milliuns francs. Questas contribuziuns èn anc adina la pli gronda gruppa da custs e muntan a ca. in quart dals custs totals ch'han in effect sin ils daners dal quint current. Sco consequenza da l'augment dals daners esters e da l'augment dals tschains èsi da far quint cun in augment dals custs da tschains per 5,5 milliuns sin 20,8 milliuns francs. Tar ils custs da persunal chaschuna la cumpensaziun da chareschia previsa custs supplementars da 5,1 milliuns francs. Perencunter sa reduceschan ils custs reals - surtut en consequenza dals custs per 10 milliuns francs pli bass en ils fatgs d'asil - totalmain per 2,2 milliuns sin 296,2 milliuns francs. Da las taglias chantunalas pon vegnir bunifitgads 543,2 milliuns francs. Cun in retgav supplementar dad 8,6 milliuns francs gidan ellas a moda decisiva a meglierar il preventiv. In svilup fitg allegraivel sa mussa tar las posiziuns dal retgav "Parts dal chantun vi da las entradas da la confederaziun" e "Parts da la confederaziun vi dals custs dal chantun". En total èn da spetgar 308,9 milliuns francs - percunter 281,7 milliuns francs da l'onn precedent. Da las entradas supplementaras da 27,2 milliuns francs van 15,9 milliuns francs per l'emprima giada en favur da la part dal chantun che sto vegnir conderschida a la taxa sin traffic grev dependent da la prestaziun (LSVA). Il quint da las vias mussa en il preventiv 2001 expensas na cuvridas da 17 milliuns francs (preventiv da l'onn precedent 21,1 milliuns francs). Anc betg resguardà è qua in credit brut da 6 milluns francs per la construcziun nova d'ina basa a Glion.
Las expensas bruttas en il quint d'investiziuns da 328,0 milliuns francs èn per 18,5 milliuns francs pli bassas che quellas dal preventiv 2000. La quota d'investiziuns, q.v.d. la quota da las investiziuns bruttas vi da las expensas totalas consolidadas da 17,5 % è sa sbassada uschia in pau sut la marca da l'onn precedent da 18,6 %. Suenter avair deducì las entradas d'investiziuns da 187 milliuns francs e senza resguardar ils emprests cun ina finanziaziun speziala a l'associaziun grischuna per credits a l'agricultura ed a l'assicuranza da dischoccupads restan investiziuns nettas sin donn e cust da las finanzas generalas da 154,1 milliuns francs (preventiv da l'onn precedent 159,8 milliuns francs). Cun cumparegliar il total spetgà da meds or d'atgna finanziaziun (atgna finanziaziun) da 90 milliuns francs e las investiziuns nettas decisivas resulta in deficit da finanziaziun da 64,1 milliuns francs (preventiv da l'onn precedent 80 milliuns francs). Cun in grad d'atgna finanziaziun da 58,4 % pon vegnir finanziadas las investiziuns nettas be per bundant la mesadad tras l'affluenza da meds dal quint current. Per la part che n'è betg cuvrida en la dimensiun dal deficit da finanziaziun vegnan ins a stuair far diever da daners esters.
Perspectiva
Il deficit calculà dal quint current sa chatta cun 41,7 milliuns francs anc malapaina ordaifer la prescripziun dal cussegl grond. Sco nunsuffizient sto vegnir designà il grad d'atgna finanziaziun da 58,4 %. El sa manifestescha en il quint total cun in deficit da finanziaziun da 64,1 milliuns francs. En tut na satisfan las vistas per l'onn 2001 betg. Pertutgant las expensas na datti praticamain nagina libertad d'agir per meglierar la situaziun a moda persistenta. Per dar damogn en ina tscherta maniera al deficit 2001 han ins stuì prender mesiras extraordinarias. Uschia han ins suspendì differents projects, reducì ils pajaments a quint per las contribuziuns chantunalas e desistì da tschertas amortisaziuns. Ma cun quai n'han ins betg spargnà effectivamain; ins ha mo transferì custs d'amortisaziun e da contribuziun en il futur. Ina distgargia a lunga vista da las expensas pon ins cuntanscher be, sch'ins examinescha las structuras ed adatta quellas uschenavant ch'igl è util e sch'ins metta criticamain en dumonda las incumbensas da tscherts secturs. Ina examinaziun speziala pretenda qua l'entir sectur da contribuziuns. Ins ha gia entschavì da far scleriments correspundents.
L'economia svizra profita da l'expansiun conjuncturala. La situaziun finanziala da la confederaziun e da numerus chantuns è sa meglierada a moda persistenta en il fratemp. Ins dastga spetgar che quest svilup vegna ad avair consequenzas - cun il retard usità - er per l'economia grischuna e vegnia uschia distgargiar las finanzas dal chantun. Er la valitaziun postnumerando annuala da las persunas natiralas ch'en- tschaiva a partir da l'onn 2002 vegn a gidar a cuntanscher questa finamira.
Grazia als buns bilantschs anteriurs dispona il chantun per la fin da l'onn 1999 anc d'in agen chapital da var 97 milliuns francs che po vegnir inserì provisoriamain per garantir deficits. Uschespert che la situaziun economica en il chantun sa meglierescha sensiblamain, na dastgan ins dentant betg pli acceptar deficits en il quint dal chantun. La regenza sa stenta da mantegnair stabil il pe da taglia. Quai è dentant pussaivel a media ed a lunga vista mo, sch'i reussescha da metter en equiliber las finanzas. Cun il preventiv 2001 dastgassan ins avair cuntanschì il punct il pli bass. Sche quai na fiss betg il cas e sche la situaziun na sa meglierass betg a moda decisiva en ils onns sequents, alura na vegn in augment da las taglias strusch a sa laschar evitar.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 28.09.2000
|
cf7671d5-7708-46d3-a9cb-b9a7c5df0a73
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Program annual 2001 da la regenza: Examinar las incumbensas dal stadi
En il program annual 2001 formulescha la regenza grischuna quels secturs ch'han l'emprima prioritad l'onn proxim. Da quels fai part da repassar sistematicamain las incumbensas dal stadi en tscherts secturs parzials. L'efficienza e l'efficacitad duain vegnir augmentadas.
Il rapport tar il program da la regenza ch'è vegnì tractà durant la sessiun da matg 2000 en il cussegl grond ed il plan da finanzas 2001 fin 2004 furman la basa per quest program annual 2001.
Administraziun - refurmas - contacts externs
Structuras progressivas, orientaziun vers la clientella e concentraziun sin las incumbensas centralas. Cun puncts da partenza moderns da l'economia da manaschi reagescha l'administraziun chantunala sin il svilup general e sin il squitsch pli e pli ferm sin la politica e las administraziuns publicas. Cun la finamira d'augmentar l'efficienza e l'efficacitad vegn elavurà, en il rom d'in project nov "examinaziun da las incumbensas", in concept da procedura che permetta in'examinaziun sistematica da las incumbensas dal stadi tenor criteris unifitgads en tscherts secturs parzials.
Process da midada en la regenza, l'administraziun e la giustia chaschunan novas incumbensas sco er ina nova chapientscha da lur rolla per il parlament. Durant la sessiun da schaner 2001 vegn numnada ina cumissiun da refurma ch'elavura il project da refurma tochen la fin 2001.
Il squitsch da prestaziun pli e pli ferm sin ils collavuraturs e sin il cader en l'administraziun chantunala sco er la midada en l'ambient da l'economia privata e da las autras administraziuns publicas pretenda adattaziuns correspundentas dal sistem da paja. In nov sistem da paja flexibel ed orientà vers la prestaziun vegn elavurà. En il futur duai vegnir resguardà dapli il giudicament dal persunal per fixar las pajas. Ils salaris na duain betg pli vegnir fixads tenor categorias da paja, mabain en francs. Per garantir ina direcziun dinamica e cumpetenta dals uffizis vegn elavurà in model da retratga flexibel per ils commembers dal cader superiur.
Furmaziun en l'economia e la societad
La refurma da la furmaziun 1998 ha la finamira d'introducir structuras e proceduras modernas e da metter a disposiziun infrastructuras progressivas en las scolas da furmaziun generala dal stgalim da scola secundara II sco er en la scol'auta professiunala da pedagogia. Diversas adattaziuns architectonicas sin l'areal Kantengut sco er las lavurs preliminaras da planisaziun per la sanaziun/l'engrondiment da la scola chantunala grischuna (Campus), dals stabiliments da sport Sand e dal seminari da magisters grischun (Campus) progredeschan l'onn proxim.
Cultura, lingua e sport
Il rumantsch grischun vegn derasà e rinforzà. Ils concepts existents per il diever dal rumantsch grischun en l'administraziun e la scola èn d'examinar. Il basegn d'agir en ulteriurs secturs vegn sclerì, sco per exempel il resguard adequat dal rumantsch grischun en il nov cudesch da lingua rumantsch per il stgalim inferiur da la scola populara. Per il stgalim dal gimnasi vegn creà nov material d'instrucziun en rumantsch grischun.
Sanitad
Per sbassar ils custs e per furnir a moda economica las prestaziuns sin il sectur da sanitad vegnan fatgas novas incaricas da prestaziun per las regiuns. Las lavurs da project pertutgant in nov sistem da finanziaziun globala progredeschan.
Traffic
Ultra da differentas lavurs sin las vias dal Grischun cumenzan ins las lavurs da project per il sviament da Saas, e quai en vista a l'entschatta previsa da las lavurs preliminaras l'onn 2002.
Economia e cumpetitivitad
La purschida da prestaziuns da servetsch da telecommunicaziun è daventada ils davos onns in factur central dal Grischun sco lieu economic. Per il Grischun sa tracti en emprima lingia da chattar l'access al "highway da telecommunicaziun". Per las mesiras necessarias per quest intent vegnan definidas soluziuns concretas ed elavurads concepts da realisaziun. Per dar ina distgargia administrativa a las IPM vegn elavurà in concept che vul integrar in test IPM en la procedura legislativa.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 28.09.2000
|
1b40d25f-3135-4f60-8768-d350e5382efd
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Augmentar la segirezza en ils tunnels da via
En il Grischun surpiglia la gruppa da lavur gia existenta "Prevenziun da donns" l'incumbensa da procurar che las ristgas dal manaschi da tunnels da via sajan uschè bassas sco pussaivel.
Suenter ils dus grevs accidents en il tunnel dal Mont-Blanc ed en quel dal Tauern ha l'uffizi federal da vias instituì ina Task Force ed incumbensà questa d'examinar differentas mesiras per ils tunnels da la rait da vias naziunalas. La Task Force fixescha differentas mesiras per ils tunnels da las vias naziunalas. Ina da quellas è la denominaziun d'ina persuna respunsabla per la segirezza en il tunnel per mintga tunnel d'ina via naziunala. El ha da procurar che ristgas che resultan dal manaschi dals tunnels da via vegnian realisads e ch'i vegnian prendidas las mesiras da segirezza necessarias. Questas incumbensas vegnan surdadas en il chantun Grischun ad ina gruppa da lavur da las organisaziuns da glisch blaua (organisaziun d'acziun prevenziun da donns), il presidi ha l'uffizi da construcziun bassa dal chantun. Il gremi sa cumpona concretamain dals sequents posts da servetsch dal chantun: l'uffizi da construcziun bassa, la polizia chantunala, l'uffizi da polizia da fieu, la sanitad e l'uffizi per l'ambient. En il Grischun datti tut en tut 18 tunnels sin la via naziunala e 47 sin las vias chantunalas.
Consultaziuns a la confederaziun
La regenza s'exprima a moda positiva davart il sboz da la lescha federala concernent facultads senza destinaziun. Ella beneventa la reglamentaziun da questa problematica sin il stgalim da la lescha. En il center stattan las obligaziuns da quellas instituziuns che prendan encunter professiunalmain facultads estras. Da nov ston questas tschertgar activamain lur clients, sch'il contact cun quels è interrrut durant otg onns. I vegn crititgà che las disposiziuns previsas na correspundan betg a questas da l'uniun svizra da banchiers; da quai resultan duplicitads che na servan betg a la chaussa e che chaschunan ultra da quai custs supplementars.
Il sboz d'in'ordinaziun da pandemia, inclusiv plan da pandemia da la confederaziun, è tenor l'avis da la regenza ina buna basa per far frunt ad in'eventuala pandemia d'influenza (pandemia = gronda epidemia, influenza = grippa). Ella na duai dentant betg sa restrenscher a la grippa, mabain duai vegnir extendida er sin autras malsognas. Virus da grippa chaschunan tar ils umans dapi tschientaners regularmain epidemias localas e da temp in temp er pandemias extendidas en tut il mund. Tranter 1918 e 1920 ha in nov virus da grippa chaschunà 20 milliuns morts. En Svizra è stà amalà quella giada circa in quart da la populaziun, 25'000 persunas èn mortas. 1957 e 1968 hai dà ulteriuras pandemias. L'organisaziun mundiala da la sanadad WHO quinta cun il fatg che la grippa vegn puspè a sa derasar a moda pandemica durant ils proxims onns u decennis.
Tras midadas correspundentas da l'ordinaziun davart las substanzas e da l'ordinaziun dal guaud vul la confederaziun d'ina vart impedir il commerzi cun laina ch'è vegnida tractada cun ieli da catram. I sa tracta qua spezialmain da traversas betg pli duvradas e.u.v. Da nov èn admess be anc meds da protecziun da laina che cuntegnan ieli da catram che han ina concentraziun pli bassa da pheols e benzo(a)pirs solvibels. Da l'autra vart duain ils secturs a l'ur dals guauds vegnir protegids meglier cunter l'influenza da pesticids. La regenza beneventa las midadas proponidas.
Da las vischnancas
La constituziun communala da Ramosch vegn approvada.
Il project preliminar per il nov stabiliment da scola da Flem vegn approvà da princip.I vegnan mess en vista contribuziuns chantunalas da diesch pertschient vi dals custs imputabels da circa 5.8 milliuns francs.
Ins prenda conuschientscha dal project per la nova construcziun d'abitaziuns per attempads e gruppas d'abitar per persunas cun basegn da tgira a Sursaissa (custs totals circa 5 milliuns francs). Vi dals custs imputabels da circa in milliun francs vegn garantida ina contribuziun chantunala da 16 pertschient.
Il project per la construcziun da la fermada Sutvitg e dal trottuar Posta Vella-Fretli a Vella en il vitg vegn approvà. Vi dals custs imputabels da la fermada da circa 238'000 francs vegn garantida ina contribuziun chantunala da 60 pertschient, vi dals custs per il trottuar da circa 189'000 francs ina contribuziun da 50 pertschient.
La revisiun totala da la planisaziun locala da Flond vegn approvada cun resalvas, las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas da Stierva, Vella, Degen e Vignogn sco er da Zizers vegnan approvadas.
Fatgs dal persunal
A la fin da settember van en pensiun ils sequents collavuraturs:
- Richard Candrian, Cuira, salter tar l'institut d'assicuranza sociala, e
- Christian Fischer, Tusaun, tgirunz da psichiatria en la clinica Beverin.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 29.09.2000
|
3e84f0f6-26ec-4981-a443-d18854b5061a
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Forza idraulica: La meglra e la pli ecologica moda da producir electricitad
Ultra dals avantatgs economics ch'ella posseda visavi autras pussaivladads da la producziun d'electricitad cuntanscha la forza idraulica er ecologicamain ils megliers resultats sin praticamain tut ils secturs.
Ina metoda per eruir las qualitads ecologicas è quella da valitar las consequenzas ecologicas da la producziun d'electricitad.
Consequenzas ecologicas minimalas tar la forza idraulica
La cumparegliaziun relativa da duas proceduras independentas (eco-indicatur e puncts da grevezza per l'ambient) mussa che l'utilisaziun da la forza idraulica cuntanscha evidentamain ils megliers resultats en domisdus cas, quai vul dir che las consequenzas èn las pli pitschnas (mira agiunta 1). I surprenda forsa ch'i resultan consequenzas relativamain autas tar las novas energias regenerablas energia dal vent e fotovoltaica. Quai sa lascha explitgar tras il fatg ch'ins ha d'impunder bler'energia per las prestaziuns preliminaras (consequenza da la construcziun dals stabiliments).
Effects minimals tar las energias regenerablas
Las metodas menziunadas sura na resguardan anc betg las consequenzas relevantas da l'utilisaziun da la forza idraulica u da l'energia dal vent per la natira e la cuntrada. Cun la metoda dals custs externs sa lascha curreger questa mancanza. L'agiunta 2 mussa ils sequents resultats: Tut las energias regenerablas chaschunan effects externs relativamain pitschens. La producziun fossila d'electricitad chaschuna effects externs relativamain auts pervia da l'impestaziun da l'aria e pervia da l'effect sin il clima che surpassan per factur dus fin tschintg ils custs da producziun en media da la Svizra. Ils custs externs da las ovras nuclearas varieschan fermamain pervia da la gronda dimensiun da la calculaziun da las ristgas: Il minimum è en il sectur da las energias regenerablas, il maximum circa tar la dubla valur media da las energias fossilas.
Studi cun resultats approfundads
Las qualitads ecologicas dals differents geners da producir electricitad vegnan preschentadas en in studi da la econcept SA. La cumparegliaziun cumpiglia ovras electricas cun turbinas a vapur (ovras electricas da charvun da terra u da charvun da crap, da termica d'ieli u ovras nuclearas), ovras electricas cumbinadas da gas e turbinas a vapur stgaudadas cun gas natiral (implants cumbinads da gas), ovras idraulicas (ovras electricas d'aua currenta e d'accumulaziun) sco er l'utilisaziun da l'energia dal vent e dal sulegl (stabiliment da fotovoltaica). Sco criteris han ins mintgamai resguardà las emissiuns en l'aria, en il terren ed en l'aua, ils ruments, l'utilisaziun da resursas, la problematica da l'energia nucleara, ils aspects da la natira e da la cuntrada, da las ristgas ed ulteriuras consequenzas.
Gremi: uffizi d'energia dal Grischun
Funtauna: rg uffizi d'energia dal Grischun
Data: 29.09.2000
|
c7bfad45-4e00-4150-86c1-1039bccf5855
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Mario Murgoski dastga restar tar sia mamma a Sent
Suenter ch'ils resultats necessaris dal scleriment èn stads avant maun per giuditgar definitivamain il cas Mario Murgoski, han ins pudì concluder la procedura. Mario Murgoski ha obtegnì ina permissiun da la polizia d'esters per restar tar sia mamma a Sent. L'uffizi federal dals esters ha approvà la regulaziun prendida.
En vista a la muntada ed a l'interess ch'è vegnì dà en la publicitad al cas Mario Murgoski, han decidì il departament da giustia, polizia e sanitad e la polizia d'esters dal chantun Grischun d'infurmar davart la conclusiun dal cas.
Las autoritads dal chantun èn stadas prontas dapi l'arriv da Mario en Svizra da gidar a chattar ina cunvegna amicabla. En quest senn ha la polizia d'esters fatg scleriments tras las represchentanzas svizras en Rumenia e Mazedonia, per apportar ils palpiris e mussaments necessaris. Quests scleriments han mussà, ch'en la procedura da permissiun eri vegnì fatg faussas indicaziuns davart il bab da Mario e davart la dimora da Mario tar ils tats en Rumenia, dentant er che Mario è l'agen figl da la mamma ch'è domiciliada en Grischun. Ils retards en la procedura èn vegnids chaschunads sulettamain pervia da las faussas indicaziuns sco er pervia dal depurtament da las persunas ch'han fatg la dumonda, dentant betg tras las autoritads. Per il bain da l'uffant han ins desistì per finir, a basa da tut ils resultats dal scleriment ed en il rom da l'avis da la polizia d'esters, da far apportar ulteriurs mussaments. La Svizra ha concludì differentas cunvegnas internaziunalas che s'occupan dals interess da l'uffant. La convenziun da Den Haag che vegn applitgada en quest cas pertutgant ils aspects da dretg civil dal rapiment internaziunal d'uffants e ch'è en vigur per la relaziun tranter la Rumenia e la Svizra dapi l'entschatta d'october 1994, ha l'intent, ch'ils dretgs da tgira e da visita ch'existan en in stadi contrahent, vegnian effectivamain era observads en ils auters stadis contrahents. Plinavant duain uffants che vegnan eventualmain manads u retegnids cunter dretg en in stadi contrahent pudair vegnir manads enavos en lur stadi d'origin u da domicil. En quest senn duain vegnir scleridas detagliadamain las relaziuns che domidus geniturs han envers l'uffant, pia la relaziun da la mamma sco er quella dal bab, per in uffant che vegn manà a l'ester. Perquai che la polizia d'esters n'ha betg obtegnì dals petents, malgrà ch'ella aveva admonì els, ils documents e las actas ch'ella aveva pretendì sin fundament da la convenziun da Den Haag, ha la polizia d'esters stuì sclerir, sch'in rapiment d'uffants avess pudì avair gì lieu en quest cas.
Il mat Mario Murgoski, naschì ils 5 da settember 1991 a Sent, ha bandunà la Svizra ensemen cun sia mamma curt suenter sia naschientscha. Ils 19 da settember 1998, en la vegliadetgna da set onns, è Mario arrivà a Sent sco turist tar sia mamma ch'era entant sa maridada en Svizra. Fin al mument da sia immigraziun ha el vivì, durant quatter onns e mez, separà da sia mamma en Rumenia. Durant il segiurn sco turist ha sia mamma fatg la dumonda a la polizia d'esters dal Grischun da conceder a Mario ina permissiun da dimora da la polizia d'esters per ch'el possia restar definitivamain en Svizra. Malgrà ch'ella è vegnida admonida pliras giadas d'inoltrar ils documents necessaris per reglar la dimora da ses figl, n'ha ella betg apportà ils palpiris giavischads da la polizia d'esters.
Gremi: departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Funtauna: rg departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Data: 03.10.2000
|
2976c65e-75f9-44c1-848a-e6044e314af3
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Paucs accidents malgrà las cundiziuns pli difficilas en il guaud grischun
Cun 286 accidents sin 1'000 persunas occupadas en plazza cumplaina èn tenor las statisticas da la SUVA restadas sin il minimum da record da l'onn precedent (285 accidents) las cifras d'accidents en ils manaschis forestals dal Grischun ch'èn assicurads tar la SUVA. Quai malgrà las lavurs privlusas da rumida en consequenza da l'enviern da lavinas 1998/99. La media da l'entira Svizra cun 281 accidents sin 1'000 persunas occupadas en plazza cumplaina sa chatta per l'emprima giada dapi passa 20 onns sut 300 ed è levamain pli bassa ch'il resultat dal Grischun.
La valur maximala da 300 accidents sin 1'000 persunas occupadas en plazza cumplaina che l'uffizi forestal ha formulà sco indicatur en il rom da NGP n'è cleramain betg vegnida cuntanschida, malgrà las temas en vista a la situaziun speziala da privels en ils guauds muntagnards. Uschia han ins cuntanschì la finamira da la segirezza augmentada da la lavur en il guaud er sut cundiziuns pli difficilas.
Ins astga partir dal fatg ch'ils sforzs sin il sectur da la scolaziun e la furmaziun supplementara forestala hajan contribuì a questa meglieraziun. Per quest svilup èsi dentant d'engraziar a quels selviculturs che gidan di per di ad impedir accidents en il guaud cun lur agir plain responsabladad.
Gremi: uffizi forestal dal Grischun
Funtauna: rg uffizi forestal dal Grischun
Data: 03.10.2000
|
86d42ed1-b3d3-4e88-b54d-7bd42c0fee6f
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Projects da votaziun dals 26 da november
Dumengia, ils 26 da november vegni votà en il Grischun davart 22 projects (tschintg confederaziun, 17 chantun). Ils projects chantunals èn quels dal project "Essenzialisaziun e flexibilisaziun da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg" (EFLAD) che vul repassar da rudien il dretg grischun. Il project EFLAD ha pretendì grondas stentas da l'administraziun, la regenza, ils adressats da la consultaziun e finalmain dal cussegl grond durant passa quatter onns. El ha la finamira da reducir regulaziuns nunnecessarias sco er da meglierar regulaziuns insuffizientas. Effizienza ed orientaziun envers il client en l'administraziun duain vegnir meglieradas a moda persistenta e per persunas privatas duain vegnir creadas dapli libertads d'agir. En il rom dal project EFLAD ha la regenza abrogà gia l'atun 1998 en ina giada 68 ordinaziuns da la regenza e revis 92 da quellas. Il cussegl grond da sia vart ha abrogrà durant la sessiun da mars da quest onn 15 ordinaziuns dal cussegl grond e revis diesch da quellas. Ils 26 da november vegnan las votantas ed ils votants a far il davos pass dal project ed a repassar las leschas.
Projects federals:
- iniziativa dal pievel per ina flexibilisaziun da la AVS - cunter l'auzament da la vegliadetgna da renta per las dunnas
- iniziativa dal pievel per ina vegliadetgna flexibla da renta a partir da 62 onns per dunna ed um
- iniziativa dal pievel spargnar tar il militar e tar la defensiun generala - per dapli pasch e per plazzas da lavur orientadas vers il futur (iniziativa da redistribuziun),
- iniziativa dal pievel per custs d'ospital pli bass
- lescha davart il persunal da la confederaziun
Projects chantunals:
- abrogaziun da la lescha davart la fixaziun da las vischnancas politicas
- abrogaziun da la lescha davart l'applicaziun da la facultad da corporaziuns
- abrogaziun da la lescha davart conducts da bischens per il transport da petroli, gas naturals e lur derivats
- abrogaziun da la lescha davart incassar ina taxa da chauns
- revisiun da lescha davart las scolas popularas dal chantun Grischun
- revisiun parziala da la lescha davart la furmaziun professiunala en il chantun Grischun
- revisiun parziala da la lescha davart la promoziun d'impedids
- revisiun parziala da la lescha per mantegnair e promover l'agricultura
- revisiun parziala da la lescha forestala dal chantun
- revisiun totala da la lescha da pestga
- revisiun parziala da la lescha davart l'assicuranza d'edifizis dal chantun Grischun
- revisiun parziala da la lescha davart l'agid en cas da catastrofas
- revisiun parziala da la lescha d'expropriaziun dal chantun Grischun
- revisiun totala da la lescha davart ils guids da muntogna ed il sport da skis
- revisiun parziala da la lescha introductiva tar il cudesch civil svizzer
- revisiun parziala da la lescha da vischnancas dal chantun Grischun
- revisiun parziala da la lescha introductiva tar la lescha federala davart l'acquist da bains immobigliars tras persunas a l'exteriur.
La regenza approva la contribuziun d'investiziuns a la Viafier retica
L'uffizi federal da traffic ha preschentà al chantun in sboz per la 29avla e 30avla cunvegna davart l'agid d'investiziuns a la Viafier retica (VR) en l'import da var otg resp. 16 milliuns francs. Cun la resalva ch'er las ulteriuras partidas vegnan a suttascriver il contract, vegn el approvà da la regenza. Ils meds da la 29avla cunvegna (sparta infrastructura) vegnan duvrads per remplazzar tscherts trajects dal binari tranter Laret e Wolfgang e tranter Zernez e Susch sco er la punt sur il flum Schaniela a Küblis, per renovar la protecziun da las lingias da contact e per amplifitgar la rait da datas, quella da la 30avla cunvegna (sparta traffic) per renovar a moda cumplessiva 29 vaguns da la viafier dal Bernina e per construir sistems da WC en quels. Tenor la clav da repartiziun valaivla pertutgan al chantun 18 pertschient dals bunamain 4.4 milliuns francs. Ils meds vegnan resguardads en il preventiv e plan da finanzas dal chantun.
Consultaziuns a la confederaziun
Sin il sectur da l'assicuranza da malsauns datti differentas novaziuns. Tgi ch'abita a l'exteriur, lavura dentant en Svizra sto da princip assicurar sasez en Svizra e betg ses confamigliars senza activitad da gudogn. Il medem vala per las titularas ed ils titulars d'ina renta ch'han lavurà en Svizra e che passentan lur vegliadetgna en in stadi da la UE. Tut tenor il pajais da domicil valan disposiziuns spezialas, tenor las qualas las persunas respectivas pon restar assicuradas cunter malsogna en lur pajais da domicil. Sin il sectur da la reducziun da las premias èn cumpetents ils chantuns per persunas assicuradas cun in liom actual cun in chantun (p.ex. cunfinaris/as e lur confamigliars). Per persunas assicuradas senza in tal liom en Svizra prevesa il cussegl federal ina procedura federala, en la quala la confederaziun procura per l'execuziun e conderscha contribuziuns per reducir las premias. La regenza beneventa da princip las midadas previsas. La calculaziun transparenta da la reducziun da las premias ed il sustegn als chantuns tras l'uschenumnada "instituziun communabla" vegnan considerads sco fatgs positivs. Problematic fissi dentant, sche persunas vegnissan tractadas a moda ineguala, tut tenor sch'ellas vegnissan repartidas a la procedura federala u a la procedura chantunala.
L'entschatta da l'onn 2001 va en vigur la lescha davart la medischina da reproducziun. Davent da quest termin dovran ina permissiun dal chantun las persunas ch'applitgeschan proceduras da la medischina da reproducziun, che conserveschan schermenza u ch'intermedieschan spermas donadas. L'uffizi federal dal stadi civil maina in register da las datas dals donaturs da spermas, en il qual l'uffant schendrà tras donaziun da spermas po chattar pli tard las infurmaziuns necessarias. Las regulaziuns executivas necessarias vegnan beneventadas da la regenza. Fixar las premissas per la procedura da reporducziun sustegnida da la medischina è da gronda impurtanza sut l'aspect da la protecziun da la dignitad umana, la persunalitad e da la famiglia.
Sin il sectur da la medischina veterinara duain vegnir midadas differentas ordinaziuns. Qua sa tracti spezialmain d'adattar la prevenziun ed il cumbat cunter epidemias d'animals al stadi il pli nov da la scienza ed a las enconuschientschas da la pratica. En emprima lingia stattan mesiras supplementaras cunter la sturnadad bovina ed in concept per cumbatter las pneumonias contagiusas las pli impurtantas dals portgs. Las novaziuns vegnan da princip beneventadas da la regenza. Ellas na servan betg mo per cumbatter cunter las epidemias, mabain er per infurmar las consumentas ed ils consuments davart la provegnientscha da la charn.
Da las vischnancas
La constituziun communala da Favugn vegn approvada.
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Tenna vegn approvada, quella da La Punt-Chamues-ch e quella da Jenins cun resalvas.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 05.10.2000
|
796723aa-6198-4c9a-a4d6-0f411ffc71d1
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Procedura da permissiun per forzas da lavur da l'ester - naginas midadas per la stagiun d'enviern 2000/01
La proxima stagiun d'enviern s'avischina, medemamain sco la transiziun a la libra circulaziun da las persunas. En vista a questa constellaziun regia ina tscherta malsegirezza, oravant tut en la branscha dal turissem, concernent la cuntinuaziun dal statut dals stagiunaris e davart la procedura da permissiun per forzas da lavur da l'ester.
Malgrà ch'ins n'ha anc betg sclerì numerusas dumondas che resultan da l'introducziun da la libra circulaziun da las persunas, han decidì l'uffizi da polizia e l'uffizi per industria, mastergn e lavur dal chantun d'orientar las interpresas dal chantun davart il stadi actual.
Stagiun d'enviern 2000/2001 cun permissiuns da stagiun e permissiuns per dimorants a curt temp
Il termin da l'entrada en vigur dals contracts bilaterals n'è anc betg fixà definitivamain. Sco datas pussaivlas pon ins prender en mira il 1. d'avrigl 2001 sco er il 1. da fanadur 2001. Per la proxima stagiun d'enviern vegnan concedidas permissiuns da stagiun e permissiuns per dimorants a curt temp per ina durada da 4 mais en il rom d'enfin uss. I n'è anc betg segir, sch'i vegnan gia concedidas las novas "permissiuns EURO per dimorants a curt temp" per l'industria da construcziun e per la proxima stagiun da stad da la branscha dal turissem.
Contingents anc fin l'onn 2006
La transiziun a la libra circulaziun da las persunas succeda pass per pass. La contingentaziun da las permissiuns da lavur per forzas da lavur da l'ester vegn mantegnida durant 5 onns suenter l'entrada en vigur. L'examinaziun precedenta dals contracts da lavur tras l'uffizi per industria, mastergn e lavur scroda 2 onns suenter l'entrada en vigur dals contracts bilaterals. Questa examinaziun vegn substituida tras las mesiras accumpagnantas.
Procedura da permissiun
Fin al mument da l'entrada en vigur dals contracts bilaterals vala vinavant la procedura da permissiun d'enfin uss, e quai senza modificaziuns. A basa d'ina analisa dals problems da transiziun vegnan l'uffizi da polizia e l'uffizi per industria, mastergn e lavur a sviluppar ina reglamentaziun transitoria che cuntegna eventualmain er ina modificaziun da la procedura da permissiun.
Infurmaziun e scolaziun
En il senn d'ina transiziun uschè efficazia e nunproblematica sco pussaivel a la libra circulaziun da las persunas vegnan ils uffizis menziunads ad organisar en differents lieus dal chantun occurrenzas d'infurmaziun per patruns e vischnancas durant il proxim enviern e la primavaira. Ils termins per questas dietas d'infurmaziun e da furmaziun supplementara vegnan publitgads a temp en il fegl uffizial dal chantun Grischun ed en las gasettas quotidianas.
Gremi: uffizi da polizia, uffizi per industria, mastergn e lavur
Funtauna: rg uffizi da polizia, uffizi per industria, mastergn e lavur
Data: 13.10.2000
|
a1e1a11f-9041-4a15-9f37-32eb2be36da8
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La chaplutta da San Gottardo a Miralago sa preschenta puspè en splendur
Sonda, ils 14 d'october a las 14.00 vegn inaugurada a Miralago (Puschlav) la chaplutta San Gottardo ch'è vegnida renovada da nov.
Il center da la fracziun Miralago è la chaplutta da San Gottardo da la fin dal 17avel tschientaner. Ses fundament è vegnì mess ils 8 da zercladur 1682 - quai tradescha il document en l'archiv parochial. Il zain che penda en il clutger porta l'inscripziun "PAOLO ANTONIO GAFFORI MI FECE IN PUSCHLAVO MDCL XXXIX (1689)". La data sin il zain è probablamain identica cun quella da la terminaziun da las lavurs da construcziun da la baselgia: Tenor la data stgalprada sin il stgalim da l'entrada ha la consecraziun gì lieu pir l'onn 1694.
1909 hai dà ina nova decoraziun da pictura che porta la signatura da l'artist V. Mascioni sin la lunetta dal chor ch'è pli stretg che la nav principala. Mascioni è stà in pictur da baselgias talentà, schizunt virtuus ch'ha decorà a moda geniala l'arvieut dal chor, il frunt da l'arvieut dal chor e la curnisch cun frastgas plasticas da neo-renaschientscha en nianzas da cotschen ed oransch.
La chaplutta en stil baroc classic è ina sala rectangulara cun duas travs e cun ina chasa d'altar pli stretga. Al sid dal chor è construida la sacristia cun l'arvieut a crusch e la stgala da la scantschala, visavi sa chatta il clutger elegant cun il plaun dals zains ch'è ornà da fanestras cun arvieuts radunds e garnituras quadraticas e che posseda sco terminaziun in tambur octogonal.
La via da sviament da Miralago, construida 1974, ha bain deliberà il center da l'abitadi dal traffic da transit excessiv, ma l'immissiun da canera dals autos che passan sin l'autezza dal tetg da la baselgia è enorma durant ils dis da stad. Il fatg ch'ils automobilists - grazia a questa nova lingia da la via - vesan il clutger elegant or da la perspectiva da chavalier na chaschuna deplorablamain betg ina moda da guidar pli curtaschaivla.
1974 han ins renovà l'access a la baselgia, la funtauna da la vart dal nord sco er il tetg defect da la baselgia. Questa renovaziun ha mess ina fin a las erupziuns d'aua ch'eran gia bain vesaivlas sco er als donns vi da la liadira e la pictura da l'arvieut ch'èn resultads da quellas.
Vi da la fatschada da l'entrada che vegn structurada da quatter lisenas sut ina culmaina triangulara ves'ins sur il portal d'entrada renovà l'onn 1974 ina pictura murala dal son Godehard (Gottardo) en plain ornat d'uvestg. Las lavurs da preservaziun bainmanegiadas da 1974 han chaschunà grondas e fermas perditas da la surfatscha da la pictura, essend che ils tocs reparads quella giada cun colla èn sa distatgads da la paraid.
La pictura murala
L'examinaziun precauta tras il restauratur Ivano Rampa da Miralago ha pudì cumprovar cleramain la varianta oriunda da la pictura tant dador sco er dadens la baselgia, ma er la pictura fatga a l'intern da la baselgia durant ils onns 1836 e 1909. Dador è la chaplutta sa preschentada chaltschinada en alv al fresco (ornaments agiuntads en la liadira da chaltschina umida). A l'intern han ins pudì cumprovar cleramain la versiun oriunda da l'onn 1694, numnadamain paraids chaltschinadas en alv, arvieuts e profils da curnischs, las paraids dal chor ed il frunt da la paraid da l'arvieut dal chor picturadas en ina nianza da rosa. L'architrav era picturà cun frastgas da flurs da pliras colurs. Cun chaschun d'in'ulteriura renovaziun l'onn 1836 èn las paraids puspè vegnidas chaltschinadas en alv, las lisenas e las faschas èn marmoradas cun cotschen.
Sin questa pictura ha dà il pictur da baselgia Mascioni, che ha probablamain fatg sia scolaziun a Milaun, ina stresa alva e sisura questa pictura virtuusa da frastgas en cotschen-oransch; sias umbrivas subtilas simuleschan stuccatura plastica.
Il retabel da l'altar grond è ina construcziun satiglia che vegn flancada da duas pilasters a spirala cun in frontispizi ondulà che vegn ornà cun l'ensaina da IHS en l'aureola. La tavla d'altar mussa il son Gottard en l'ornat da l'uvestg avant ils pes da la trinitad ch'è situada sur el sin ils nivels.
Il son Godehard u Gottard, naschì l'onn 960, è vegnì educà en la claustra da Niederaltaich en Baviera, nua ch'el è daventà l'onn 990 muntg e 996 avat. Heinrich II. l'ha convocà 1022 sco uvestg a Hildesheim, nua ch'el è mort 1038 suenter ina vita accumplida; l'onn 1131 è el vegnì sanctifitgà. Anc oz ves'ins a Hildesheim la magnifica basilica a pilasters da son Godehard, nua ch'il sontg è sepulì. L'intercessiun dal son Godehard vegn invocada cunter la gutta, il rumatissem, malsognas dals gnirunchels, malsognas d'uffants, pagliolas grevas sco er cunter il chametg e la tempesta. Sin il purtret da l'altar a Miralago mussa il sontg sin ina gruppa da malsauns, per ils quals el implora l'agid da Dieu.
Il retabel da lain da l'altar è colurà cun ina marmoraziun en colurs da pastel en nianzas da blau e cotschen, las parts plasticas dals capitels èn surdoradas, medemamain sco ils entagls dal frontispizi. Er ils pilasters a spirala cuntracurrenta èn ornadas cun avainas d'aur muventadas. Il retabel da lain ha bain patì fermamain d'anobias (l'uschenumnà chariel) en la baselgia ch'è per in lung temp stada fitg umida, ma la coluraziun eleganta che fa pensar a porcellana picturada è sa mantegnida quasi dal tuttafatg en l'original. Quai è fitg rar, schizunt Mascioni n'ha numnadamain betg tutgà la varianta barocca en sia veglia splendur originala.
Co dueva vegnir restaurada questa baselgia cun ses retabel d'altar dal temp baroc ch'è sa mantegnì extraordinariamain bain? Èsi stà giustifitgà da render visibla la versiun da 1694 e da sacrifitgar tras quai la varianta da 1836 sco er la pictura eleganta da Mascioni da l'onn 1909? Avess ins stuì applitgar in tric e reconstruir la pictura da 1694 sin ina stresa da separaziun che cuvra la pictura da Mascioni? Quai avess donnegià per adina la pictura en colurs da colla da Mascioni. Il "tric" avess pia mo pussibilità ina pseudosoluziun.
Perquai ch'il pictur Mascioni ha respectà dal 1909 la coluraziun da l'altar en stil baroc classic e l'ha integrada en ses concept da decoraziun, è la soluziun optimala e la pli precauta stada quella da reconstruir la coluraziun donnegiada da 1909 da la localitad. Ultra da la coluraziun neogotica da la Collegiata da Poschiavo (1904) è la chaplutta da San Gottardo a Miralago ina da las paucas baselgias da noss chantun che ha mantegnì ina decoraziun cun picturas dal 20avel tschientaner tempriv. Il fatg che quai è stà pussaivel è d'engraziar a la lavur entusiastica da la cumissiun da construcziun sut il presidi da Adriano Zanoni, als architects Evaristo Zanolari e Andrea Zanetti sco er als restauraturs Ivano Rampa e Giacomo Mazzolini. Grazia a la precauziun ch'ins ha duvrà per far questa conservaziun e restauraziun èsi stà pussaivel da far onur a la prestaziun artistica dal pictur da baselgia Mascioni e da far traglischar en sia splendur oriunda la magnifica chaplutta en stil baroc classic da San Gottardo a Miralago, ensemen cun ses retabel d'altar ch'è sa mantegnì en sia furma autentica.
Hans Rutishauser, tgirader da monuments
Gremi: tgira da monuments dal Grischun
Funtauna: rg tgira da monuments dal Grischun
Data: 13.10.2000
|
957b0eaf-bfca-44da-aecc-85be8b500049
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Agid d'enviern dal Grischun - collecta 2000
Ils 23 d'october 2000 cumenza la collecta da l'agid d'enviern che stat quest onn sut il motto "Sche l'enviern na prenda nagina fin...". Cun questa acziun sustegna l'instituziun sociala danovamain umans en misergias en noss chantun. Era per els duai "l'enviern" prender insacura ina fin.
L'agid d'enviern dal Grischun gida umans en noss chantun a surmuntar situaziuns difficilas. El na vul betg remplazzar, mabain cumplettar las prestaziuns da las assicuranzas socialas e da l'agid social. L'agid d'enviern dal Grischun gida l'entir onn cun prestaziuns da sustegn.
En vista al svilup economic e social da noss temp che chaschuna per adina dapli umans en noss chantun difficultads d'existenza e d'isolaziun, daventa questa incumbensa pli e pli impurtanta. Blers umans en misergias survegnan sustegns punctuals per surmuntar situaziuns difficilas temporaras, saja quai cun surpigliar quints u metter a disposiziun p.ex. vestgadira e letgs.
Ma er eveniments da la natira imprevis pon metter famiglias en difficultads, sco quai che las lavinas da l'enviern e las bovas da la stad 1999 han mussà. En talas situaziuns presta l'agid d'enviern dal Grischun in agid direct, discret e nunbirocratic. Cun cussegliar ed accumpagnar persunas che tschertgan agid emprova el d'insumma evitar situaziuns da misergia.
L'ovra "Agid d'enviern dal Grischun" è vegnida fundada da ses temp per gidar umans basegnus a surmuntar ils mais d'enviern durant il temp d'avantguerra. Il num è restà perquai che nus pudain resentir l'enviern en ina maniera fitg differenta, saja quai sco temp rigurus, fraid e stgir, ma era sco temp da segirezza, d'amur per il proxim e da solidaritad. Las midadas economicas laschan enavos fastizs profunds. Il dumber da las famiglias e persunas sulettas che dovran sustegn è s'augmentà ils davos onns.
Gremi: Agid d'enviern dal Grischun
Funtauna: rg Agid d'enviern dal Grischun
Data:13.10.2000
|
3523d113-993d-43af-906f-ffbdd90114f3
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Clinicas e chasas psichiatricas duain daventar independentas
Las clinicas psichiatricas ed ils centers d'abitar psichiatrics dal chantun duain vegnir distatgads da l'administraziun chantunala e daventar giuridicamain independents. La regenza suttametta al cussegl grond ina missiva correspundenta che cumpiglia er il decret d'ina lescha davart l'organisaziun dals servetschs psichiatrics chantunals en il Grischun.
Las cundiziuns da basa sin il sectur da la sanadad èn sa midadas fundamentalmain. Per pudair satisfar als novs basegns ston las clinicas e las chasas esser ablas d'adattar spert lur structuras e prestaziuns als basegns ch'èn sa midads. Las clinicas psichiatricas dal chantun, las chasas d'abitar e las ufficinas da lavur per umans impedids èn oz posts da servetsch da l'administraziun chantunala. Cun questa furma organisatoria e giuridica na pon ins betg pli schliar a moda optimala ils problems che sa preschentan oz pervia da las cundiziuns da basa differentas. La regenza suttametta perquai al parlament ina missiva ed il sboz per decretar ina lescha davart l'organisaziun dals servetschs numnads en il chantun Grischun. Il project prevesa da render giuridicamain independentas las clinicas psichiatricas chantunalas sco er las chasas d'abitar e las ufficinas da lavur per umans impedids. Per la firma "servetschs psichiatrics dal Grischun" cun domicil a Cuira propona la regenza la furma giuridica da l'instituziun autonoma dal dretg public chantunal. A basa da las novaziuns previsas sto plinavant vegnir midada parzialmain l'ordinaziun executiva tar la lescha davart promover la tgira da malsauns.
- Clinica psichiatrica Beverin cun 117 letgs e servetschs ambulants a Cazas/Tusaun, Glion, Samedan, Scuol e Roveredo,
- Clinica psichiatrica Waldhaus cun 120 letgs e servetschs ambulants a Cuira e Tavau,
- Manaschi puril dal Waldhaus,
- Center d'abitar Giuvaulta per persunas cun impediments psichics, cun otg gruppas d'abitar internas (60 plazzas), ina gruppa d'abitar externa a Pasqual (Sunnaschtuba, set plazzas), in center dal di en la Mesolcina (El Butt, sis plazzas dal di) e l'ufficina da lavur Giuvaulta cun 56 plazzas,
- Center d'abitar Montalin per persunas cun impediments psichics a Cuira cun duas gruppas d'abitar internas (21 plazzas), trais gruppas d'abitar externas a Cuira (Casanna cun tschintg plazzas, Arcobaleno cun tschintg plazzas e WG 2000 cun set plazzas) e l'ufficina da lavur Montalin cun 30 plazzas da lavur protegidas, ed il
- Center d'abitar Arche Nova per persunas cun impediments psichics cun 24 plazzas (trais gruppas d'abitar decentralas ad Untervaz, Igis e Schiers sco er in'ufficina d'occupaziun centrala cun gruppa d'abitar a Landquart).
Sancziuns visavi l'Academia Engiadina
Malgrà che trais scolaras ed in scolar n'han betg gì success a l'examen d'admissiun per il progimnasi da l'Academia Engiadina a Samedan, ils ha la direcziun da la scola tuttina admess a l'instrucziun. Quest cumportament s'oppona cleramain a l'ordinaziun chantunala davart ils examens d'admissiun. Malgrà pliras intervenziuns dal departament d'educaziun ha l'Academia Engiadina fin uss insistì sin las quatter admissiuns dispitaivlas. La regenza na po betg pli acceptar in tal agir. Perquai vegnan prendidas las sequentas sancziuns:
1. Las contribuziuns chantunalas per l'onn da scola 2000/2001 per l'Academia Engiadina en favur da las scolaras e dals scolars da la classa gimnasiala 1G ch'èn da subvenziunar vegnan reducidas per in quart.
2. I na vegnan pajadas naginas contribuziuns chantunalas per ils quatter scolars e scolaras recepids da l'Academia Engiadina.
3. La decretaziun d'ulteriuras sancziuns en il futur resta resalvada expressivamain.
4. Ins desista dad ulteriuras sancziuns, sche las sequentas premissas vegnan ademplidas:
a) Ils quatter scolars e scolaras na pon betg pli frequentar l'emprima classa dal progimnasi suenter la terminaziun da las vacanzas d'atun, quai vul dir a partir dals 23 d'october 2000.
b) La scola secundara privata che l'Academia Engiadina ha mess en vista è da manar sco partiziun autonoma e sco tip da scola independent e separà da l'emprima classa dal progimnasi en il sen da l'art. 4 al. 4 cif. 1 da la lescha da scola.
c) L'Academia Engiadina ha da communitgar al departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient ils uraris da la scola secundara che vegn manada privat sco er quels da l'emprima classa dal progimnasi sco er ils nums da quels magisters ch'instrueschan a la scola secundara privata, agiuntand ils certificats da qualificaziun respectivs fin la mesadad da november 2000.
5. L'inspectur da scola responsabel per il lieu vegn incumbensà da rapportar periodicamain al departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient davart la scola secundara privata che vegn manada da l'Academia Engiadina. Las modalitads pli detagliadas vegnan fixadas dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient.
Forzas da la protecziun civila dal Grischun per il Vallais
Al chantun Vallais ch'è pertutgà fermamain da las malauras vegnan messas a disposiziun forzas da la protecziun civila dal Grischun per far lavurs da reparatura e da rumida, sch'el giavischa quai.
Studi da lavur sociala e pedagogia sociala da nov a Son Gagl
La regenza approva la recepziun dals studis da lavur sociala e pedagogia sociala (fin uss a Rorschach) sco sectur da studis da lavur sociala en la purschida da la scol'auta professiunala a Son Gagl. Uschia daventa obsolet la cunvegna da 1995 davart las scolas professiunalas superiuras per lavur sociala e pedagogia sociala da la Svizra orientala, ed il chantun Grischun sa retira dals purtaders. Per students dal Grischun vegn il chantun en il futur a pajar contribuziuns tenor las disposiziuns davart la cunvegna interchantunala da scolas autas professiunalas senza participaziuns als custs restants.
Consultaziuns a la confederaziun
La regenza po da princip sa declerar d'accord cun il plan sectoral militar da la confederaziun. Il Grischun è pertutgà concretamain en il sequents puncts: Plazzas aviaticas militaras a Samedan e San Vittore sco er puncts da traversada (lieus da construir punts) a Panaduz, Domat, Grono, Grüsch, Igis, Klosters-Serneus e Malans. Il plan sectoral militar sco instrument da direcziun, planisaziun e d'infurmaziun da la confederaziun serva a coordinar quels projects militars che han in effect considerabel sin il territori e l'ambient.
Er cun la revisiun da l'ordinaziun davart l'insitut svizzer per la furmaziun professiunala va la regenza d'accord. Ella spera ch'ins possia cuntanscher en il futur ina decentralisaziun pli ferma da la furmaziun. L'institut svizzer per la furmaziun professiunala tgira la furmaziun e la furmaziun supplementara da las persunas d'instrucziun en uffizi cumplain ed en uffizi accessori a las scolas professiunalas.
Da las vischnancas
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Sta. Maria V.M., la revisiun totala da la lescha da taglia da Segl i.E. e la revisiun parziala da la lescha davart las taxas da cura e la promoziun dal turissem da Vaz vegnan approvadas, cun excepziuns e remartgas vegn er approvada la revisiun totala da la lescha da taglia da Castasegna.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 19.10.2000
|
f1ec14c1-9d31-4b36-bc6a-4739358548c3
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Contribuziuns culturalas
Contribuziuns e garanzias da deficit en la summa totala da 187'700 francs survegnan las suandantas ovras ed occurrenzas culturalas:
- trais atgnas producziuns da la Klibühni l'onn 2001,
- occurrenzas musicalas e litteraras dal circul cultural dad Arosa l'enviern 2000/01,
- program cultural da la Chesa Planta Samedan l'enviern 2000/01,
- program cultural "klup" per scolaras e scolars en il Grischun central,
- represchentaziuns da la "Arche Noah" da Benjamin Britten dals 26 fin ils 28 da schaner 2001 a Cuira da musicistas e musicists giuvenils dal Grischun,
- represchentaziuns da la performance dal musical "Die Alpen" dal chor da la scola chantunala dals 3 fin ils 6 da matg 2001 en l'Arena a Cazas,
- represchentaziuns da la Passiun "Passio nova" da Giovanni Netzer dals 28 da settember fin ils 14 d'october 2001 a Savognin,
- Concerts dal Chor mischedau Trin e dal Chor viril Alpina Cuera dals 18/19 da november 2000 a Trin e Malans,
- stagiun da concerts 2000/01 dal Konzert-Studio Cuira,
- retscha da concerts 2000/01 dal Klassik Forum Cuira,
- program d'atun 2000 dal club da folc Cuira,
- concerts d'atun 2000 dal club da jazz Cuira,
- producziun d'in DC e d'in videoclip da musica da José Federspiel, Domat,
- producziun d'in DC dal musicist da Cuira Lou Geniuz,
- producziun dal film documentar "Saharig" da Robert Ralston jr., Cuira,
- ediziun dal tom da poesias "Ei para l'alva" da Martin Fontana, Flem, tras la Renania,
- ediziun dal cudesch "La veta culturala da Zignau" da Mathias Deflorin, Zignau,
- sustegn da l'onn da gestiun 2000 da l'uniun da ludotecas dal Grischun, e
- publicaziun dal tom da dieta "Bündnerisch-Tirolerische Nachbarschaft".
Consultaziuns a la confederaziun
La regenza s'exprima da princip positivamain envers il sboz da la lescha federala davart la repartiziun da las valurs patrimonialas confiscadas. Manegiads èn cun quai daners acquistads a moda criminala (p.ex. daners da drogas, reciclagi da daners suspectus, criminalitad organisada e criminalitad economica). Il cumbat pli intensiv cunter quest gener da criminalitad ha augmentà marcantamain ils daners confiscads. La repartiziun da questas valurs tranter las communitads participadas a la procedura penala daventa uschia adina pli impurtanta. I sa tracta d'indemnisar lur expensas a moda commensurada, da promover la collavuraziun e da mitigiar conflicts da cumpetenza. Cuntrari al sboz da lescha è la regenza grischuna da l'opiniun che la confederaziun duai be esser participada là, nua ch'ella ha effectivamain era purtà prestaziuns.
En connex cun la midada previsa da l'ordinaziun che limitescha il dumber dals esters accentuescha la regenza che la politica d'immigraziun da la confederaziun saja d'impurtanza existenziala per il chantun Grischun en vista da la ferma dependenza dal turissem. Cun displaschair sto ella constatar che la politica da la confederaziun concernent il martgà da lavur sa drizza primarmain tenor ils basegns dals centers economics e ch'ils giavischs specifics dals chantuns da muntogna e da turissem vegnan negligids. Ella supplitgescha il cussegl federal da betg emblidar ch'era las regiuns da muntogna e turissem èn ina part da l'economia generala da la Svizra. Las economias publicas possian be prosperar, sche la politica dal martgà da lavur s'adatteschia er als interss regiunals. La regenza fa la proposta d'extender la recrutaziun sin ils pajais che na fan (anc) betg part da la UE. Las novaziuns previsas stattan en connex cun l'entrada en vigur da la cunvegna cun la UE davart la libra circulaziun. Cun l'avertura pass per pass envers la UE duai l'immigraziun dals ulteriurs stadis vegnir limitada a persunas dal cader, spezialist(a)s e bunas forzas da lavur qualifitgadas.
Da las vischnancas
Il concept general/project preliminar per la transfurmaziun e la sanaziun da las chasas B e C da l'ospital chantunal e regiunal retic a Cuira vegn da princip approvà. Ils custs d'investiziun vegnan limitads ad in import da 12 milliuns francs. Als custs da construcziun vegn garantida ina contribuziun chantunala da 70 pertschient, als custs d'endrizzament ina da 50 pertschient ed a las installaziuns dals centers per propi ina da 90 pertschient.
Il concept general/project preliminar da l'abitadi evangelic per vegls a Masans, Cuira, per sanar, transfurmar ed engrondir la chasa da vegls ad ina chasa da vegls e da tgira, vegn approvà da princip. Ils custs totals stimads importan 9.9 milliuns francs. I vegn garantì ina contribuziun chantunala da 53 pertschient.
Las revisiuns parzialas da las planisaziuns localas dad Andeer, Fideris, Farschno, Samignun e Val s. Pieder vegnan approvadas.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 26.10.2000
|
1a5526e0-109e-4d2a-bdb6-a66193673d78
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Cumissiun dal cussegl grond sustegna il rinforzament da la gulivaziun da la forza fiscala
Sut il presidi da deputà Peter Wettstein, Domat, ed en preschientscha da cusseglier guvernativ Klaus Huber, schef dal departament da l'intern e da l'economia publica, ha ina cumissiun predeliberanta dal cussegl grond deliberà dacurt la revisiun parziala da l'ordinaziun executiva tar la lescha davart la gulivaziun da finanzas tranter las vischnancas.
Cun il project na duain betg vegnir impundids dapli meds per la gulivaziun da finanzas, mabain ils meds disponibels duain vegnir distribuids en in'autra maniera e la gulivaziun da la forza fiscala duai vegnir concepida a moda pli efficazia. En il futur duain vegnir impundids per la gulivaziun da la forza fiscala almain 50 pertschient dals meds disponibels per la gulivaziun da finanzas en la summa da passa 20 milliuns francs. La part dals meds senz'intent en la gulivaziun da finanzas duai vegnir augmentada, quai che vegn sustegnì da la cumissiun. Incontestadas èn medemamain l'abrogaziun da la differenziaziun da la tariffa da gulivaziun tranter las gruppas da forza finanziala 4 e 5, dapli libertad d'agir per la regenza concernent la fixaziun da la tariffa surmenziunada sco er la fixaziun annuala da quella.
Refurmas da las structuras communalas vegnan en il futur sustegnidas dapli cun cussegliaziun ed impuls finanzials. Cun schluccar la restricziun da la gulivaziun da la forza fiscala sin ils emprims 200 abitant(a)s duai correspundentamain vegnir eliminà in impediment per fusiuns da vischnancas. Quest limit duai vegnir augmentà da 200 a 300 abitants. En connex cun ina fusiun da vischnancas po el schizunt vegnir abrogà dal tut durant in termin transitori. Ina minoritad da la cumissiun vuless fixar il limit a 400 abitants ed uschia diriger la distribuziun dals meds per la gulivaziun da la forza fiscala en direcziun da las vischnancas in pau pli grondas e favurisar anc pli fitg las fusiuns da vischnancas.
La cumissiun propona al cussegl grond da s'occupar dal project durant la proxima sessiun da november e da deliberar la revisiun parziala da l'ordinaziun executiva tar la lescha davart la gulivaziun da finanzas tranter las vischnancas en il senn da la missiva da la regenza.
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Funtauna: rg departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Data: 31.10.2000
|
daa58ea8-81a5-42c5-acfa-995d61eeab6d
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La revisiun totala da la constituziun chantunala dal Grischun è uss en consultaziun
La constituziun valaivla na correspunda betg pli a las pretaisas dad oz. La cumissiun da constituziun ha preschentà per incumbensa da la regenza in emprim sboz per ina nova constituziun chantunala ed in rapport explicativ latiers. Il departament da giustia, polizia e sanitad avra la procedura da consultaziun per las propostas cuntegnidas en il sboz. L'entira populaziun vegn envidada da s'exprimer davart la nova constituziun.
La finamira da la revisiun totala proponida è da crear ina lescha fundamentala moderna, accessibla als burgais ed orientada a l'avegnir che rinforza il cumprovà ed introducescha las novaziuns necessarias. Ulteriurs puncts impurtants èn in'organisaziun statala adattada als burgais, in urden da cumpetenzas effizient ed economic sin tut ils plauns statals, proceduras da decisiun democraticas ed il medem temp objectivas e modernas sco er ina lingua clera e chapaivla.
Las pli grondas midadas concernan trais secturs, numnadamain ils dretgs dal pievel, l'elecziun dal parlament sco er la structura da l'administraziun. La cumissiun da constituziun ha per exempel ordinà cumplettamain da nov il sectur dals dretgs dal pievel. Las midadas proponidas èn vegnidas adattadas ina a l'autra e furman ussa in pachet equilibrà che porscha clers avantatgs a las autoritads statalas ed a las votantas ed als votants. Las vischnancas duain per exempel pudair decider ussa sezzas, sch'ellas vulan dar a las persunas estras domiciliadas il dretg da votar e d'eleger sin plaun communal. En connex cun il referendum fa la cumissiun la proposta che las midadas da lescha na suttastattan en l'avegnir betg pli al referendum obligatori, mabain al referendum facultativ. I dat ina votaziun, sche 1'500 votantas e votants u in tschintgavel dals commembers dal cussegl grond pretendan quai. Il pievel vegn damai er en l'avegnir a pudair decider davart tut las leschas impurtantas u contestadas. Il medem mument prevesa la cumissiun da constituziun differentas pussaivladads per exprimer l'opiniun a moda differenziada: votaziuns da princip, votaziuns davart variantas ed il referendum constructiv.
En connex cun il cussegl grond propona la cumissiun da constituziun ina midada al sistem electoral da proporz. Quel duai pussibilitar tant sco pussaivel a las differentas gruppaziuns politicas, economicas e socialas d'esser represchentadas commensuradamain en il parlament chantunal. La represchentaziun duai correspunder a la relaziun da las forzas reala e betg depender da la voluntad da la maioritad. Tenor l'opiniun da la cumissiun da constituziun duain ils districts furmar uss ils circuls electorals per las elecziuns dal cussegl grond.
La creaziun da set regiuns che surpiglian incumbensas tant chantunalas sco er communalas tutga tar ina da las pli impurtantas novaziuns dal sboz da constituziun. Ils circuls duain dentant restar vinavant. Grazia ad in nov stgalim administrativ vegnan las vischnancas distgargiadas ed uschia rinforzadas. Il medem temp po il chantun er surdar incumbensas a las regiuns. Las cumpetenzas exactas da las regiuns na duai dentant betg reglar la constituziun, mabain la legislaziun.
La revisiun totala da la constituziun chantunala pussibilitescha da metter en discussiun dumondas da princip statalpoliticas. Ella porscha la chaschun cumplessiva da far refurmas ed adattaziuns là nua che la constituziun valaivla na correspunda betg pli al temp dad oz. Ulteriurs puncts principals da la constituziun chantunala proponida pon vegnir resumads sco suonda:
- Confess cler per la trilinguitad
- Dretgs fundamentals ed atgna responsabladad
- ntroducziun d'ina giurisdicziun constituziunala sin plaun chantunal
- Posiziun e collavuraziun da las vischnancas
- Survista sistematica da las incumbensas statalas las pli impurtantas
Ina constituziun exprima en disposiziuns fundamentalas co che las burgaisas ed ils burgais vulan concepir lur stadi areguard las incumbensas publicas, l'organisaziun da las autoritads sco er lur dretgs ed obligaziuns. Ella sto empruvar da resguardar ils tratgs cuminaivels entaifer il chantun. Per che la constituziun correspundia il meglier pussaivel a quest consens fundamental, duain tut las burgaisas e tut ils burgais pudair s'exprimer davart il sboz da constituziun. La regenza spera sin numerusas posiziuns. La consultaziun duai demussar, sch'il sboz da constituziun po persvader ina maioritad e nua ch'i dovra anc eventualas modificaziuns. Be ina constituziun che vegn acceptada e chattada per buna d'ina gronda maioritad da las votantas e dals votants, è in fundament solid per noss chantun.
Ils 28 da settember 1997 han las votantas ed ils votants decidì che la constituziun dal chantun Grischun saja da suttametter ad ina revisiun totala. La regenza ha determinà il schaner 1998 ina cumissiun da constituziun da trenta persunas ed incaricà quella d'elavurar ina nova constituziun. La cumposiziun da la cumissiun tegna quint da la diversitad dal chantun Grischun.
Gremi: departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Funtauna: rg departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Data: 01.11.2000
|
c2f2dd2c-afde-4449-965a-2f7aeb7018ff
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il consum da laina grischuna duai vegnir augmentà fermamain
Ils proxims onns duai il consum da laina vegnir augmentà per 20 pertschient en il Grischun. Per cuntanscher questa finamira è vegnida fundada l'uniun "Laina grischuna". Il chantun sa participescha a questa organisaziun da tetg.
Tenor il program da la regenza 2001 fin 2004 duai la laina grischuna vegnir promovida intenziunadamain e vegnir duvrada dapli sco material da construcziun e sco funtauna d'energia. La finamira generala è quella d'augmentar il consum da laina per in tschintgavel durant ils proxims diesch onns. Ils proxims quatter onns vegn il chantun a metter a disposiziun daners per sustegnair projects d'impuls correspundents, mesiras da marketing, la lavur da publicitad, exposiziuns e.u.v. Sco cundiziun per il fatg ch'il chantun dat in sustegn finanzial a projects concrets, ha la regenza pretendì che tut las gruppas d'interess ch'èn sa participadas a la chadaina da lain dal Grischun vegnian integradas en la procedura per promover la laina grischuna e ch'i vegnian creadas structuras concisas d'organisaziun. Quai è reussì cun fundar l'uniun "Laina grischuna" l'avust 2000. En il rom da questa organisaziun da tetg ha lieu ina stretga collavuraziun traunter economia forestala ed industria da laina cun l'intenziun d'augmentar fermamain la valur agiuntada or da l'elavuraziun da laina e dal diever da laina en il Grischun. La colliaziun da l'economia forestala e da l'industria da laina vegn beneventada ord vista da l'economia publica e da la politica forestala. Il chantun sa participescha a l'uniun "Laina grischuna" e dumonda quel d'eleger il silvicultur chantunal Andrea Florin en la suprastanza.
1959 è vegnida fundada la cuminanza grischuna d'acziun per la laina. 1997 ha quella midà ses num en "Lignum Grischun". Sin fundament da las novas finamiras da la regenza ha la "Lignum Grischun" obtegnì novas structuras questa stad. D'ina societad simpla è resultada da nov l'uniun "Laina grischuna". Ils commembers da fundaziun èn stads la federaziun grischuna d'industria da laina, la federaziun forestala dal Grischun "Selva", la secziun grischuna da construcziun en lain svizra, la secziun grischuna da la federaziun svizra dals maisters scrinaris e fabricants da mobiglia, la federaziun grischuna dals impressaris forestals e la federaziun grischuna dals inschegners forestals independents.
Consultaziuns a la confederaziun
Cun realisar l'ordinaziun davart las palids autas e cun far l'inventari da las palids planivas ha la confederaziun chattà novas surfatschas cun palids autas. Las suandantas otg palids grischunas duain era vegnir registradas en l'inventari federal da las palids autas d'impurtanza naziunala: Kristallloch Val. S. Pieder, Pascuminer See/Bischolsee Flearda/Purtagn/Tschappina, Caritsch e Nursera Andeer, Son Roc Sour, Muotta da Güvè Stampa, Plustorna Luzein ed Alp de Mem-Bosch Mosghé Buseno/San Vittore. Da princip approva la regenza questa registraziun. Ella fa dentant tschertas resalvas pertutgant l'utilisaziun.
L' "iniziativa da las dumengias" inoltrada l'onn 1998 pretenda che ina dumengia per stagiun na possian circular nagins vehichels a motor. Quest'emprova fiss limitada ad interim sin quatter onns. Il cussegl federal refusa questa iniziativa. Sco cuntraproposta indirecta propona dentant la cumissiun da traffic dal cussegl dals chantuns ch'ins duaia relaschar in scumond da traffic mintgamai per il di da rogaziun sco er per in'autra dumengia. Er questa soluziun è vegnida limitada ad interim sin quatter onns. La regenza grischuna refusa cleramain domiduas propostas. Ella motivescha sia refusa en emprima lingia cun l'orientaziun speziala dal Grischun envers il turissem e cun las relaziuns geograficas en il chantun.
Da las regiuns e vischnancas
L'avust ha il Grischun gì precipitaziuns extremas e quellas han chaschunà donns considerabels en bleras parts dal chantun. Pertutgà è tant terren forestal e cultivà sco er guaud, bains e vias d'alp spezialmain en il Signuradi, Partenz ed en il Scanvetg. La regenza approva il project global Donns da malauras 2000 per cumadar construcziuns forestalas. Als custs totals da 5.5 milliuns francs vegnan empermessas contribuziuns chantunalas da var 1.2 milliuns francs.
A la corporaziun da vischnancas per l'allontanament dal rument en il Grischun (CVARG) vegn empermessa ina contribuziun da 15 pertschient vi dals custs renconuschids per l'implant da preparaziun da vigliaunas en il stabiliment per arder immundizias a Trimmis che custa pressapauc 1.7 milliuns francs.
La revisiun parziala dals statuts da la corporaziun da vischnancas Surselva vegn approvada.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 02.11.2000
|
df736647-492a-474f-9675-c1589e8b87d8
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond approva l'applicaziun dal rumantsch grischun per ils documents da votaziun chantunals e per il cudesch da dretg grischun
Ils 30 d'october 2000 ha ina cumissiun predeliberanta dal cussegl grond tractà la revisiun parziala da la lescha davart il diever dals dretgs politics en il chantun Grischun sco er la revisiun parziala da l'ordinaziun dal cussegl grond davart l'ediziun d'in nov cudesch da dretg. La cumissiun ha discutà questas duas revisiuns parzialas sut il presidi da deputà Placi Berther, Sedrun, ed en preschientscha dal schef dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient, cusseglier guvernativ Claudio Lardi e ses collavuraturs.
L'intent da las duas revisiuns parzialas è d'applitgar en l'avegnir per ils documents da votaziun chantunals sco er per la collecziun sistematica dal dretg grischun mo pli la lingua da scrittira unifitgada rumantsch grischun enstagl dals idoms sursilvan e ladin. Quai è in ulteriur pass vers la finamira da duvrar il rumantsch grischun sco lingua uffiziala oravant tut per texts che sa drizzan a l'entira populaziun rumantscha. La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond e la regenza èn da l'avis che l'acceptanza creschenta da la lingua da scrittira unifitgada tar la populaziun rumantscha giustifitgeschia ina tala applicaziun dal rumantsch grischun. La finamira da las revisiuns planisadas è da rinforzar il rumantsch sco lingua uffiziala dal chantun. Cun introducir il rumantsch grischun en ils secturs numnads nun èsi pli necessari da far duas translaziuns dal medem text. Las capacitads che vegnan libras tras quai pussibiliteschan d'amplifitgar l'applicaziun dal rumantsch sin il sectur uffizial. Ultra da quai duain las revisiuns permetter da crear ina lingua giuridic-administrativa unifurma sco er da furnir ils documents da votaziun rumantschs a tut ils territoris linguistics rumantschs. Sche las revisiuns parzialas vegnan approvadas, vegn il cudesch da dretg grischun a star a disposiziun en rumantsch grischun en furma stampada ed electronica la fin da l'onn 2004.
La cumissiun ha decidì unanimamain d'acceptar il project e recumonda al cussegl grond da tractar quel en la sessiun da november. Il conclus dal cussegl grond concernent la revisiun da la lescha davart il diever dals dretgs politics vegn suttamess a la votaziun dal pievel.
Per infurmaziuns:
Placi Berther, president da la cumissiun predeliberanta, Tgès'Alva, 7188 Sedrun
Tel. f. 081 949 16 44, p. 081 949 20 30
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 02.11.2000
|
a6e8e548-21ed-4eb7-9c0d-b20ef24f2529
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Nova stgala da peschs tar l'ovra electrica La Punt
La fin d'avrigl 2000 è vegnida messa en funcziun la stgala da peschs tar l'ovra electrica La Punt suenter in temp da construcziun da bunamain in onn. Suenter ina interrupziun da 38 onns pon las litgivas da lai puspè muntar dal lai da Constanza a lur plazzas da frega originalas en il Rain anteriur e posteriur.
Cun quai è bain reussì in pass decisiv per salvar la litgiva da lai. Ils butins en la nassa mussan che var 280 litgivas da lai e 500 litgivas d'ual han gia muntà la stgala da peschs dapi l'avust da quest onn. La construcziun ch'ha custà pressapauc sis milliuns francs ha gì success.
Il project grond "stgala da peschs"
La stgala da peschs tar l'ovra electrica La Punt è bain la construcziun la pli custaivla da questa spezia en Svizra. Il project è vegnì finanzià da la Patvag Ovras electricas SA cun in agid considerabel da la confederaziun e dal chantun. Cun amplifitgar la via naziunala tranter Cuira e La Punt è l'uffizi federal da las vias s'obligà l'onn 1987 da surpigliar ina participaziun da 50 pertschient dals custs per la stgala da peschs ch'eran vegnids stimads quella giada sin 5.2 milliuns.
Il project ch'ha obtegnì la permissiun l'onn 1999 cumpiglia la stgala da peschs cun in indriz per dotar l'aua, ina turbina da dotaziun sco er in rastè ed in indriz per nettegiar il rastè. Ils custs totals muntan sin var sis milliuns francs. Suenter in'examinaziun detagliada èn ins sa decidids d'integrar in uschenumnà passagi a sfessa (passagi Vertical-Slot). Quest passagi modifitgà d'in batschigl a l'auter è vegnì sviluppà en l'America dal nord e vegn applitgà pli e pli er en Europa. Ses avantatgs envers ils sistems tradiziunals èn incontestads. Las paraids tranter ils singuls batschigls han ina sfessa verticala che traversa tut l'autezza dal batschigl. Il letg dal batschigl è cuvrì cun crappa, uschia che la spertadad dal current è zunt reducida giusum. Il passadi a sfessa è perquai adattà er per spezias da peschs che na san betg nudar bain e per peschs pitschens.
La stgala da peschs a la vart sanestra dal mir da fermada surmunta la differenza d'autezza considerabla da dudesch meters. Ella consista da 56 batschigls cun ina lunghezza da min- tgamai trais meters ed ina largezza da 2.1 meters. Ultra da quai èn integrads trais batschigls per far la paussa cun ina lunghezza da sis meters. La differenza d'autezza tranter ils batschigls importa 20 cm. La stgala da peschs è concepida per ina quantitad d'aua da 525 liters per secunda. En la part inferiura vegn fatga affluir l'aua dotada, uschia ch'ins po cuntanscher in effect carmalant optimal a l'entschatta da las stgala da peschs. Cun dotar permanentamain il traject dal Rain tranter il mir da fermada e la centrala cun trais meters cubics per secunda vegni garantì ch'ils peschs piglian la via tras il traject ch'era fin uss savens sitg ed arrivian fin tar la stgala da peschs.
La stgala da peschs ha success
Per pudair examinar il funcziunament da la stgala da peschs han ins integrà ina nassa en la part superiura. L'evaluaziun da fin uss dals butins en la nassa tras il survegliader da pestga principal han mussà cleramain che la stgala da peschs funcziuna e che numerusas litgivas da lai e d'ual han surmuntà quella. Totalmain han ins registrà var 280 litgivas da lai e 500 litgivas d'ual dals 10 d'avust fin ils 24 d'october. Ils butins en la nassa permettan ultra da quai da far deducziuns impurtantas davart las migraziuns ed il stadi dals peschs. Schebain che las emprimas litgivas da lai arrivan gia il mais avust a La Punt, entschaiva la migraziun principala vers ils lieus da frega evidentamain pir vers la fin da settember. La migraziun da frega da la litgiva d'ual, che metta ses ovs bler pli baud, culminescha dentant gia l'avust u il settember. La grondezza da las litgivas da lai è impressiunanta. Il pesch il pli grond ch'ins ha tschiffà fin uss ha cuntanschì ina lunghezza da stgars 90 cm ed in pais dad 8.3 kg.
Ils butins fermamain augmentads suenter las auazuns dals 6 d'avust e dals 13 d'october da quest onn inditgeschan che tras las auazuns massivas, litgivas d'ual pli pitschnas èn vegnidas tratgas giu per il flum. Cun uschenumnadas migraziuns da cumpensaziun emprovan ils peschs d'arrivar pli spert pussaivel puspè en lur spazi da viver original.
Areguard la remigraziun dals peschs ch'han mess ovs vegnan elavuradas novas soluziuns ensemen cun l'ovra electrica. Sco emprima mesira impurtanta han ins anticipà la svidada dal batschigl per far la revisiun dal november al matg. Quest'anticipaziun ha l'avantatg che las consequenzas da la svidada n'èn strusch pli da sentir en la part inferiura dal Rain alpin e che las litgivas da lai che remigreschan ston spetgar be curt temp en il batschigl. Ils peschs giuvens pon passar libramain dasper las turbinas.
Il program da salvament per la litgiva da lai
La litgiva da lai fiss prest s'extinguida l'entschatta dals onns 80. Il svilup dramatic da l'effectiv pon ins perseguitar a moda impressiunanta cun agid dals butins da peschs da frega ch'èn vegnids fatgs sut il mir da fermada a Domat. Igl è d'engraziar a l'iniziativa da la conferenza interchantunala d'autorisads per la pestga al Lai da Constanza (IBKF) e dals posts spezialisads per la pestga al Rain alpin, ch'ins ha pudì salvar il pesch il pli fascinant da nossa regiun. La fin dals onns 70 han ins renconuschì ils motivs ils pli impurtants per la perdita da l'effectiv e realisà pass per pass mesiras da promoziun. Tar las mesiras las pli impurtantas tutga l'introducziun da restrenscher il butin en la pestga sin il Lai da Constanza, la constituziun d'in program cumplessiv da tratga secundara sco er l'eliminaziun dals impediments a la migraziun en ils affluents. La construcziun da la stgala da peschs tar l'ovra electrica La Punt è segiramain in mument decisiv sin questa via.
Revalitaziun dals spazis da viver dals peschs
En la pestga daventi pli e pli enconuschent ch'igl è be pussaivel da mantegnair e promover effectivs cun bleras spezias, sch'i reussescha da mantegnair, revalitar u recuperar auas natiralas. La protecziun da las spezias è perquai stretgamain colliada cun la protecziun dal spazi da viver. En il traject grischun dal Rain alpin è il dumber da spezias da peschs sa reducì ils davos 100 onns da 20 sin nov spezias. La litgiva da lai represchenta numerusas autras spezias da peschs ch'èn medemamain periclitadas (p.ex. litschala, striola, nas). La perdita da las spezias è vegnida chaschunada per gronda part tras la perdita dals spazis da viver natirals. Ils flums en las vals han savens ina construcziun aritifiziala u èn fermamain donnegiads tras autras intervenziuns. Ils davos trajects natirals sa chattan per exempel be anc en la regiun umida tranter Vaz sut e Mastrils. La colliaziun da las auas lateralas cun il Rain alpin manca per gronda part. L'exempel da la litgiva da lai mussa quant impurtanta ch'ina colliaziun intacta tranter ils spazis da viver è. La revitalisaziun e la colliaziun tranter ils spazis da viver dals peschs èn pia las incumbensas las pli urgentas per promover ils effectivs dals peschs.
Las stentas dals davos onns per revitalisar las auas èn da valitar a moda positiva (p.ex. amplificaziun dal flum a Favugn). La cumissiun interchanunala da las regenzas Rain alpin, en la quala èn represchentads tut ils cunfinants cun il Rain, sustegna questas stentas. Sias intrapresas han per finamira da coordinar ils differents interess d'utilisaziun dal Rain alpin e da resguardar ils aspects ecologics a moda commensurada. La protecziun e l'utilisaziun duain star en equiliber en il futur.
Pertutgant la revitalisaziun da las auas da peschs vegnan messas novas prioritads er en la nova lescha chantunala da pestga che va en votaziun ils 26 da november 2000. En il futur duain vegnir mess a disposiziun dapli meds finanzials per meglierar il spazi da viver per ina fauna da peschs zunt variada.
Gremi: Inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun
Funtauna: rg Inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun
Data: 08.11.2000
|
09e0a5c3-b7dd-497e-9ad3-b09f18d39bd3
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Plattafurma da communicaziun Interreg en Svizra
En collavuraziun cun l'uffizi federal da svilup dal territori endrizza il secretariat da stadi per economia seco en Svizra ina plattafurma da communicaziun per accumpagnar INTERREG III. La finamira da questa plattafurma è da promover il barat vicendaivel d'experientschas, know-how e d'ideas innovativas tranter las singulas regiuns en Svizra e l'ulteriura Europa. A lunga vista vul ins sviluppar uschia ina rait transeuropeica solida e transparenta.
L'entschatta 2000 ha la UE prolungà per la segunda giada il program INTERREG. Quel cuntinuescha vinavant sut il titel INTERREG III tochen la fin dal 2006. Dapi che INTERREG I è vegnì lantschà l'onn 1990 han ins pudì realisar en las regiuns da cunfin svizras passa 400 projects internaziunals en ils secturs furmaziun e perscrutaziun, cultura, turissem, economia e.u.v.
Las differentas purschidas ed ils differents servetschs da communicaziun dal seco sa basan sin trais pitgas: ina plattafurma attractiva en l'internet, meds da massa stampads differenziads ed occurrenzas en connex cun la rait. Per rinforzar l'effect dals singuls instruments da communicaziun èn las trais pitgas colliadas ina cun l'autra.
Pitga 1: Internet
L'emprima pitga sa cumpona dal website INTERREG www.interreg.ch. El serva sco plattafurma per il barat electronic d'infurmaziuns via internet ed è accessibel sin la rait dapi la mesadad da settember 2000. Il cuntegn sa divida en tschintg puncts principals:
- infurmaziuns da basa davart INTERREG I, II e III
- banca da datas davart ils differents projects INTERREG
- utilisaders ed utilisadras pon chargiar giu u empustar directamain rapports, formulars ed ulteriurs documents
- forum da discussiun per circuls interessads en Svizra ed a l'exteriur
- divers links a websites cun sumegliants temas en Svizra ed a l'exteriur
Pitga 2: Meds da massa stampads
La segunda pitga furman la newsletter INTERREG ed il bulletin INTERREG ch'ins po abunar gratuitamain dal seco. La newsletter infurmescha duas giadas l'onn en furma curta davart novs svilups e projects, rinviescha a novas chaussas sin il website e cuntegna in'agenda da las occurrenzas professiunalas specificas. Il bulletin infurmescha ina giada l'onn cun reportaschas fundadas e purtrets detagliads davart il program INTERREG. Ultra da quai pussibilitescha el la colliaziun cun RegioPlus, il program naziunal da la Svizra per promover il spazi rural che dispona medemamain d'ina plattafurma d'infurmaziun.
Pitga 3: Occurrenzas
La terza pitga cumpiglia seminaris dad INTERREG che vegnan organisads mintg'onn per tut ils circuls interessads en Svizra, sco er in'exposiziun ambulanta davart INTERREG ch'ins po reservar tar il seco. L'exposiziun preschenta differents projects INTERREG cun participaziun svizra ed infurmescha davart l'organisaziun dad INTERREG III. Las visitadras ed ils visitaders emprendan a conuscher meglier las diversas regiuns da la Svizra e da l'Europa e vesan tge ch'ins ha gia pudì realisar cun INTERREG en questas regiuns. Ultra da quai dat l'exposiziun invista en la relaziun da la Svizra cun l'Europa sco er en il champ d'incumbensas da la collavuraziun transnaziunala, in sectur spezial dad INTERREG. Las singulas purschidas ed ils singuls servetschs che tutgan tar la nova plattafurma da communicaziun gidan a promover l'utilisaziun dal program INTERREG ed a superar eventualas difficultads pertutgant la realisaziun dal project cun sustegn da la communicaziun e cooperaziun. La rait dat betg il davos er impuls per crear novs projects.
Co funcziunescha il program INTERREG?
Ils daners dad INTERREG n'èn betg daners da subvenziun, mabain daners da promoziun. Quai vul dir: tgi che giavischa sustegn sto prender l'iniziativa ensemen cun partenaris da l'exteriur, preschentar in project concret, finanziar sez almain 50 pertschient da quel e cumprovar a moda vardaivla ch'il project sa porta finanzialmain sez er suenter la fasa da promoziun. Dumandads èn damai in spiert innovativ, avertadad ed iniziativa. Las experientschas mussan che bleras da questas premissas èn avant maun en Svizra ed en l'Europa cunfinanta. Per ulteriuras infurmaziuns: www.interreg.ch.
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Funtauna: rg uffizi da planisaziun
Data: 08.11.2000
|
d9a09a91-4da2-499e-9a9c-1d98353423f4
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Sboz consolidà dal plan directiv en la fasa finala
Las lavurs vi dal sboz consolidà dal plan directiv chantunal stattan per terminar. A la conferenza annuala davart il plan directiv dals 9 da november 2000 vegnan preschentads ils puncts centrals ils pli impurtants dal futur svilup territorial. L'exposiziun publica è previsa per la primavaira 2001.
La varietad dals temas (cuntrada, turissem, abitadi, furniment, traffic, resursas, infrastructuras da provediment) e la cumplexitad da la materia han procurà per in sboz primar da 180 paginas (incl. explicaziuns). En cumparegliaziun cun l'entira Svizra e tegnend quint da la grondezza e varietad dal chantun Grischun è quai tuttina in plan directiv "satigl".
Consultaziun preliminara la primavaira/stad 2000
Durant la primavaira/stad è vegnida fatga ina consultaziun preliminara dal sboz primar dal plan directiv chantunal tar las organisaziuns per la planisaziun regiunala, singulas vischnancas, l'administraziun, organisaziuns per la protecziun da l'ambient ed associaziuns economicas. Silsuenter è il sboz primar vegnì discutà a la "maisa radunda". Las numerusas opiniuns e posiziuns vegnan resguardadas en la runda d'adattaziun currenta.
Resultats positivs e negativs
La clera structura dal plan directiv e la survista dal chantun han chattà in resun positiv tar ils consultads. Las regiuns han scuvrì bunas propostas ed han beneventà la gronda transparenza en la protecziun da la cuntrada. Er da las associaziuns economicas ha il sboz primar obtegnì generalmain in resun positiv. Ellas han observà en senn positiv ch'ils giavischs ch'ellas avevan formulà en differents workshops èn vegnids integrads en il sboz dal plan directiv.
En vista a la varietad tematica è vegnida giavischada ina essenzialisaziun dal plan directiv. En il sboz consolidà vegni distinguì tranter las prioritads futuras dal svilup territorial e las incumbensas generalas da coordinaziun. A chaschun da la conferenza davart il plan directiv dals 9 da november 2000 vegnan preschentadas las prioritads dal futur svilup territorial. Pertutgant il tema protecziun da l'ambient han ins constatà in deficit da communicaziun e cooperaziun che vegn recuperà. Ils resultats dals workshops cun las organisaziuns per la protecziun da l'ambient n'han betg pudì vegnir integrads en il sboz primar per motivs da temp. Quest fatg è vegnì crititgà.
L'infurmaziun a temp e la pussaivladad da cooperar gia en l'elavuraziun dal sboz è vegnida giuditgada sco positiva da tut ils consultads. La confidenza en la planisaziun directiva è vegnida rinforzada tras la procedura tschernida ed eventuals deficits anteriurs da l'infurmaziun e da la communicaziun èn vegnids eliminads. Dumondas ch'èn anc avertas, sco p.ex. la collavuraziun tranter il chantun e las regiuns en la planisaziun directiva u la muntada futura da la planisaziun directiva regiunala, èn vegnidas scleridas en il rom da la consultaziun preliminara. Uschia vegn la planisaziun directiva realisada en il futur communablamain dal chantun e da las regiuns. Ina contribuziun per gidar ad accelerar las proceduras che vegn pretendida da bleras varts, vegn furnida a moda che las proceduras vegnan resumadas. In test impurtant per questa nova procedura vegn a succeder en l'exposiziun publica dal plan directiv che sto vegnir organisada communablamain da las regiuns e dal chantun.
Rectifitgar ils detagls
La consultaziun preliminara ha mess en dumonda blers detagls ch'èn impurtants per ils acturs locals. Quests detagls èsi uss da sclerir. D'ina vart succeda quai en gruppas da lavur spezialas (task-forces), da l'autra vart en l'organisaziun dal project regulara. La fin da l'onn 2000 vegnan terminadas las lavurs vi dal sboz consolidà. Silsuenter vegn preparada l'exposiziun publica dals plans (translaziun, scrittira d'infurmaziun, occurrenzas da publicitad). L'exposiziun publica dals plans, en la quala mintgina e mintgin po s'exprimer davart il plan directiv, ha lieu la primavaira 2001, medemamain l'examinaziun preliminara tras la confederaziun.
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Funtauna: rg uffizi da planisaziun
Data: 08.11.2000
|
18fb460d-c7c0-466d-bb90-0059d35ead4f
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'ambassadur d'Israel fa ina visita a la regenza grischuna
Oz gievgia, ils 9 da november, fa l'ambassadur d'Israel che residiescha a Berna ina visita a la regenza grischuna. L'ambassadur Yitzchak Mayer vegn accumpagnà da sia dunna Rivka Mayer e dal cusseglier d'ambassada Daniel Halevy-Goetschel. La regenza grischuna è represchentada tras il president da la regenza Peter Aliesch ed il directur da la chanzlia Claudio Riesen. Il program cumpiglia in apero ed in gentar communabel.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 09.11.2000
|
29820ca7-17c0-492c-bc03-869c7ab062db
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Accord da tariffas empè da tariffas coordinadas per la regiun da Cuira
Il zercladur 2000 han ins suttamess per la consultaziun la versiun repassada da las tariffas coordinadas per la regiun da Cuira a las vischnancas centralas da la regiun Val dal Rain grischuna (Cuira, Favugn, Domat, Tumein, Panaduz, Razén, Trimmis, Untervaz, Igis, Malans, Jenins e Maiavilla). En cumparegliaziun cun l'emprima varianta han ins fatg las sequentas adattaziuns: bler damain custs surtut per las vischnancas pervia d'in nivel da tariffas pli aut e contribuziuns chantunalas pli autas sco er pervia da l'extensiun dal territori en direcziun dal Rain anteriur e posteriur.
Sco resultat da la consultaziun tar las vischnancas centralas da la regiun Val dal Rain grischuna resulta uss in accord da tariffas empè da tariffas coordinadas. Sulettamain duas vischnancas (Igis e Razén) han approvà cumplainamain las tariffas coordinadas ch'èn vegnidas preschentadas en la versiun repassada ed èn er prontas da surpigliar lur part dals custs da 55 pertschient (circa 3 fin 10 francs per abitant/a ed onn). Las ulteriuras vischnancas han resalvas u refuseschan dal tut las tariffas coordinadas. I manca per gronda part la prontezza da sa participar als custs. Ultra da quai n'han las vischnancas centralas nagin interess da s'engaschar per tariffas coordinadas che resguardan er vischnancas pli lontanas. Il territori nov cumpigliass la Val dal Rain grischuna, il Partenz, il Scanvetg, la Surselva e las regiuns sper il Rain posteriur. Considerond il resultat negativ da la consultaziun sa preschenta la procedura futura sco suonda:
- La segunda fasa da la planisaziun da tariffas coordinadas vegn sistida ad interim.
- Empè da las tariffas coordinadas cumplessivas vegnan furmads ulteriurs accords da tariffas en la Val dal Rain grischuna. Ils abunaments, las cartas da plirs viadis ed eventualmain er ils bigliets singuls duain esser valaivels tenor giavisch tant per il tren sco er per il bus.
- Las tariffas dals trens e dals bus duain esser egualas per ils medems trajects (adattaziun da las tariffas per kilometer ch'èn differentas per tren u bus).
- L'AboPlus sco resultat da l'emprima fasa vegn mantegnì. AboPlus vul dir circulaziun libra sin l'entira rait da la citad da Cuira cunter in supplement a l'abunament da lingia a Cuira (15 francs il mais resp. 150 francs l'onn).
Consultaziun a la confederaziun
La regenza grischuna refusescha il sboz per la revisiun totala da la lescha federala davart la dimora ed il domicil dals esters (LDDE). Suenter l'entrada en vigur da la cunvegna bilaterala cun la UE davart la circulaziun libra da persunas vegn la LDDE revedida (da nov lescha davart ils esters) a reglar be anc la situaziun da persunas estras che derivan da pajais commembers da la UE u da la EFTA. Igl è incontestà che la lescha davart ils esters, datada da l'onn 1931, sto vegnir revedida urgentamain. Latiers èn er da resguardar tranter auter las furmas d'abitar e da lavurar ch'èn sa midadas, las novas modas da viver, ils basegns economics differents e la part creschenta da persunas estras. Ultra da quai ston ins mussar vias, co ch'ins duai diriger respectivamain dumagnar l'immigraziun permanenta en Svizra. Il sboz na satisfa a questas aspectativas en nagina maniera, mabain prevesa tranter auter er pretaisas da dretg sumegliantas sco ch'ellas èn cuntegnidas en la cunvegna bilaterala per il sectur da la concessiun e la prolungaziun da permissiuns sco er da las pussaivladads da prender la famiglia en Svizra. La regenza propona perquai da repassar il sboz cumplettamain.
Agid umanitar
Per ils sequents projects d'agid u da svilup vegnan pajadas contribuziuns da totalmain 4'000 francs:
- Terre des hommes agid als uffants per il project "Lavur sociala per orfens da Sida a Tailanda" e
- Agid a la Rumania, Malans, en favur d'umans en basegn che vivan en Rumania.
Da las vischnancas
La revisiun parziala da la constituziun communala da Brinzauls e las modificaziuns da la planisaziun locala da Peist vegnan approvadas.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 09.11.2000
|
479d2126-be23-4c10-a77a-e284285e43cb
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La construcziun nova dal lavuratori a Glion duai vegnir realisada
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond beneventa il project per la construcziun nova d'in lavuratori cun administraziun a Glion. Quest lavuratori duai reunir sut in tetg differents secturs da l'administraziun chantunala.
Sut la direcziun da deputà Stefan Schmutz, Cuira ed en preschientscha da cusseglier guvernativ Stefan Engler, schef dal departament da construcziun, traffic e selvicultura, sco er da represchentants dals uffizis chantunals pertutgads ha la cumissiun predeliberanta dal cussegl grond tractà la missiva per la construcziun nova d'in lavuratori cun administraziun a Glion. La cumissiun ha era obtegnì la pussaivladad da s'infurmar sin il lieu davart il project da construcziun previs.
Il nov lavuratori duai vegnir construì a l'ur vest da la citad da Glion sin ina parcella da circa 8'000 meters quadrat en la zona da mastergn Crappa Grossa, e quai tochen la fin da l'onn 2002. Uschia vegnan eliminadas surtut las relaziuns localas ch'èn oz per part precaras ed ils andaments da gestiun difficils da l'uffizi da construcziun bassa 6. Per trair a niz las sinergias en quest project da construcziun urgentamain necessari duain chattar alloschi en questa construcziun nova era ils posts exteriurs da l'uffizi per il traffic sin via e da l'uffizi forestal da la regiun Surselva. Il project che prevesa in edifizi en moda da construcziun massiva ed en lain, tegna quint spezialmain da l'urden architectonic local, da la qualitad architectonica sco era dals aspects energetics relevants.
Ils custs totals dal stabiliment impurtant per la regiun Surselva muntan sin var 14.8 milliuns francs. Da quels vegn finanziada la part da l'uffizi da construcziun bassa che pertutga la via e che custa var 12.4 milliuns francs dal tuttafatg sur il quint da las vias, entant ch'ils custs dal stabiliment che van sin donn e cust da l'uffizi per il traffic sin via e da l'uffizi forestal e che muntan sin var 2.4 milliuns francs vegnan pajads cun meds publics generals. Perquai ch'il davos import è da qualifitgar sco nova expensa, vegn el suttamess al referendum facultativ.
La cumissiun ha concludì unanimamain d'entrar en chaussa e recumonda il cussegl grond da tractar il project en la sessiun da november.
Infurmaziuns:
Stefan Schmutz, president da la cumissiun predeliberanta, Cuira, tel. 081-252 32 23 (f)
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 14.11.2000
|
291baf69-ea51-40de-bf79-3302f84f78ac
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ils projects da votaziun EFLAD meritan noss sustegn
da cusseglier guvernativ Stefan Engler, schef dal departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Ils 26 da november 2000 vegnan las votantas ed ils votants a stuair vuschar davart 22 projects (5 federals, 17 chantunals). Ils projects chantunals èn coerents, perquai ch'els servan tuts ensemen a "sgumbrar" ed a simplificar da l'urden giuridic grischun vertent. Els èn vegnids preparads da la regenza en il rom dal project "Essenzialisaziun e flexibilisaziun da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg (EFLAD)". Il cussegl grond ha tractà e deliberà ils projects en la sessiun da mars 2000.
En la cumpetenza dal departament da construcziun, traffic e selvicultura tutgan ils sequents projects:
Lescha da pestga
Proteger las spezias periclitadas da peschs e giombers, mantegnair la varietad natirala da spezias tar ils peschs indigens ed utilisar persistentamain ils effectivs da peschs tras la pestga sportiva en il Grischun - quai èn ils puncts centrals. La nova lescha da pestga collia perquai a moda ideala l'orientaziun ecologica cun l'utilisaziun.
Da nov vegn la vegliadetgna minimala per ir a pestga d'actualmain 16 onns reducida a 14 onns ed introducida la pussaivladad da pestgar sut surveglianza, quai ch'è adattà per famiglias. Per "principiants" prevesa la lescha la pussaivladad da pretender ina furmaziun minimala. La lescha cuntegna er in sistem differenzià per las taxas da patenta che vegnan augmentadas commensuradamain en cumparegliaziun cun las tariffas d'enfin uss. Ina part considerabla da las entradas supplementaras vegnan duvradas per fatgs da pestga e per revitalisaziuns. Tut en tut preschenta la nova lescha da pestga in project empermettent che resguarda commensuradamain tant ils interess ecologics sco er ils giavischs da la pestga sportiva e dal turissem.
Lescha da guaud
Tar la lescha da guaud sto il dretg chantunal vegnir adattà en singuls secturs al dretg federal. I resultan per exempel midadas tar las cumpetenzas da runcada. Uschia decidan da nov ils chantuns davart las runcadas, independentamain da la surfatscha da runcada, sch'els èn er cumpetents per la realisaziun da l'ovra. Da l'autra vart concluda la confederaziun en il futur en atgna cumpetenza davart permissiuns da runcada be anc en cas da projects federals. Tras quai vegnan optimadas considerablamain las vias da procedura e da conclus.
Lescha d'expropriaziun, lescha d'assicuranza d'edifizis
Er quests dus projects servan a fixar novas soluziuns adattadas als burgais. Uschia duai vegnir concludì da nov directamain da la cumissiun d'expropriaziun en cas d'inaexpropriaziun contestada. Da l'autra vart ademplescha er la revisiun parziala da la lescha d'assicuranza d'edifizis las finamiras dal project da "sgumbrament", e quai en differentas manieras. Cun introducir ina reglamentaziun facultativa da la resalva persunala cun reducziun da la premia en cas d'in eveniment da donn datti schizunt novas attracziuns per ils assicurads.
Remartga finala
Ils projects menziunads, ensemen cun ils ulteriurs projects chantunals, tegnan quint da las finamiras dal project EFLAD en differents graus. L'dministraziun daventa pli effizienta e manaivla al burgais e vegn meglierada a moda persistenta, e persunas privatas obtegnan dapli spazi d'agir. Cun persvasiun poss jau perquai recumandar a las votantas ed als votants d'acceptar ils projects da la EFLAD.
Gremi: departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Funtauna: rg cusseglier guvernativ Stefan Engler
Data: 15.11.2000
|
7cdc30aa-c7f6-4f5b-9b27-88a675de2b18
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Concernent la votaziun dal pievel dals 26 da november davart il pachet EFLAD
da cusseglier guvernativ Klaus Huber, schef dal departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Lescha d'agricultura
La nova politica agrara (PA 2002) - cun la nova lescha federala d'agricultura - chaschuna ina ferma liberalisaziun cun dapli martgà e pli pauc stadi. Il punct central da la nova politica agrara è quel ch'il stadi procura per bunas cundiziuns da basa e conceda pajaments directs, ma ch'el na s'intermetta betg pli en fatgs da producziun e da martgà.
En quest connex è er da reveder la lescha chantunala d'agricultura. Per l'allevament da muvel èn da nov responsablas las organisaziuns d'allevament da muvel, perquai daventan las reglamentaziuns chantunalas obsoletas. L'obligaziun d'assicurar tut ils arments vegn abrogada. Per pussibilitar d'assicurar il muvel cunvegnentamain er sin basa facultativa ha concludì il cussegl grond (en l'ordinaziun davart la producziun da muvel) da sustegnair las fusiuns d'assicuranzas da muvel communalas a quellas regiunalas durant in temp transitori da tschintg onns.
Fin uss è stà il fond d'agid a sasez per la vendita da muvel in fond dal chantun. El vegn finanzià mintgamai per la mesadad dals purs e dal chantun. En il decurs da la liberalisaziun duai il fond vegnir conlcudì ed administrà da nov da l'uniun purila grischuna e betg pli dal chantun. Per che l'organisaziun professiunala possia administrar in fond d'agid a sasez per la vendita da muvel e possia registrar tut ils purs per la finanziaziun, dovri ina basa legala chantunala.
Lescha davart il sport da muntogna e da naiv
La segirezza dals giasts è la directiva da la lescha nova. Tgi che vul esser activ en il Grischun sco guid da muntogna u sco persuna d'instrucziun per sport da naiv (p. ex. ski, aissa da naiv e cursa lunga) sto avair ina furmaziun renconuschida. Cun la realisaziun da questa furmaziun duain sche pussaivel vegnir incumbensadas las federaziuns svizras spezialisadas che garanteschan in'auta qualitad. Las patentas grischunas d'enfin uss vegnan sa chapescha renconuschidas er en il futur. Persunas ch'exerciteschan in'activitad suttamessa a la lescha ston far in'assicuranza da responsabladad. Per pudair reagir sin activitads novas e sports da trend (p. ex. canyoning), fixescha la regenza, tge furmaziun ch'è necessaria per tge terren (p. ex. territori da pistas segirà u cursas aval da variantas). En il senn da la promoziun dal turissem po il chantun sustegnair finanzialmain la furmaziun e la furmaziun supplementara. Tant la cumissiun da guids da muntogna e da sport da skis sco er las federaziuns professiunalas correspundentas sustegnan il project.
Lescha da vischnanca
La revisiun parziala da la lescha da vischnanca è caracterisada dal patratg da vulair dar a las vischnancas anc dapli libertads d'acziun dapertut nua che quai è cunvegnent. Il chantun duai en il futur far prescripziuns a las vischnancas sulettamain là, nua che quai fa in senn e nua ch'igl è necessari d'avair ina reglamentaziun chantunala unitara. Las vischnancas obtegnan tras quai anc dapli pussaivladads da s'organisar tenor lur basegns e lur relaziuns. Cun auters pleds: En cumparegliaziun cun oz han ellas pli grondas libertads ed èn pli flexiblas d'ademplir lur incumbensas multifaras. Uschia vegni p.ex. en il futur da princip ad esser chaussa da mintga vischnanca da decider, sch'ella vul introducir in parlament communal. Fin oz han gì mo las vischnancas "pli grondas" questa libertad. Sin il sectur da la politica da sulom e da terren da baghegiar vegn declerà sco cumpetenta per mesiras correspundentas la suprastanza communala e betg pli la radunanza communala u la votaziun a l'urna; quai succeda en l'interess d'in agir spert e flexibel. Plinavant vegn rinforzada supplementarmain la libertad da concluder da las vischnancas cun in cussegl communal tras il fatg che decrets communals sin il stgalim da lescha na ston betg pli vegnir suttamess stringentamain al referendum obligatori. Consideraond tut las circumstanzas dal cas singul duai la vischnanca pudair decider, sch'ella vul suttametter in decret da lescha al referendum obligatori u sulettamain a quel facultativ. Cun l'instituziun communabla han las vischnancas finalmain a disposiziun ina nova furma giuridica pussaivla per la collavuraziun intercommunala. Naginas midadas fundamentalas percunter datti en connex cun la vischnanca burgaisa e la surveglianza suprema da las vischnancas.
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun
Funtauna: rg cusseglier guvernativ Klaus Huber
Data: 15.11.2000
|
16041515-9c49-457c-9fcb-eddb86728d1b
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
GEA ad ina lescha da scola manaivla al burgais
da cusseglier guvernativ Claudio Lardi, schef dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Ils 26 da november 2000 votan las burgaisas ed ils burgais da noss chantun davart ils projects da leschas ch'èn vegnids elavurads en il rom dal project "Essenzialisaziun e flexibilisaziun da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg (EFLAD)". Tranter auter avais Vus l'occasiun da concluder per noss chantun ina lescha manaivla als burgais per las scolas popularas dal chantun Grischun (lescha da scola). Jau As recumond cun persvasiun da profitar da questa schanza e da dir GEA a quest project. In GEA meritan ultra da quai er tut ils auters projects da la EFLAD; il cussegl grond, suenter ina deliberaziun intensiva, ha recumandà al pievel d'acceptar quels.
La lescha da scola vertenta è daventada nunsurvesaivla tras pliras revisiuns parzialas, ella cuntegna reglamentaziuns per part antiquadas e per part memia spessas. Tar la revisiun da la lescha da scola han ins prendì serius quell'opiniun ch'è vegnida exprimida qua e là. D'ina analisa minuziusa resulta che questa lescha - sco autras er - cuntegna effectivamain disposiziuns che na vegnan strusch pli applitgadas en la pratica. Ina da quellas è per exempel il scumond per scolaras e scolars da far part da societads. Ina tala disposiziun n'è betg pli confurma al temp. Quest scumond ed ulteriuras reglamentaziuns ch'èn antiquadas e restrenschan la libertad da decisiun dals purtaders da scola e per part er da las persunas autorisadas d'educar vegnan abrogads. En auters cas duain vegnir creadas u extendidas pussaivladads da decisiun per ils purtaders da scola. Empè dal chantun duai la vischnanca pudair fixar la reglamentaziun dals firads e duai pudair decider, sch'ella vul augmentar la libertad da decisiun da las persunas autorisadas d'educar en quai che reguarda maximalmain trais dis da scola. L'autoritad da scola dal lieu duai er avair la pussaivladad da laschar sursiglir in uffant talentà ina classa, sa chapescha suenter las examinaziuns necessarias. Ella duai dentant er avair la pussaivladad da prender mesiras disciplinaras visavi scolaras e scolars, en il cas extrem po schizunt vegnir ordinada la suspensiun.
La revisiun da la lescha da scola prevesa per tut las scolas popularas en il Grischun in temp da scola unitar da 38 emnas. I na duai dar nagins uffants pli en noss chantun che van be a scola durant 35 emnas l'onn. Sco novaziuns impurtantas ed orientadas vers il futur consideresch jau la pussaivladad da promover specificamain ils uffants cun talents particulars sco er la pussaivladad da schliar problems che pon resultar en situaziuns extraordinarias da l'instrucziun d'uffants ch'èn vegnids recepids transitoriamain.
Betg sulettamain pervia da questas ponderaziuns curtas sun jau persvadì ch'il project EFLAD davart la lescha da scola merita Vossa approvaziun. Voss GEA a la lescha da scola è in GEA ad ina lescha manaivla al burgais che rinforza la posiziun dals purtaders da scola sco er da las burgaisas e dals burgais. La lescha è daventada survesaivla. Ella desista da reglamentaziuns antiquadas e memia spessas.
Jau As recumond ultra da quai da dir GEA a la revisiun parziala da la lescha davart la promoziun dals impedids (lescha d'impedids) che creescha la basa per integrar uffants cun impediments en il sistem da la scola publica e che procura per ina finanziaziun da la scola speziala orientada vers il futur. Jau As recumond er da dir GEA a la revisiun parziala da la lescha davart la furmaziun professiunala en il chantun Grischun. Quest project cuntegna p. ex. la basa impurtanta per augmentar la valur da l'emprendissadi scursanì. Absolventas ed absolvents obtegnan qua tras meglras schanzas sin il martgà da lavur. Impurtantas èn er las midadas per realisar la legislaziun federala davart las scolas autas professiunalas. Cun Voss GEA als projects menziunads ed a tut ils auters projects da la EFLAD exprimis Vus la voluntad per ina legislaziun dal chantun Grischun pli actuala, pli chapaivla e pli manaivla al burgais. Ils projects meritan Voss GEA.
Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Funtauna: rg cusseglier guvernativ Claudio Lardi
Data: 15.11.2000
|
378e06f5-39f2-4aa4-9439-5ebd69192e4f
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Novas regiuns d'urari davent dal zercladur 2001
La regenza mida las disposiziuns executivas tar la lescha davart il traffic public en il chantun Grischun. 1994 era il chantun vegnì repartì en nov regiuns d'urari. A partir dal zercladur 2001 vegnan quellas ad esser diesch. Per las repartiziuns èn decisivs plirs criteris. Da resguardar èn surtut las dumondas principalas sin il sectur da la circulaziun regiunala da persunas, la structura da las lingias dal traffic public sco era la creaziun da structuras concentradas ed efficazias. Suenter ina examinaziun cumplessiva vegnan las regiuns d'urari repartidas da nov sco suonda:
1. citad da Cuira (nord), circuls Tschintg Vitgs e Maiavilla
2. Partenz e circul da Tavau
3. Scanvetg
4. citad da Cuira (sid), circul da Razén, vischnancas da Favugn e Trimmis
5. Mantogna-Tumleastga e Valragn
6. Mesauc e Calanca
7. Grischun central
8. Surselva
9. Engiadina, Val Müstair, Bergiaglia
10. Puschlav e Brusio
Las novaziuns en detagl: En l'intschess da l'aglomeraziun da Cuira vegnan cunfinadas da nov las regiuns d'urari actualas 1 (Cuira, Domat, Favugn, Tumein, Haldenstein, Trimmis e Says) e 3 (Signuradi ed ulteriuras vischnancas dal circul Tschintg Vitgs; cump. novas regiuns 1 e 4). La regiun actuala 6 (Mantogna-Tumleastga, Valragn e Grischun central) vegn sutdividida en duas regiuns (cump. novas regiuns 5 e 7). Panaduz e Razén vegnan repartids da nov a la regiun 4. Perquai che, davent da l'onn 2002, la midada d'urari n'è betg pli la fin da matg, mabain pir la mitad da december, na succeda la messa en vigur da las novas disposiziuns, sin fundament dals dretgs transitoris, betg sco previs en il sboz da consultaziun per l'entschatta 2001, mabain pir sin il 1. da zercladur 2001.
Promover e mantegnair la lingua e cultura rumantscha e taliana
La regenza suttametta al departament federal da l'intern il program ed il preventiv 2001 per promover e mantegnair la lingua e cultura rumantscha e taliana en il chantun Grischun. Ils custs totals previs èn 7.583 milliuns francs (confederaziun 63 pertschient, chantun 37 pertschient). I vegnan dumandadas contribuziuns federalas en l'autezza da 4.75 milliuns francs. Ils daners duain vegnir impundids per:
- mesiras chantunalas sco il servetsch da translaziuns, l'ediziun dal cudesch da dretg grischun en las trais linguas chantunalas, l'applicaziun dal rumantsch grischun en votaziuns, la scolaziun da persunas d'instrucziun, l'introducziun da la segunda lingua en la scola primara, il nov concept da linguas per il stgalim superiur e.u.v.,
- sustegnair mesiras da terzas persunas sco projects da scola, mesiras regiunalas, translaziuns da cudeschs e meds d'instrucziun e.u.v.,
- contribuziuns a projects scientifics,
- contribuziuns ad organisaziuns ed instituziuns (p.ex. Lia rumantscha e Pro Grigioni Italiano),
- promover l'activitad editoriala, e
- promover la pressa rumantscha.
La contribuziun d'investiziun a la Viafier Furca-Alpsu (VFA) vegn approvada
L'uffizi federal da traffic ha suttamess als chantuns Valais, Uri e Grischun in sboz per la 14avla cunvegna davart l'agid d'investiziuns a la VFA en l'import da 13.9 milliuns francs. Cun la resalva ch'er ils ulteriurs partenaris contractuals suttascrivian il contract, l'approva la regenza. Ils meds vegnan duvrads per sanar la sortida vest a Brig che vegn gia construida. La contribuziun da la confederaziun e dals chantuns munta a 7.35 milliuns francs. 4.41 pertschient u var 320'000 francs van sin donn e cust dal Grischun.
Contribuziuns culturalas
Als suandants projects culturals vegnan empermessas contribuziuns d'in import total da 213'000 francs:
- incarica a la societad per la perscrutaziun da la cultura grischuna d'elavurar istoricamain il tema "construcziun d'ovras electricas ed electrificaziun en il Grischun",
- novas unifurmas da la societad da musica S-chanf, ed
- ediziun da l'Almanacco Mesolcina-Calanca 2001.
Consultaziuns a la confederaziun
Sut noziuns sco teleadministraziun, stadi electronic, Electronic Government (e-government), elecziuns e votaziuns electronicas (e-voting) e spurtegl virtual (Guichet virtuel) vegnan discutadas novas pussaivladads da contact electronic cun autoritads e novas furmas da participaziun politica electronica. Enstagl da stuair entschaiver per part lungs viadis tras biros e spurtegls vulan las burgaisas ed ils burgais trair a niz pli e pli la lavur administrativa electronica (via internet). La confederaziun vul sviluppar differentas activitads sin quest sectur. La regenza approva il project da la confederaziun da concepir in spurtegl virtual. Cun quel vulan ins cuntanscher in vast diever da las novas tecnologias d'infurmaziun e communicaziun (NTIC) tras la publicitad politica. Ils proxims dus onns vul ins far emprimas experientschas cun in spurtegl virtual central da las autoritads. Per quest intent è previsa ina collavuraziun tranter la confederaziun e singuls chantuns. Il chantun Grischun ha grond interess d'ina collavuraziun activa.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 16.11.2000
|
6d7e5d22-3492-4238-916a-3223a710dd16
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Program annual 2001 da la regenza
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond accepta il program annual 2001 da la regenza. Ella sustegna da princip las mesiras da la regenza e recumonda il cussegl grond da prender enconuschientscha dal program da la regenza.
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond è s'occupada dacurt sut il presidi da deputà Walter Zegg ed en preschientscha da president da la regenza Peter Aliesch dal program annual 2001 da la regenza. Il program annual cumpiglia, sa basond sin il program da la regenza 2001-2004, decleraziuns detagliadas e concretas davart las mesiras ch'èn da realisar l'onn 2001. La cumissiun beneventa il project e recumonda unanimamain il cussegl grond da prender enconuschientscha dal program annual.
La cumissiun sustegna da princip las mesiras preschentadas en il program annual. Pertutgant ils singuls secturs politics vegni constatà il suandant:
Sectur politic "refurmas da l'administraziun - relaziuns exteriuras"
En il senn d'ina planisaziun successiva beneventa la cumissiun spezialmain la recepziun dal nov project "verificaziun da las incumbensas" en il program annual. Cun la finamira d'augmentar l'effectivitad e l'effizienza vegn elavurà en il rom da quest project in concept da procedura che permetta ina verificaziun sistematica da las incumbensas publicas tenor criteris unifitgads per tscherts secturs parzials. La cumissiun sustegna in tractament prioritar da quest project.
La cumissiun beneventa plinavant las refurmas en il rom dal project GRiforma. Ella pretenda dentant ch'i sajan d'integrar instruments adattads da controlla e direcziun per il cussegl grond gia avant ina eventuala extensiun da GRiforma sin auters secturs. Quai duai succeder en connex cun la refurma dal parlament previsa.
Sectur politic "economia e cumpetitivitad"
In giavisch spezial da la cumissiun è quel da rinforzar la cumpetitivitad dal turissem. Sa basond sin il program da la regenza 2001-2004 pretenda ella che projects da quest sectur vegnian entschavids gia l'onn da planisaziun 2001.
Plinavant dat la cumissiun gronda paisa a la promoziun da las novas tecnologias d'infurmaziun e communicaziun per augmentar l'attractivitad dal Grischun sco lieu economic. Ella parta dal fatg ch'i vegnia preschentada ina strategia generala cun il mussament da la basa giuridica e da las mesiras previsas l'onn da planisaziun. Tenor l'avis da la cumissiun sto la realisaziun da projects sin il sectur da la promoziun da las novas tecnologias d'infurmaziun e communicaziun succeder cun emprima prioritad, e quai pervia dal svilup rasant sin quest sectur.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 16.11.2000
|
bf9093af-96d3-4b08-abdf-a6c4dc0c0039
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Gea al basegn d'agir en il sectur da la protecziun da datas
Sut il presidi da deputà Gieri Luzi (Cazas) ed en preschientscha da president da la regenza Peter Aliesch sco er da represchentants da l'administraziun, ha discutà la cumissiun predeli- beranta dal cussegl grond la missiva tar il decret d'ina lescha chantunala per proteger datas.
La cumissiun propona al cussegl grond unanimamain d'entrar en chaussa e da deliberar la lescha per mauns da la votaziun dal pievel. Sin fundament dal svilup rasant da l'informatica e da las pussaivladads da la rait correspundentas è la cumissiun persvadida ch'i dovra in agir sin plaun legislativ en quest sectur. L'informatisaziun da la societad ha avantatgs evidents, ma ella porta cun sai era privels ch'ins na dastga betg sutstimar. Ins sto chanalisar il "regl" da datas en vias regladas e conceder a la burgaisa ed al burgais dretgs da scleriment e d'infurmaziun.
La nova lescha chantunala per proteger datas serva surtut ad impedir l'utilisaziun abusiva da datas da persunas. Per survegliar la protecziun da las datas duai vegnir creà in post da controlla chantunal independent e betg lià a directivas ordaifer l'administraziun. Quel duai tranter auter survegliar las prescripziuns concernent la protecziun da las datas, manar in register cun las collecziuns da datas sco er cussegliar las autoritads e las persunas pertutgadas.
Tant l'approvaziun sco er la concepziun da la revisiun èn stadas per gronda part incontestadas en la cumissiun predeliberanta dal cussegl grond. Motiv da discussiunar ha dà la dumonda, quant enavant che la nova lescha duai era vegnir applitgada per las vischnancas ed ils circuls. Cuntrari a la proposta en la missiva da la regenza, duai la lescha valair er per vischnancas, per colliaziuns da vischnancas e circuls, sche quels na decreteschan betg atgnas disposiziuns per proteger datas.
Il decret d'ina lescha chantunala per proteger datas (LCPD) pussibilitescha d'unifitgar la basa legala e da serrar las largias existentas. Uschia vegnan ademplidas las pretensiuns dal dretg federal da crear in post da controlla independent e realisadas duas moziuns ch'èn pendentas dapi onns e che pretendevan il decret d'ina basa legala suffizienta.
Il cussegl grond tracta il sboz da lescha en la sessiun da november. Il pievel vegn a pudair votar davart il sboz l'onn proxim.
Infurmaziuns: deputà Gieri Luzi, tel. 081-651 37 37
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 22.11.2000
|
16e61361-e4af-46b3-95eb-110344eec918
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il Grischun e Son Gagl tegnan ensemen sin il sectur da sanitad
Il Grischun vul collavurar a moda pli intensiva cun il chantun Son Gagl sin il sectur da la promoziun da la sanadad e da la prevenziun. Il center per prevenziun e promoziun da la sanadad (CEPRE) a Son Gagl vegn ad avrir in nov post exteriur en ils locals dal post per la prevenziun cunter la toxicomania a Cuira.
Sin il sectur da la prevenziun cunter la toxicomania en il Grischun hai dà in vid, perquai che l'uniun purtadra dal post spezialisà correspundent è sa schliada. Per quest motiv han ins examinà differents models. La collavuraziun cun il CEPRE a Son Gagl è s'imponida sco meglra soluziun. Il CEPRE ch'è affilià al departament da sanitad da Son Gagl dispona d'experientschas da plirs onns ed ha in know-how fitg fundà. El mussa er la flexibilitad necessaria per entrar en ils basegns dal chantun Grischun. Cun questa soluziun cunvegnenta pon ins profitar d'ina instituziun ch'è gia francada. En il fratemp è vegnida elavurada ina cunvegna da prestaziuns per ina fasa da project da trais onns (2001 tochen la fin 2003) tranter ils dus chantuns. Il CEPRE vegn ad avrir ultra dals posts a Wil ed Altstätten in nov post a Cuira ed endrizzar quel en las localitads dal post da prevenziun cunter la toxicomania a Cuira. Il post a Cuira vegn ad avair in grad d'occupaziun da var 200 pertschient. L'entschatta da la gestiun vegn ad avair lieu la primavaira 2001. Ils collavuraturs vegnan suttamess a la direcziun dal CEPRE a Son Gagl. Ultra da las incumbensas centralas da la prevenziun cunter la toxicomania duai vegnir surdada al CEPRE ina incarica pli vasta per la promoziun da la sanadad e la prevenziun en ils secturs famiglia, scola e sanadad, sco er stil da viver e sanadad.
Durant ils davos onns ha gì lieu ina midada da paradigma da l'orientaziun tenor la malsogna vers l'orientaziun tenor la sanadad. D'ina politica da sanitad che s'orientescha dapli tenor la promoziun e la prevenziun spetgan ins ina qualitad da vita pli gronda, ina distgargia finanziala da la communitad e da l'assicuranza da malsauns sco er ina sminuziun dals custs da l'economia publica che vegnan chaschunads pervia da malsognas. La regenza approva la cunvegna davart la collavuraziun dals chantuns Grischun e Son Gagl en il sectur da la prevenziun e da la promoziun da la sanadad cun la resalva ch'il cussegl grond approvia in credit d'impegn dad 1.2 milliuns francs per la fasa da project da trais onns.
Il Grischun duai obtegnair ina nova marca
Il Grischun, il chantun da vacanzas da la Svizra. Questa marca che vegn duvrada dapi var 20 onns duai vegnir substituida cun ina nova marca. Tant il program da la regenza 2001 fin 2004 sco er il concept directiv per l'economia dal chantun Grischun pretendan ina marca ferma per il Grischun. Quella marca duai cumpigliar differents secturs da prestaziun sco il turissem, l'economia, ils transports, ils products e las prestaziuns da servetsch. Da la noziun geografica Grischun duai vegnir deducida ina marca cun valurs correspundentas. La marca stuess preschentar las valurs centralas natira, cultura e bainstar uschia ch'ella na pudess betg mo vegnir duvrada per il turissem, mabain er per autras branschas en il Grischun. L'effect duai irradiar per finir lunsch suror ils cunfins da la Svizra. L'idea da dar ina marca al Grischun è naschida durant in workshop pertutgant il concept directiv per l'economia dal Grischun. Silsuenter han differentas firmas ed organisaziuns surpiglià l'idea e dapi il matg 2000 s'occupa er il departament da l'intern e da l'economia publica en collavuraziun cun Grischun vacanzas dal project "marca Grischun". En quel vegnan integrads currentamain ils uschenumnads "keypartners" (ils represchentants dals lieus da turissem ils pli impurtants, la VR, l'industria e.u.v.). Suenter avair fatg ina analisa e planisaziun generala (fasa 1) sa tracti uss da crear e d'introducir ina nova marca Grischun (fasa 2). Quai duai succeder fin l'avrigl 2001. Per la fasa 2 vegn fixada ina limita da custs da 330'000 francs. En questa fasa vegn consultada ina firma externa. Pli tard vegnan ins a stuair stabilir e rinforzar la nova marca en il martgà.
Proxima scola da polizia l'onn 2002
Il cussegl grond n'ha betg permess d'organisar ina scola da polizia l'onn 2002. Sch'igl existia ina planisaziun actualisada da l'effectiv e sche l'effectiv dal corp da polizia sco er las incumbensas da la polizia chantunala vegnian survegliadas a moda pli approfundada, alura saja la cumissiun da gestiun dentant pronta d'examinar l'organisaziun d'ina scolaziun da polizia l'onn 2002. Cun in rapport correspundent vegni uss explitgà che la proxima scola da polizia per maximalmain 30 candidats/tas stoppia vegnir organisada l'onn 2002, per che l'effectiv actual possia vegnir mantegnì. La planisaziun a lunga vista mussa ultra da quai che l'onn 2004 fissi d'organisar in'ulteriura scola da polizia. La regenza concluda d'organisar ina scola da polizia l'onn 2002. Ina gruppa da lavur ch'il departament da giustia, polizia e sanitad sto numnar vegn a s'occupar da la dumonda per in'ulteriura scola da polizia l'onn 2004 e vegn a far scleriments davart l'effectiv futur da la polizia chantunala. In eventual augment dal corp da polizia stess per finir en connex cun las controllas pli intensivas dal traffic pesant.
Da las regiuns e vischnancas
La segunda etappa da realisaziun dal project rempars da lavinas Alpetta (Val Bever) da la VR vegn approvada. Igl è previs da sanar ils indrizs existents e da cumplettar quels cun ulteriurs. Vi dals custs totals da var 2.5 milliuns francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da 25 pertschient.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan empermess credits d'in import total da var 1.3 milliuns francs (plantaziun substitutiva al sviament da Claustra, lavurs da construcziun en il sectur Scuol vest e fermada d'auto da posta "Gassa Sut/Bottaholds" entaifer il vitg da Domat).
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 23.11.2000
|
c6b6657e-8f8e-4729-80b8-b5132852f799
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Bazar en la clinica psichiatrica chantunala Waldhaus Cuira
Ils 25 da november 2000 ha lieu en la sala plurivalenta da la clinica psichiatrica Waldhaus da las 9.00 fin las 16.00 il bazar annual d'Advent.
La clinica psichiatrica chantunala Waldhaus ed il lieu da lavur e d'occupaziun ARBES Montalin èn responsabels per l'organisaziun e la realisaziun dal bazar.
Lavurs da maun che vegnan producidas en las terapias da la clinica ed en las ufficinas da l'ARBES durant l'entir onn da mauns diligents, vegnan offeridas per la vendita.
Mintgin è superbi e vuless che quai ch'el ha producì vegnia era vendì. Faschai diever da la chaschun per emprender ad enconuscher questas lavurs e visitai il bazar.
Anc restan in pèr dis ed en ils ateliers e l'ufficina ARBES vegni lavurà hecticamain. Als pullovers vegnan cusids en ils davos fils, il chaval da lain obtegna ina vernisch e la vaschella ina glasura ed arsira.
Cun agid dals assistents vegn la sala plurivalenta pinada per il bazar. En la clinica Waldhaus nascha ina atmosfera d'Advent.
A noss visitaders pitschens vegn offerida ina canorta tgirada, nua ch'ils uffants pon dissegnar, trair chandailas u decorar pizieutas. Nossa tombola procura per ina surpraisa. Vus pudais gudagnar bels premis sco lavurs da maun e products ortulans da noss manaschis. En nossa cafeteria procura il persunal per Voss bain e sa legra d'As maldisar cun buns baccuns.
|
0d1e9f88-7d87-4584-ba5d-eac3aa7bfcfe
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
"EnergiaSvizra", il nov program da politica d'energia da la Svizra
A l'apero d'energia da mesemna, ils 29 da november, vegnan experts a preschentar la direcziun da la politica d'energia dal futur en Svizra ed en il chantun Grischun.
L'apero d'energia ha lieu a partir da 17.00 a la scol'auta per tecnica ed architectura a Cuira. Sco referents èn annunziads: Hans-Luzius Schmid (uffizi federal d'energia, Berna), Christoph Rutschmann (associaziun svizra per energia da laina, Turitg) e Paul Barandun (associaziun grischuna d'economia forestala, Cuira).
En il center stattan il nov program da la confederaziun
"EnergieSchweiz", la lescha da CO2 sco er eventualas prescripziuns davart il diever d'energia d'instruments, vehichels ed edifizis. Ultra da quai vegn mussà co ch'ins promova stgaudaments da laina cun il program "Lothar" e nua ch'ins survegna ina cussegliaziun cumpetenta. I stattan en discussiun schanzas da realisaziun en il Grischun.
EnergieSchweiz
A l'entschatta da l'onn proxim vegn il cussegl federal a remplazzar il program d'acziun "Energie 2000" tras il program "EnergieSchweiz". Perquai che ni la taxa da promoziun ni l'iniziativa solara èn vegnidas acceptadas, vegn il program finanzià da la cassa federala, sco fin uss "Energie 2000". Uschia stattan a disposiziun bler pli paucs meds finanzials che sche in da quests projects fiss vegnì acceptà. "EnergieSchweiz" vegn a sa basar sin "Energie 2000"; La tariffa facultativa vegn rinforzada. En il center stattan quatter puncts:
- La lescha d'energia prevesa l'instituziun d'agenturas d'energia
- Tenor la lescha da CO2 duain vegnir fatgas cunvegnas cun utilisaders cun grond consum davart l'emissiun da CO2
- La confederaziun ed ils chantuns vegnan a fixar prescripziuns davart il diever d'energia d'instruments, vehichels a motor ed edifizis.
- Ins suppona ch'i stoppia vegnir introducida ina taxa da CO2 il pli baud l'onn 2004.
Program da promoziun
Il december 1999 ha il stemprà "Lothar" fatg cupitgar ina gronda quantitad da plantas. Lain da stemprà po savens be vegnir utilisà sco lain d'industria u d'energia. La confederaziun ha perquai concludì da promover finanzialmain stgaudaments da laina. Per trais onns stattan perquai a disposiziun 45 milliuns francs. Il program "Lothar" po surpigliar fin a 60% dals custs supplementars betg amortisabels visavi in stgaudament convenziunal. I ston esser ademplidas trais cundiziuns:
- L'implant nov furnescha almain trais quarts dal basegn da chalira da l'edifizi
- L'implant è examinà pertutgant ses tip e porta il sigil da qualitad da l'associaziun svizra per energia da laina.
- L'implant n'è anc betg installà.
L'energia verda grischuna deriva da laina da guaud e laina restanta
Cun l'utilisaziun augmentada d'energia da laina pon vegnir segiradas numerusas plazzas da lavur en il Grischun, ed ins po prestar contribuziuns impurtantas per distgargiar l'atmosfera d'ulteriur CO2 e d'autras emissiuns nuschaivlas. Il potenzial da l'energia da laina en il Grischun n'è per gronda part anc betg utilisà; ins pudess redublar l'utilisaziun entaifer curt termin.
Ina premissa centrala per l'utilisaziun augmentada da l'energia da laina è ina tecnica da combustiun che permetta da brischar la laina a moda cumadaivla, effizienta e confurma a l'ambient. Durant ils davos onns ha gì lieu in svilup considerabel sin il champ da las innovaziuns. Stgaudaments da laina moderns che vegnan utilisads correctamain cuntanschan ils pli auts grads d'efficacitad, en las pli paucas emissiuns ed adempleschan senza problems las valurs da limit severas da l'ordinaziun davart mantegnair l'aria pura OAP 92. La paletta da stgaudaments da laina moderns è vasta. Ella tanscha dal cheminé serrà fin tar il grond stgaudament automatic cun rait termala en vischinanza e cumbinaziun da chalira e forza. Tar la decisiun per in tschert sistem stat en il center il basegn da prestaziun da chalira. Ultra da quai giogan dentant er auters facturs ina rolla impurtanta, uschia p.ex. las relaziuns da spazi, las pretaisas da confort sco er la situaziun da provediment. I cunvegn adina d'esser precaut cun eleger il sistem da combustiun. L'associaziun per energia da laina cun ses quatter posts d'infurmaziun en las regiuns porscha las conuschientschas necessarias e la cussegliaziun.
Suenter ils referats ha lieu ina discussiun, a la quala Balz Lendi da l'uffizi d'energia vegn a preschentar l'optica dal Grischun
Gremi: uffizi d'energia dal Grischun
Funtauna: rg uffizi d'energia dal Grischun
Data: 26.11.2000
|
226bf320-0d26-4572-8c24-8487921f5fa9
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chantun promova las mesiras per spargnar energia cun contribuziuns finanzialas
Dapi l'onn 1994 sustegna il chantun Grischun cun contribuziuns finanzialas sanaziuns termicas d'edifizis, stgaudaments da laina ed implants d'energia solara. Las contribuziuns da promoziun permettan da smezzar il consum d'energia da stgaudar.
Il settember ha il pievel refusà cleramain las taxas federalas d'energia. Quai ha per consequenza ch'ins cuntinua cun ils programs chantunals da promoziun.
Contribuziuns per sanaziuns d'edifizis ed energias regenerablas
Dapi l'onn 1994 ha il chantun Grischun sbursà stgars set milliuns francs per sanaziuns termicas d'edifizis. Durant la medema perioda ha el subvenziunà ultra da quai stgaudaments da laina ed implants d'energia solara cun var 3.8 milliuns francs.
A l'entschatta dal program da promoziun l'onn 1994 eri previs d'impunder in preventiv annual da dus milliuns francs suenter ina perioda iniziala da var trais onns. Cun sustegn dal program d'investiziuns da la confederaziun han ins cuntanschì questa finamira l'onn 1997. Dapi l'onn 1998 ha il cussegl grond sminuì constantamain ils preventivs annuals per motivs da spargn. Quai ha gì per consequenza che singulas mesiras da promoziun èn vegnidas sistidas e ch'ins ha stuì far ina glista da spetga per las contribuziuns chantunalas. Dapi quest onn survegn il chantun Grischun contribuziuns globalas da la confederaziun per ses program da promoziun. Questas contribuziuns vegnan a cumpensar per part las reducziuns chantunalas en il preventiv.
Contribuziuns chantunalas persistentas
Edifizis ch'adempleschan las pretaisas per survegnir ina contribuziun chantunala demussan en media suenter la sanaziun termica da l'edifizi be pli la mesadad dal consum da chalur ch'avant la sanaziun.
Per ch'il chantun conderschia contribuziuns da promoziun ston ils patruns da construcziun esser pronts d'isolar lur edifizi a moda cumplessiva e pli bain che quai che las prescripziuns da la lescha d'energia pretendan. Questas ulteriuras mesiras d'isolaziun chaschunan in ulteriur respargn da var 2.5 liters ieli per meter quadrat surfatscha d'abitar. Enfin la fin da l'onn 1999 èn vegnidas conderschidas contribuziuns chantunalas a 296 chasas cun ina surfatscha d'abitar totala da var 200'000 meters quadrats. Gia il respargn supplementar tras la meglra isolaziun correspunda a 420 tonnas ieli da stgaudar per onn. Il respargn total da quests edifizis che sa repeta mintg'onn munta a var 1'250 tonnas ieli da stgaudar per onn. In bel agid a noss ambient. Per cumparegliar vulain nus menziunar ch'ina nova chasa da MINERGIA demussa be pli la mesadad dal consum d'energia da stgaudar d'ina chasa sanada. Construir è in process dinamic che sa sviluppa permanentamain vinavant. Las finamiras futuras èn gia fixadas tras il label MINERGIA.
Effects positivs sin l'economia publica
In studi incumbensà da l'uffizi d'energia arriva a la conclusiun che las contribuziuns finanzialas concedidas dapi l'onn 1994 han, ultra d'effects energetics ed ecologics, er in effect sin la conjunctura e l'occupaziun. Plinavant cuntrastat a las contribuziuns in refluss considerabel en furma da taglias supplementaras e da taxas al maun public. En cumparegliaziun cun autras expensas publicas èn las contribuziuns per sanaziuns termicas d'edifizis da valitar sco fitg positivas or da vista da l'economia publica e pon vegnir consideradas, calculond la durada da las mesiras, almain sco investiziuns che sa portan finanzialmain sez.
Gremi: uffizi d'energia dal Grischun
Funtauna: rg uffizi d'energia dal Grischun
Data: 26.11.2000
|
ac406700-e43b-4cf1-b6af-4f3992ca96e9
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Premis da la fundaziun per promover l'artisanat grischun
La fundaziun per promover l'artisanat grischun ha concedì quest onn per la segunda giada in premi da renconuschientscha en l'autezza da 10'000 francs, dus premis da promoziun en l'autezza da mintgamai 10'000 francs ed ina contribuziun als custs da stampa en l'autezza da 3'000 francs.
Il premi da renconuschientscha va al sculptur da lain Peter Ostertag da Casti per sia lavur artistica extraordinaria durant blers onns. In dals premis da promoziun va a Fabia Zindel ed Alexandra Hänggi che produceschan a Basilea tailas cun design spezial sut il num "MATRIX", per ch'ellas possian meglierar l'infrastructura da la producziun. In ulteriur premi va al fravi d'art Roman Plaz d'Alvagni sco contribuziun ad in project da furmaziun supplementara per sviluppar furmas novas.
La "Cuminanza d'interess per promover l'artisanat da fieuter en il Grischun" obtegna ina contribuziun als custs da stampa per la mappa "Filzszene Graubünden", en la quala nov artists dattan invista da la lavur contemporana cun la materia textila "fieuter". La surdada dals premis ha lieu ils 29 da november 2000 en la chasa "zum Rosengarten" a Grüsch.
|
de1edc02-8aa7-45ca-a53e-24662f749c56
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Tschintg regiuns forestalas substitueschan 29 circuls forestals
Davent dal schaner 2001 vegnan midads ils 29 circuls forestals dal Grischun en tschintg regiuns forestalas. Questa novaziun stat en connex cun la reorganisaziun currenta dal servetsch forestal dal Grischun. En las tschintg regiuns forestalas Surselva, Val dal Rain/Scanvetg, Signuradi/Partenz/Tavau, Grischun central/Moesano e Grischun dal sid vegnan fundads pass per pass centers da cumpetenza. Cun questa reorganisaziun vulan ins far frunt a las numerusas pretaisas envers il servetsch forestal dal Grischun a moda efficazia, favuraivla per ils clients e flexibla. Mintga vischnanca ha anc adina ina persuna da contact en sia regiun ch'è cumpetenta per ella. Proximamain vegnan las vischnancas infurmadas en scrit davart la midada.
19 milliuns per vischnancas flaivlas da finanzas
La regenza dat liber contribuziuns da totalmain 19.3 milliuns francs per la gulivaziun da finanzas intercommunala 2000. Quest import vegn duvrà per contribuziuns da gulivaziun a vischnancas flaivlas da finanzas e repartì sco suonda:
- 9.65 milliuns per la gulivaziun da la forza fiscala,
- 6.92 milliuns per contribuziuns ad ovras publicas, e
- 2.73 milliuns per la gulivaziun dal basegn spezial.
La nova lescha davart il sport da muntogna e da naiv
Il pievel grischun ha acceptà ils 26 da november la nova lescha davart il sport da muntogna e da naiv (LMN). Per che las novas disposiziuns legalas valian gia per la stagiun d'enviern 2000/2001, metta la regenza en vigur la lescha sin ils 11 da december e relascha disposiziuns executivas. Domadus decrets vegnan publitgads en il Fegl uffizial dal chantun.
Votaziuns dal pievel dals 4 da mars 2001
Dumengia, ils 4 da mars 2001 vegni votà davart trais projects federals ed in chantunal. Da vart da la confederaziun van ils suandants projects en votaziun:
- iniziativa dal pievel Gea a l'Europa
- iniziativa dal pievel per medicaments a pretsch pli bass
- iniziativa dal pievel per dapli segirezza entaifer ils vitgs grazia a la spertadad maximala 30, cun excepziuns (vias per tuts)
Plinavant vegni votà davart il suandant project chantunal:
- revisiun parziala da la lescha davart promover la tgira da malsauns (lescha da la tgira da malsauns).
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 30.11.2000
|
8c23fad0-3d5e-45fd-a916-8de71cbe81d1
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Nagins privels da sanadad en il "bajetg da chemia" a Cuira
En l'edifizi da l'administraziun chantunala Hofgraben 11/Planaterrastrasse 11 a Cuira, nua che sa chattan l'uffizi da veterinari ed il laboratori chemic, pon ins excluder privels da sanadad. Suenter che trais persunas che lavuravan en la chasa menziunada èn mortas entaifer quatter onns, èn vegnidas fatgas examinaziuns cumplessivas.
En las examinaziuns pertutgant eventuals privels da sanadad han ins integrà sper il "bajetg da chemia" (Hofgraben11/Planaterrastrasse 11) er l'edifizi da l'administraziun Hofgraben 5 e la staziun da trafo dals menaschis industrials da la citad da Cuira. Sut la direcziun da l'uffizi chantunal da construcziun auta ed en collavuraziun cun il medi chantunal, Mario Pajarola, èn ils suandants secturs vegnids examinads a moda minuziusa: clima da l'aria a l'intern da l'edifizi, asbest, toxins/substanzas nuschaivlas, radioactivitad, champs electromagnetics, aria exteriura e conturn sco er champs geomagnetics. Ils suandants uffizis spezialisads èn stads participads: laboratori chemic, uffizi per l'ambient, inspecturat da lavur sco era mintgamai in biro d'inschigner a Cuira ed a Rorschach.
En il fratemp è avant maun il rapport final da las examinaziuns. El mussa cun tutta franchezza ch'ins n'ha pudì constatar en ils bajetgs naginas valurs che donnegian la sanadad. L'evaluaziun è succedida tenor las directivas e las limitas da la SUVA, da l'uffizi federal d'ambient, guaud e cuntrada sco er da l'uffizi federal da sanitad. Tut ils resultats da la mesiraziun èn lunsch sut las limitas correspundentas. Ultra da quai mussan las examinaziuns ch'i na dat naginas grevezzas veglias sin fundament da la substanza architectonica.
En differentas medias era vegnì speculà che surtut l'edifizi da l'administraziun Hofgraben 11/Planaterrastrasse 11 a Cuira pudessia esser "contaminà". Chaschun per questas speculaziuns aveva dà il trist fatg ch'il 1995 eran morts da cancer il veterinari chantunal ed in inspectur da victualias ed il 1999 er il successur dal veterinari chantunal. Els tuts avevan lavurà en la chasa menziunada. Dus ulteriurs mortoris èn alura vegnids mess en relaziun cun questa chasa. Perquai èsi da menziunar en quest connex anc il suandant: In expert da victualias da la citad da Cuira, mort il 1993, n'ha mai lavurà en la chasa pertutgada, in ulteriur controllader da victualias, mort il 1996, ha lavurà là mo gist durant tschintg mais.
Gremi: uffizi da construcziun auta dal Grischun
Funtauna: rg uffizi da construcziun auta dal Grischun
Data: 04.12.2000
|
5a64930c-8868-4bd6-af88-692f5302ab54
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il Grischun duai obtegnair ina nova lescha davart la protecziun da l'ambient
La regenza suttametta al cussegl grond la missiva ed il sboz per ina lescha chantunala davart la protecziun da l'ambient (lescha introductiva tar la lescha federala davart la protecziun da l'ambient). Il nov decret duai reglar surtut l'execuziun da la legislaziun federala davart la protecziun da l'ambient.
Ils davos 15 onns è il dretg federal sa midà marcantamain sin il sectur da la protecziun da l'ambient. El surdat numerusas novas incumensas executivas als chantuns ed a las vischnancas. Per tegnair quint da quest svilup è inditgada er ina reordinaziun dal dretg chantunal davart la protecziun da l'ambient. L'ordinaziun dal cussegl grond davart la protecziun da l'ambient che datescha da l'onn 1984 è antiquada ed incumpletta e na satisfa betg pli al svilup dal dretg. Perquai che la lescha federala davart la protecziun da l'ambient regla la materia a moda quasi definitiva, ha il chantun ina pitschna libertad da relaschar atgnas prescripziuns materialas independentas davart la protecziun da l'ambient.
En la lescha chantunala davart la protecziun da l'ambient (LCPAmb) duai vegnir fixà principalmain tgi che duai esser autorisà d'exequir la lescha federala en il Grischun. Sco fin uss èsi previs er en la nova LCPAmb che las incumbensas cumplexas vegnian ademplidas en emprima lingia da las autoritads chantunalas cumpetentas. I sa tracta en emprima lingia d'incumbensas en ils secturs protecziun cunter immissiuns (mantegniment da l'aria pura, protecziun cunter radiaziuns nunionisantas), protecziun cunter materias che pericliteschan l'ambient, planisaziun dal rument e sanaziun da deponias veglias, protecziun dal terren e cunter catastrofas. Tenor il princip da subsidiaritad duain vegnir attribuidas a las vischnancas tut quellas incumbensas ch'ellas san ademplir gist uschè bain u schizunt meglier ch'il chantun (p.ex. en ils secturs: allontanament dal rument, controlla da brischaders e protecziun cunter canera). Var in terz da las disposiziuns legalas s'occupan dals ruments. En quest connex èn da menziunar spezialmain la cumpetenza previsa da nov dal chantun da construir sez stabiliments per dismetter ils ruments u da sa participar a tals sco er la cumpensaziun dals custs da transport. Cun decretar ina LCPAmb cumplessiva pon vegnir abrogads ils suandants decrets chantunals davart la protecziun da l'ambient: la lescha davart economisar ils ruments, l'ordinaziun dal cussegl grond davart la protecziun da l'ambient e l'ordinaziun dal cussegl grond davart economisar ils ruments.
La dumonda contestada davart la cumpensaziun dals custs ineguals per il transport sin lunga distanza dals ruments d'abitadi (cumpensaziun dals custs da transport) duai vegnir fixada sco suonda: il chantun conderscha pajaments da gulivaziun per il transport cun la viafier da ruments d'abitadi . Quests pajaments cumprendan dentant maximalmain 50 pertschient da quel import che surpassa ils custs da transport medis da las corporaziuns per economisar ils ruments. En quest connex vegnan a resultar per il chantun custs supplementars da var 420'000 francs, sche tut las federaziuns laschan transportar lur ruments cun la viafier. Als transports da ruments che succedan cun camiuns, schebain ch'i dat ina colliaziun da viafier, na paja il chantun naginas contribuziuns.
Cun decretar ina LCPAmb na vegnan betg attribuidas novas incumbensas al chantun. Tut las incumbensas executivas èn prescrittas da la confederaziun. Ellas èn colliadas cun custs da persunal e finanzials che resultan gia en l'urden actual. Il cussegl grond vegn a tractar la LCPAmb durant la sessiun da mars 2001.
Reducziun da las premias 2001: augment marcant da la resalva persunala e las premias directivas
Persunas cun ina reducziun da las premias da la cassa da malsauns na ston per l'emprima giada betg pli anticipar sezzas lur premias a partir da l'onn proxim. Tgi ch'ha il dretg da retrair ina reducziun da las premias quest onn u l'onn proxim, survegn l'emprima rata la fin da schaner/l'entschatta da favrer 2001. Per pussibilitar e calcular la reducziun da las premias 2001 sto la regenza fixar gia l'entschatta da december las premias directivas e las resalvas persunalas. Durant la sessiun da november ha il cussegl grond permess cun il preventiv 2001 in import da var 46 milliuns francs per la reducziun da las premias. Schebain ch'i stattan a disposiziun quest onn uschia 2.9 pertschient dapli daners per quest intent, na pon ins betg cumpensar cun quai l'augment da las premias da var otg pertschient.
La regenza ha concludì d'augmentar las premias directivas sin l'import da las premias medias chantunalas per mais. Per uffants (fin 18 onns) vegni fatg quint cun ina premia directiva da 43 francs, per giuvens creschids (19 fin 25 onns) da 110 francs e per creschids (sur 26 onns) da 168 francs. Las resalvas persunalas ston vegnir augmentadas anc ina giada cleramain en cumparegliaziun cun quellas actualas. L'onn proxim han persunas da las davosas categorias d'entradas da duvrar sis pertschient (l'onn 2000: 5.2 pertschient) da lur entradas imputablas per pajar las premias da las cassas da malsauns. Sche las entradas augmentan, alura s'augmenta la resalva persunala fin 12.4 pertschient (l'onn 2000: 8.2 pertschient).
Dus pertschient cumpensaziun da charischia per il persunal chantunal
Per cumpensar la chareschia per il persunal chantunal e las persunas d'instrucziun da las scolas popularas vegn conderschida sin il 1. da schaner 2001 ina cumpensaziun da chareschia da dus pertschient.
Sin il medem termin vegnan adattadas las rentas da vegliadetgna, d'invaliditad e da consorts da la cassa da pensiun chantunala e las pensiuns dals anteriurs cussegliers guvernativs cun 1.3 pertschient a la chareschia.
Novaziuns sin il sectur dals fugitivs
Tenor la nova lescha federala d'asil passa la cumpetenza da providenza per fugitivs renconuschids e requirents d'asil cun permissiun da dimora suenter in termin transitori da maximalmain dus onns da las ovras d'agid a las autoritads chantunalas. Fin uss vegniva ademplida questa incumbensa en il Grischun da las ovras d'agid Caritas e Crusch cotschna. Ellas vulessan surdar quest sectur d'assistenza pli spert pussaivel al chantun. Igl è evident che l'uffizi dal servetsch social vegn a surprender questa incumbensa en il futur. En quest senn piglia la regenza enconuschientscha dal concept "agid als fugitivs en il chantun Grischun" da l'uffizi dal servetsch social. L'assistenza e la cussegliaziun da fugitivs e requirents d'asil renconuschids surpiglia sin l'entschatta da schaner 2001 l'uffizi chantunal dal servetsch social. Per ademplir l'incarica vegn endrizzà in post da cussegliaziun spezialisà. Ils custs che resultan surpiglia la confederaziun durant ils proxims tschintg onns.
Las novas regulaziuns davart la pestga van en vigur pass per pass
Suenter che la nova lescha chantunala da pestga (nLCP) è vegnida acceptada dal pievel ils 26 da november, concluda la regenza da metter en vigur las novaziuns pass per pass.
- Las disposiziuns davart la vegliadetgna minimala per ir a pestgar, las regulaziuns davart pestgar sut surveglianza e las taxas da patenta per giuvenils van en vigur gia l'entschatta da l'onn 2001. Concretamain èn quai ils artitgels 5 alinea 2, 6 e 9 alineas 3 e 5 da la nLCP.
- Tut las ulteriuras disposiziuns vegnan messas en vigur sin l'entschatta da l'onn 2002.
Armonisar las taxas notarialas e dal register funsil
Fin uss duvravan ils differents uffizials da documentaziun en il chantun differentas tariffas da taxas per las medemas documentaziuns. Cun la nova ordinaziun davart il notariat d'ina vart e cun la nova ordinaziun davart las taxas dals uffizis dal register funsil vegnan armonisadas las tariffas da taxas. In'ulteriura novaziun è quella, che tut las disposiziuns dals notars pon vegnir contestadas tar la cumissiun da notariat. Questa regulaziun cumpiglia er ils administradurs dal register funsil, sch'els fan da notars.
Contribuziuns da cultura
Las suandantas organisaziuns culturalas survegnan contribuziuns en l'import total da 158'000 francs:
- teater da la citad da Cuira per la stagiun 2000/2001, e
- societad da musica Ramosch per novas unifurmas.
Contribuziuns da sport
50 federaziuns ed organisaziuns da sport survegnan contribuziuns d'in import total da 760'000 francs. En quest connex sa tracti da la repartiziun dal gudogn da sport-toto 2000.
Da las vischnancas
Il project da construcziun per cuvrir la colliaziun tranter la chasa da scola veglia e quella nova a Vella vegn approvada definitivamain. Als custs dal stabiliment che pon vegnir quintads da 190'000 francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da 32.5 pertschient.
Persunal
- Christian Wilhelm, naschì 1960, da Schiers, domicilià a Claustra, daventa manader da secziun tar l'uffizi forestal. El cumenza ses uffizi l'entschatta d'avrigl 2001.
- Michel Maïkoff, naschì 1957, da Chardonne VD, domicilià a Landquart, daventa a partir da l'entschatta d'avrigl 2001 inschigner forestal regiunal da la regiun forestala Signuradi/Partenz/Tavau.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 07.12.2000
|
a7c88dfd-bf0b-41fc-8829-0661a64941c7
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Pertge ha il pievel refusà la contribuziun chantunala al campiunadi mundial da skis 2003 a San Murezzan? Ina analisa.
Las votantas ed ils votants grischuns han refusà ils 24 da settember 2000 in credit impegnativ da set milliuns francs en favur dal CM da skis 2003 cun 50.9 pertschient vuschs negativas. Il fatg ch'il suveran ha refusà in project ch'era vegnì sustegnì dal parlament cun 102 a 0 vuschs, ha stimulà la regenza da laschar analisar manidlamain il cumportament da votaziun. Ella ha incumbensà l'institut da perscrutaziun GfS a Berna da far ina analisa posteriura da la decisiun dal pievel. Dals 3 fin ils 17 da november 2000 ha l'institut da perscrutaziun fatg ina retschertga tar 1'053 persunas pli veglias che 18 onns. Questas persunas èn vegnidas elegidas tenor il princip da la casualitad.
Recapitulaziun dal resultat da l'analisa posteriura da l'institut da perscrutaziun GfS
Il stgars na da 51 pertschient na po betg vegnir attribuì mo ad in unic factur. Plitost pon ins constatar in grond dumber da differents motivs ch'han gidà ensemen a refusar il project. I sa maschaidan ponderaziuns finanzialas e da la politica regiunala cun la critica da projects gronds sco suletta promoziun dal sport d'elita u cun motivs ecologics. Tenor la politica da partida n'è la refusa betg sa concentrada mo sin las gruppa dals sanesters e dals verds. Ella ha cumpiglià er parts da las partidas burgaisas, a moda che surtut la PPS n'ha betg votà cun unanimitad.
La regenza prenda enconuschientscha dals suandants resultats:
1. Ina cumbinaziun da motivaziuns fitg differentas ha bastà per far far naufragi al project.
2. Ina maioritad absoluta dals votants renconuscha il niz d'in CM per il turissem.
3. L'argument ch'ils abitants da l'Engiadin'ota che vulan il CM duaian er pajar quel sez, è bain vegnì refusà da 66 pertschient dals votants. Pressapauc la mesadad da las persunas refusantas avevan dentant differentas aspectativas davart ses niz per las regiuns.
4. La votaziun n'è betg stada in votum da princip encunter il sport.
5. Igl exista ina tscherta critica envers il sport d'elita, spezialmain en connex cun la promoziun dal sport da massa.
6. La decisiun na sa drizza da princip betg encunter projects gronds.
7. Ils suandants quatter arguments èn stads decisivs per la refusa dal project:
- motivs da la politica da finanzas (finanzas chantunalas),
- quitads per l'ambient,
- quitads per il traffic, e
- naginas persunalitads che giaudan la confidenza dal pievel al timun da l'organisaziun.
Conclusiuns:
Dals resultats da l'analisa posteriura da la decisiun dal pievel prenda la regenza las suandantas conclusiuns:
1. Perquai ch'i sa tracta d'ina cumulaziun dals differents arguments, ch'ina atmosfera encunter il sport na sa lascha betg constatar e perquai ch'eveniments gronds na vegnan betg refusads da princip, n'èsi betg da metter en dumonda generalmain projects gronds sco il campiunadi mundial da skis u ils gieus olimpics d'enviern en il Grischun.
2. Per la populaziun è ina cundiziun generala impurtanta en tals projects gronds il fatg da resguardar ils interess da l'ambient (donns ecologics, traffic). Quai correspunda er a la tenuta da fin uss da la regenza.
3. Resguardond ch'il niz regiunal n'è betg repartì egualmain per blers projects en il chantun, èsi da promover ina moda da patratgar per l'entir Grischun ed ina solidaritad tranter las regiuns sco er d'augmentar l'integraziun dal singul.
4. In'acceptanza da sumegliants projects sco il credit per il CM pon ins cuntanscher be, sch'i vegn fatg frunt als differents arguments negativs cun ina vasta communicaziun ed infurmaziun activa e sch'i vegn creada la fiduzia necessaria en la populaziun.
Scumond da publicaziun fin mesemna, ils 13 da december, 11.30
Gremi: departament da l'intern e da l'economia publica
Funtauna: rg departament da l'intern e da l'economia publica
Data: 13.12.2000
|
f0501932-7596-4dca-9c57-f7e56389a4f9
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La regenza metta en vigur decrets revedids
Suenter che las votantas ed ils votants grischuns han acceptà il settember ed il november ina entira retscha da revisiuns da leschas, metta la regenza en vigur divers da quests decrets resp. diversas da questas disposiziuns sco suonda:
- Revisiun parziala da la lescha d'energia e da l'ordinaziun d'energia il 1. da fanadur 2001. In'excepziun furma l'artitgel 10 da la lescha d'energia, tenor il qual il chantun sustegna investiziuns per spargnar energia cun facilitaziuns fiscalas. Questa disposiziun vegn abrogada gia sin il 1. da schaner 2001.
- Revisiun parziala da la lescha forestala il 1. da schaner 2001.
- Revisiun parziala da la lescha d'agricultura il 1. da schaner 2001.
- Revisiun parziala da la lescha d'expropriaziun il 1. da schaner 2001.
- Revisiun parziala da la lescha davart l'assicuranza d'edifizis il 1. da schaner 2001.
- Revisiun parziala da la lescha davart l'agid en cas da catastrofas inclusiv las disposiziuns executivas da la regenza il 1. da schaner 2001.
Consultaziuns a la confederaziun
En sia posiziun envers cusseglier federal Pascal Couchepin sustegna la regenza grischuna da princip la midada previsa da la lescha da cartels. Sco punct principal da la revisiun duai la cumissiun da concurrenza (CumCo) vegnir autorisada da pudair pronunziar sancziuns directas. La regenza è dentant encunter reducir la CumCo dad actualmain 11 fin 15 giu sin set commembers e da la munir mo pli cun spezialists independents. Gist en tals gremis èsi impurtant che consuments e lavurants sajan represchentads.
Da las regiuns e vischnancas
Las constituziuns dals circuls da Cuira e Schons vegnan approvadas.
Il project per la construcziun nova da l'asil da vegls e la chasa da tgira Valragn ad Andeer vegn approvà. Als custs imputabels da 9.1 milliuns francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da construcziun da 55 pertschient.
La constituziun da la vischnanca da Ruschein e la revisiun totala da la lescha da taglia da Claustra-Serneus vegnan approvadas.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 14.12.2000
|
72e2f52f-d9a7-4171-93dc-1797817316dc
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Las controllas dal traffic pesant vegnan intensivadas
Per augmentar la segirezza dal traffic vegnan fatgas dapli controllas dal traffic pesant en il Grischun.
L'entschatta da l'onn 2001 vegn introducida en Svizra la taxa sin il traffic da camiuns pesants tenor prestaziun (LSVA). Il medem mument vegn augmentada la limita da paisa dals camiuns ch'è generalmain valaivla dad oz 28 sin 34 tonnas. Plinavant vegnan introducids ils contingents previs per vehichels da 40 tonnas en la cunvegna bilaterala davart il traffic terrester, e quai per viadis levs e vids. Questas novaziuns signifitgan che las controllas dal traffic pesant ston vegnir intensivadas. Las lavurs da project da la plazza da controlla per il traffic pesant a Realta sut cuntinuan. Per las controllas pli intensivas vegn il chantun Grischun ad obtegnair l'onn 2001 totalmain 103'500 francs da la confederaziun. La regenza approva ina cunvegna da prestaziuns correspundenta tranter il chantun e la confederaziun.
Las premias da l'assicuranza d'edifizis vegnan sbassadas
Las premias fundamentalas e supplementaras da l'assicuranza d'edifizis vegnan sbassadas. Envers la basa valaivla 1997 vegnan ellas reducidas per 16 pertschient. Questa nova distgargia da las premias è pussaivla grazia a l'andament positiv da las ristgas ed als buns retgavs da chapital da blers onns. Ils assicurads vegnan infurmads l'entschatta da schaner 2001 directamain da l'institut d'assicuranza d'edifizis.
La restauraziun da la claustra da Müstair progredescha
Per il project da restauraziun da la claustra San Jon a Müstair vegnan deliberadas contribuziuns da totalmain 839'000 francs. Las lavurs cumpiglian controllas e segiradas. Gronds custs chaschunan surtut las mesiras d'urgenza vi da las frescas en la baselgia claustrala, là nua che las frescas romanas smanatschan da sa dissolver da la pictura carolinga sutvart. Ils custs totals per las lavurs da restauraziun previsas durant ils proxims trais onns vegn ad impurtar circa set milliuns francs. Il chantun sa participescha cun 15 pertschient.
Cultura
Il chantun cumpra la sculptura "Grosses Weib" da Rudolf Blättler, quella che sa chatta actualmain sut il grond fau en il zardin da la Chasa grischa a Cuira. L'artist che deriva da Lucerna tutga tar ils sculpturs svizzers arrivads. Ultra da quai acquista il chantun 12 ovras d'art da Menga Dolf, Corsin Fontana, Ladina Gaudenz e Cécile Wick, ch'èn destinadas sco decoraziun da biro. Questas cumpras custan 110'000 francs al chantun.
Dal rest vegnan conderschidas contribuziuns d'in import total da var 224'000 francs a las suandantas ovras ed occurrenzas culturalas:
- duas exposiziuns d'Alberto Giacometti la stad 2001 en il museum Ciäsa Granda a Stampa ed ediziun d'in catalog,
- activitads da l'archiv da cultura da dunnas dal Grischun durant l'onn 2000,
- tschintgavel festival da teater dal Grischun dals 26 als 29 d'avrigl 2001 a Cuira,
- producziun dal film "Sömmis da Kerosen/Kerosinträume" da Manfred Ferrari, Cuira,
- contribuziun al deficit da las festivitads "350 onns liberaziun da l'Austria" da las regiuns Partenz e Tavau dals 7 als 11 da matg e dals 10 als 25 d'avust 1999,
- ediziun da la publicaziun "Die Anfänge des Pietismus in Graubünden" da Jürgen Seidel tras la societad per la perscrutaziun da la cultura grischuna,
- participaziun da la cheramista Anna Haas, Cuira, al project cultural "CHinA" a Vienna,
- ediziun da l'ovra cumplessiva dal poet dialectal defunct Josef Hug tras l'uniun da Vaz sut per chastels e ruinas,
- UNCOOL festival da jazz dals 24 als 27 da matg 2001 a Le Prese,
- concerts da l'uniun d'orchester da Cuira dals 14 e 30 da mars 2001 a Tavau e Cuira,
- trais concerts da la scola da chant da Cuira da Nadal 2000 fin zercladur 2001,
- concerts dal chor da chombra engiadinais dals 20/21 da schaner 2001 a San Murezzan e Cuira,
- concerts dal rudè da chant Adula dals 17/18 da mars 2001 a Tusaun ed Andeer,
- concerts dal chor da baselgia Concordia Tumleastga dadora dals 24 e 27 da matg 2001 a Tumegl,
- concerts dal chor St. Johann Tavau dals 24/25 da mars 2001 a Maiavilla e Tavau,
- concerts da l'orchester da chombra Orchestrina Cuira dals 28 da schaner als 3 da favrer 2001 a Sent, Schiers ed a Cuira,
- concerts dal chor viril Domat dals 11 e 12 da matg 2001 (primaudiziun d'ina cumposiziun scritta dad Alvin Muoth sin incumbensa),
- concerts dal chor maschadà da la scola media evangelica Schiers dals 6 e 7 d'avrigl 2001 a Schiers e Maiavilla,
- concerts per la fin da l'onn 2000 da l'orchester sinfonic Engiadin'ota dals 28 als 30 da december 2000 a Puntraschigna, Zuoz, Segl e Schlarigna,
- concerts d'orgel a Cuira durant l'onn 2001,
- turnea da concerts dal cellist Luzius Gartmann resp. da ses trio l'avrigl 2001 en l'Ucraina (preschentaziun d'ovras da cumponists grischuns),
- concerts dal club da folc Cuira durant il 1. semester 2001, e
- ediziun dal DC "Schilter spielt Arabklezmen" tras la gruppa da musica Schilter.
La regenza metta en vigur decrets revedids
Suenter che las votantas ed ils votants grischuns han acceptà il november in'entira retscha da revisiuns da leschas, metta la regenza en vigur divers da quests decrets resp. diversas da questas disposiziuns sco suonda:
- Revisiun parziala da la lescha davart la promoziun d'umans cun impediments il 1. d'avust 2001. Ils artitgels 32 e 32a valan dentant gia a partir dal 1. da schaner 2001.
- Revisiun parziala da la lescha davart la furmaziun professiunala e da l'ordinaziun executiva respectiva il 1. da schaner 2001. Il nov artitgel 51 quinquies vala pir davent dal 1. d'avust 2001.
- Revisiun parziala da la lescha da vischnancas il 1. da schaner 2001.
Regiuns e vischnancas
Ils plans directivs regiunals "protecziun da la cuntrada Engiadin'ota", "cuntrada" sco er "sendas e chamonas Val Mesauc e Calanca" vegnan approvadas.
Per mesiras da reparatura en connex cun ils stemprads 1999 en il Scanvetg ed il Partenz dadens vegnan deliberadas contribuziuns da totalmain var 234'000 francs.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits da totalmain 702'000 francs (direcziun dal project A13 galaria dal San Bernardin e nova fermada per l'auto da posta a Mulin da Pitasch ordaifer il vitg sin la via da Val S. Pieder).
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 21.12.2000
|
a5ec2248-5b28-4976-b48a-b5939907042e
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Per la fin da l'onn
Durant l'onn scadent ha la regenza salvà 44 sesidas. En quellas ha ella prendì 2176 conclus. Dapi l'onn 1995 han ins pudì reducir il dumber da las fatschentas tractadas da la regenza per schlassas 1001. Quai è ina consequenza da diversas reorganisaziuns e da divers transferiments da cumpetenzas. Cun delegar sias fatschentas da rutina sin in plaun inferiur, po la regenza sa deditgar dapli a las dumondas impurtantas. Questa tendenza vegn la realisaziun dal project EFLAD (essenzialisaziun e flexibilisaziun la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg) anc a rinforzar.
Il presidi da la regenza va il 1. da schaner 2001 ad Eveline Widmer-Schlumpf, vicepresident daventa Claudio Lardi.
La regenza giavischa buna fin e bun principi, confidenza e bainstar a tut las conburgaisas ed ils conburgais.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 28.12.2000
|
6072c7b4-471a-49b3-883f-a0afb4a5a643
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Lavur d'util public enstagl d'in chasti che privescha da la libertad:
La limita dal chasti vegn extendida da 30 a 90 dis
A partir da l'entschatta da schaner 2001 vegn extendida la limita dal chasti. Quella admetta da prestar lavur d'util public enstagl da stuair expiar in curt chasti che privescha da la libertad. En il futur pon sentenziads ch'han incassà in chasti che privescha da la libertad da fin maximalmain 90 dis, expiar quel en furma d'ina prestaziun da lavur d'util public. Quatter uras da lavur d'util public correspundan ad in di chasti che privescha da la libertad. A questa furma d'execuziun dal chasti vegnan admessas persunas sentenziadas che garanteschan spezialmain areguard lur caracter e lur vita anteriura d'observar las cundiziuns da la lavur d'util public e da las qualas la lavur u la scolaziun da fin uss na vegnan betg periclitadas tras questa moda d'execuziun.
La furma da l'execuziun da la lavur d'util public sa basa sin l'ordinaziun dal cussegl federal 3 tar il cudesch penal svizzer dal matg 1990. Dapi l'onn 1992 posseda il chantun Grischun ina permissiun per las persunas chastiablas d'expiar lur chastis da fin 30 dis arrest u praschun en furma d'ina prestaziun da lavur d'util public e gratuita.
Infurmaziun: Karl Prader, departament da giustia, polizia e sanitad, tel. 081-257 25 14
Gremi: departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Funtauna: rg departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Data: 28.12.2000
|
52a1a1e7-4ff4-4d4d-b032-b574077a1168
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Fin da la chatscha d'atun 2000
La chatscha da tschiervs e chavriels è terminada cun success dumengia, ils 17 da december 2000. Totalmain èn vegnids sajettads 4'230 tschiervs e 3'009 chavriels.
Schebain che la chatscha d'atun ha provocà er quest atun discussiuns en singulas regiuns, ella ha cuntanschì ina giada dapli l'adattaziun dals effectivs da selvaschina al spazi da viver d'enviern. L'introducziun da la planisaziun qualitativa da reducziun tar ils tschiervs ha gì success. Ella vul cuntanscher ina structura da l'effectiv pli naturala pussaivla.
Regulaziun tras la chatsch'auta e la chatscha cumplementara d'atun
Er quest onn han ins realisà la chatscha da tschiervs e chavriels en ina procedura da dus stgalims. Il settember ha gì lieu la chatsch'auta tradiziunala dal Grischun, en la quala èn ids a chatscha tut ils chatschaders durant trais emnas sin l'entir territori chantunal. Da mez november fin mez december ha gì lieu la regulaziun fina tras chatschas d'atun regiunalas, e quai a moda pli effizienta pussaivla durant maximalmain 10 mez dis.
Las chatschas d'atun permettan ina procedura differenziada ch'è orientada tenor las relaziuns localas. Questas chatschas vegnan organisadas regiunalmain, cun in dumber da chatschaders enconuschent, ed il dretg mument, q.v.d. suenter che la selvaschina è arrivada en ses quartier d'enviern. Ellas na concurrenzeschan betg la chatsch'auta, mabain cumpletteschan quella a moda optimala.
Cun excepziun da las regiuns da Sur e Suot Funtauna Merla (entschatta tempriva da l'enviern) en l'Engiadin'ota han ins pudì realisar tut las chatschas. Ina giada dapli èsi sa mussà che per ina chatscha efficazia è d'avantatg ina cuverta da naiv minimala.
Tschiervs
Per mantegnair in effectiv da tschiervs cun ina structura natirala e per evitar donns da selvaschina, eri da sajettar quest onn en il chantun Grischun 4'270 tschiervs. Cun questa prelevaziun (34 pertschient) reusseschi da stabilisar l'effectiv da primavaira da bunamain 12'600 tschiervs.
A la chatsch'auta èn vegnids sajettads 3'054 ed a la chatscha d'atun 917 tschiervs. Quests butins èn vegnids cumplettads tras las reducziuns da vadels daventads orfens, d'animals blessads e che fan donn. Il resultat cumplessiv ha il suandant aspect:
Butin da tschiervs total / taurs / vatgas / vadels
chatsch'auta (incl. reducziun organs 3'171 / 1'769 / 1'273 / 129 da surveglianza da chatscha)
chatscha d'atun (incl. reducziuns 1'059 / 98 / 427 / 534
da surveglianza da chatscha)
total (plan = 4'270) 4'230 / 1'867 / 1'700 / 663
Il plan da reducziun è vegnì ademplì en cumparegliaziun cun il butin total (quantitativ) a 99 pertschient, en cumparegliaziun cun il dumber d'animals feminins sajettads (qualitativ) a 95 pertschient. Cun excepziun da las regiuns Signuradi-Seewis, Partenz dadora ed Engiadin'ota è il plan da reducziun vegnì cundanschì en tut las regiuns. Sut las premissas da quest onn è quai tut en tut in bun resultat.
Chatschaders ch'èn ids a la chatscha d'atun han fatg quai cun quità ed a moda confurma a las finamiras. Sin 917 tschiervs han els sajettà 452 vadels, 390 vatgas d'in onn e vatgas da tschierv sco er 75 lantschets e taurs. Ils chatschaders han medemamain pudì sajettar plirs tschiervs cun veglias blessuras.
Chavriels
Durant la chatsch'auta èn vegnids sajettads 2'397 chavriels. Sin fundament dal butin da bucs durant il settember han ins fatg in plan da reducziun per mintga regiun, e quai per l'entira chatscha da chavriels. Tenor quel impurtava il plan da reducziun totalmain 3'203 chavriels, per la chatscha d'atun 779 chavriels. Ils resultats da las duas fasas da la chatscha da chavriels han il suandant aspect:
Butin da chavriels
total / bucs / chauras / ansiels
chatsch'auta (incl. reducziuns organs 2'441 / 1'304 / 1'084 / 53
da surveglianza da chatscha)
chatscha d'atun (incl. reducziuns organs 568 / 30 / 205 / 333
da surveglianza da chatscha)
total (plan = 3'203) 3'009 / 1'334 / 1'289 / 386
Quest plan da reducziun è vegnì ademplì a 94 pertschient. Las finamiras da la chatscha d'atun n'èn betg vegnidas cuntanschidas en las regiuns Sur e Suot Funtauna Merla, Val Puschlav, Sent-Ftan, Signuradi-Seewis, Partenz central e davos sco er en l'areal da Tavau.
Er questa chatscha è vegnida fatga generalmain cun quità, è tuttina la quota d'ansiels dal butin (13 pertschient) - sco previs - augmentada cleramain anc ina giada.
Chatscha - paschiun e plaschair, dentant er ina incumbensa
En pliras regiuns ha la chatscha d'atun en la naiv provocà animadas discussiuns e chartas da lecturs. En il futur vegni a daventar ina lavur impurtanta d'infurmar la populaziun ed ils chatschaders davart las finamiras ed incumbensas sco er davart las pussaivladads correspundentas da la chatscha.
Ils effectivs da tschiervs e chavriels han pudì vegnir regulads per gronda part tras la chatscha grischuna da patenta. Uschia han ils effectivs da questas spezias pudì entschaiver l'enviern en ina grondezza adequata ed en ina buna structura da l'effectiv. Quai è dentant stà pussaivel be grazia a las chatschas d'atun ch'han gì in effect regulativ, a la prelevaziun consequenta era da selvaschina feminina e giuvna sco er grazia a la protecziun parziala d'animals masculins creschids.
La chatscha grischuna da patenta ha ademplì er quest onn sia incumbensa en il servetsch da la publicitad. Quai è stà pussaivel be tras l'engaschi effectiv dals chatschaders averts per novaziuns. Els meritan engraziament e renconuschientscha.
Gremi: inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun
Funtauna: rg inspecturat da chatscha e pestga dal Grischun
Data: 04.01.2001
|
32a716ae-aaf3-422a-8ac6-a9bf05f3bd13
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il cuntegn da plum en la charn-selvaschina grischuna n'è da princip betg problematic
Durant la stagiun da chatscha 2000 han ins fatg differentas provas da controlla per eruir il cuntegn da plum en paiver da selvaschina gia cuschinà. Ils resultats dal laboratori chemic èn plaschaivels per il Grischun.
En il chantun Grischun han ins fatg totalmain dudesch provas da controlla en differentas mazlarias e manaschis da gastronomia. Ins ha examinà il paiver gia cuschinà da tschiervs, chavriels e chamutschs ch'èn vegnids schluppettads durant la chatscha grischuna cun projectils cun mantel entir resp. mantel parzial che cuntegnan plum. In cuntegn da plum da sut 2 milligrams per kilo (mg/kg) n'è betg problematic. Tar nov da dudesch provas è il cuntegn da plum stà sut la limita da cumprova da 0.1 mg/kg, tar las ulteriuras trais provas ha el muntà a 0.2, 0.5 e 2.2 mg/kg.
Concentraziuns da plum pli autas sa chattan surtut enturn il chanal dal projectil. Questas parts autamain contaminadas da la charn ston perquai vegnir eliminadas a moda generusa.
Avant trais onns ha in'examinaziun sumeglianta mussà ina situaziun pli disfavuraivla, essend che trais da tschintg provas da paiver da selvaschina han gì valurs fitg autas ( 62, 52 e 8 mg/kg). Las provas da controlla da l'onn 1999 èn dentant gia stadas considerablamain meglras. Questa tendenza legraivla stat segir e franc en connex cun las stentas permanentas da la controlla da victualias e cun il fatg che las mazlarias ed ils manaschis da gastronomia èn vegnids sensibilisads ultra da quai tras la publicitad negativa en las medias.
L'examinaziun da quest onn è succedida durant l'atun 2000 en il rom d'ina campagna coordinada cun auters laboratoris chantunals da la Svizra orientala. En il Grischun è stà responsabel il laboratori chemic per la controlla da victualias e la protecziun da l'ambient.
Gremi: departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Funtauna: rg laboratori chemic per la controlla da victualias e la protecziun da l'ambient
Data: 04.01.2001
|
ad18f26c-aa26-4796-ae80-5ac6b3ce02f9
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
DFM goes online
Il departament da finanzas e militar (DFM) dal chantun Grischun ed ils singuls uffizis èn cuntanschibels dapi l'entschatta da schaner 2001 via clic da la mieur. Sut l'adressa da web www.fmd.gr.ch pon ins chattar numerusas infurmaziuns davart las incumbensas, ils projects ed ils puncts centrals dal departament. Tut ils uffizis disponan d'in'atgna adressa da web. Là chatt'ins infurmaziuns ed indicaziuns specificas. La creaziun da tut las paginas sa basa sin in model grafic communabel.
Cun la preschentscha en l'internet duai vegnir amplifitgada e meglierada la purschida d'infurmaziun dal DFM en la rait. Gia dapi intgin temp èn accessiblas las purschidas da plazzas dal chantun er en l'internet. Las emprimas experientschas han mussà ch'i vegn savens fatg diever da questa purschida.
Il departament da finanzas e militar vegn ad extender permanentamain sia preschentscha en l'internet durant ils proxims mais. Ins vul spezialmain infurmar davart projects actuals. Gia uss èn disponiblas infurmaziuns actuala davart il project GRiforma (refurma da l'administraziun grischuna/nova gestiun publica) u davart la nova gulivaziun da finanzas tranter la confederaziun ed ils chantuns.
Survista da las adressas d'internet
Departament da finanzas www.fmd.gr.ch
Administraziun da finanzas www.five.gr.ch
Administraziun da taglia www.stv.gr.ch
Uffizi da persunal e d'organisaziun www.poa.gr.ch
Uffizi d'informatica www.afi.gr.ch
Controlla da finanzas www.fiko.gr.ch
Uffizi per la protecziun civila www.azk.gr.ch
Commando cirquital www.kreiskommando.gr.ch
Post da stab per dumondas d'egualitad www.stagl.gr.ch
Gremi: departament da finanzas e militar dal Grischun
Quelle: rg departament da finanzas e militar dal Grischun
Data: 11.01.2001
|
3dc28d7c-0227-4ac7-abfa-c7db041d1970
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Cumbatter a moda pli efficazia la lavur clandestina
La regenza grischuna beneventa da princip che la confederaziun vul cumbatter a moda pli efficazia la lavur clandestina. Ils chantuns èn cumpetents per l'execuziun e duain numnar ina cumissiun tripartita ed inspecturs.
Ils problems ils pli impurtants en connex cun la lavur clandestina èn ils suandants: il maun public e las assicuranzas socialas perdan entradas, la concurrenza vegn sfalsifitgada e la protecziun dals lavurants vegn messa en privel. En vista al donn che la lavur clandestina fa a l'economia publica, beneventa la regenza l'intenziun dal cussegl federal da metter a disposiziun megliers instruments per cumbatter la lavur clandestina. La confederaziun prevesa essenzialmain las suandantas mesiras che duain vegnir regladas en il rom d'ina nova lescha federala davart la lavur nunlubida (LLN):
- rendaquints pli simpels per prestaziuns da servetsch en economias da chasa,
- dapli cumpetenzas per las cumissiuns pariteticas (partenaris socials) e tripartitas (partenaris socials ed autoritads),
- colliaziun da las datas administrativas
- mesiras cunter independenza apparenta, e
- sancziuns pli diras.
En quest connex propona la confederaziun da crear ina cumissiun chantunala tripartita sco post da controlla, e quai en il rom dal cumbat cunter la lavur clandestina. Questa proposta succeda parallelamain a la creaziun d'ina sumeglianta cumissiun tripartita che sto observar il martgà da lavur suenter l'introducziun da la libra circulaziun da persunas e che sto exequir las mesiras accumpagnantas. En vista a las stentas per ina meglra coordinaziun da l'execuziun e betg il davos en vista als custs èsi senz'auter d'evitar ina tala bipartiziun da las cumpetenzas tenor l'avis da la regenza. Ella propona perquai da fusiunar las duas cumissiuns, perquai che lur activitads èn fitg parentas. Plinavant propona la regenza da surlaschar als chantuns l'indicaziun da las autoritads da sancziun cumpetentas, e quai pervia da las ordinaziuns chantunalas da submissiun. En quest connex è sa cumprovada fitg bain la pratica grischuna sin il sectur da las incumbensas publicas, tenor la quala la regenza po excluder intrapresas falliblas da la surdatta d'incaricas publicas, sch'ellas fan cuntravenziuns cunter las disposiziuns dal contract collectiv da lavur. En vista a la finanziaziun èsi actualmain anc pauc cler, co ch'ils custs duain vegnir repartids tranter la confederaziun ed ils chantuns. Cun la nova LLN ha la confederaziun ina giada dapli l'intenziun da surdar incumbensas supplementaras als chantuns. Quellas incumbensas ston ils chantuns finanziar per gronda part sezs. En quest connex pretenda la regenza ch'i vegnia examinà exactamain, sche las novaziuns correspundan a las finamiras e prescripziuns da la nova gulivaziun da finanzas.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 11.01.2001
|
4e337940-48b5-4606-89c3-095c22779b75
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il cussegl federal pretenda ina nova glista d'ospitals dal chantun Grischun
Tenor la decisiun dal cussegl federal sto la regenza elavurar e cumplettar la glista d'ospitals dal Grischun entaifer in onn.
Quasi dus onns suenter che la glista d'ospitals è vegnida relaschada da la regenza ha il cussegl federal tractà ils recurs ch'èn vegnids fatgs cunter quella. La federaziun chantunala dals assicuraders grischuns da malsauns (FAM) aveva proponì d'abrogar la glista d'ospitals per il sectur acut e da reabilitaziun. Quest giavisch ha il cussegl federal refusà. Perencunter ha el acceptà la glista d'ospitals en il senn d'ina mesira preventiva che dura fin al decret legalmain valaivel d'ina nova glista d'ospitals, e quai cun las suandantas restricziuns:
- la Clinica al Roc a Castaneda vegn stritgada da la glista d'ospitals;
- la Clinica Berry a San Murezzan vegn stritgada preventivamain da la glista d'ospitals;
- la Clinica autalpina Tavau-Wolfgang, la Clinica autalpina Valbella Tavau e la Clinica Alexander Tavau vegnan admessas cun las incaricas da prestaziun surdadas da la regenza, e quai uschenavant ch'ellas eran admessas sco sanatoris gia tenor la LAMA da fin uss;
- plinavant è vegnida recepida preventivamain la Clinica Rheinburg a Walzenhausen en la glista d'ospitals.
La regenza ha obtegnì l'incumbensa d'eliminar las mancanzas constatadas dal cussegl federal en la planisaziun ed en la glista d'ospitals entaifer in onn. Ella sto relaschar ina nova glista per il sectur acut, da reabilitaziun e psichiatric. Quella glista sto cumpigliar er il tractament da toxicomans. Il cussegl federal ha constatà ch'i saja da cumplettar la glista d'ospitals e la planisaziun dal sectur acut, spezialmain l'attribuziun dals letgs als singuls ospitals tenor la frequenza da letgs fixada en il plan, ils detagls da las incaricas da prestaziun per ils singuls ospitals, l'impurtanza dals transports da pazients e l'evaluaziun d'ospitals extrachantunals.
Il basegn da letgs è vegnì eruì correctamain
Il cussegl federal ha constatà en sia decisiun che l'agir da la regenza saja objectiv, ch'i saja gist d'applitgar la metoda normativa, q.v.d. da fixar il basegn da letgs a maun da valurs previsas, per eruir il basegn da letgs.
Il basegn da letgs che la regenza aveva previs per l'onn 2005 cun 3.5 letgs per 1'000 abitantas ed abitants è confurm al dretg federal tenor l'avis dal cussegl federal. La proposta da la FAM da fixar la frequenza da letgs per l'onn 2000 sin 3.0 per 1'000 abitantas ed abitants è vegnida refusada dal cussegl federal. Tenor l'avis dal cussegl federal giustifitgeschian las relaziuns topograficas dal Grischun in basegn da letgs levamain pli aut che quel d'auters chantuns.
Prescriver impegnativamain la reducziun da las surcapacitads
Las mesiras iniziadas da la regenza e preschentadas detagliadamain spezialmain en sia inoltraziun definitiva pertutgant ils recurs cunter il sectur acut èn vegnidas appreziadas dal cussegl federal areguard la reducziun da las surcapacitads sco pass en la dretga direcziun. Ma, tenor l'avis dal cussegl federal, avess la regenza stuì decider a moda giuridicamain impegnativa gia en connex cun la glista d'ospitals, e quai pertutgant il fatg co ch'ins veglia cuntanscher las finamiras da la planisaziun (frequenza da letgs da 4.0 per 1'000 abitantas ed abitants per l'onn 2000 e da 3.5 per l'onn 2005 en il sectur acut) e co che la reducziun da las surcapacitads duai vegnir reglada.
Acceptà ospitals pitschens per il Grischun
En connex cun la reducziun da las surcapacitads aveva la FAM fatg la dumonda, sch'ils ospitals pitschens a Promontogno, Sta. Maria u Savognin che possedan per part damain che diesch letgs, adempleschian, pervia da lur grondezza, insumma las prescripziuns pertutgant la rentabilitad, l'effizienza e la qualitad.
Il cussegl federal ha sustegnì l'agir da la regenza. En quest connex ha el constatà ch'i saja da considerar la situaziun topografica speziala e l'isolaziun da las vals en il chantun Grischun. Per garantir il provediment fundamental cun prestaziuns medicinalas staziunarias da la populaziun correspundenta, pudessi daventar necessari da manar ospitals pitschens cun mo paucs letgs. La rentabilitad ed ils custs d'infrastructura da tals ospitals na sa laschessan betg cumparegliar senz'auter cun quels d'unitads pli grondas. Areguard l'utilitad dal provediment d'ospitals disponia il chantun d'ina gronda libertad da decider. Il cussegl federal pretenda sulettamain ch'il sectur da prestaziuns da quests ospitals pitschens vegnia definì e limità cleramain.
L'obligaziun dal chantun da far ina planisaziun è limitada sin il sectur da l'assicuranza obligatoria per la tgira da malsauns
L'obligaziun dal chantun da far ina planisaziun cumpiglia, tenor ina midada da la pratica ch'il cussegl federal ha decidì cur ch'el ha tractà la glista d'ospitals dal chantun, mo quel sectur, en il qual vegnan conderschidas prestaziuns or da l'assicuranza obligatoria per la tgira da malsauns a persunas ch'èn suttamessas a l'obligaziun d'avair ina assicuranza tenor la lescha federala davart l'assicuranza da malsauns (LAM).
Tenor la decisiun dal cussegl federal avess la regenza stuì tegnair quint, per eruir il basegn actual da letgs, dal fatg che las capacitads staziunarias necessarias n'èn betg suttamessas a l'obligaziun da far ina planisaziun per persunas estras che na ston betg avair ina assicuranza tenor LAM sco er per pazientas e pazients extrachantunals ch'han gì in accident en il Grischun, sche lur custs vegnan surprendids da l'assicuranza d'accidents. Correspundentamain avess la regenza stuì distinguer en scadin ospital acut u en scadina partiziun acuta ils letgs duvrads per l'assicuranza obligatoria da malsauns.
La decisiun dal cussegl federal na renconuscha betg ch'ina planisaziun raschunaivla dals ospitals vegn garantida be, sch'ella succeda integrond tut las categorias da pazients.
Ina planisaziun è necessaria er sin il sectur da reabilitaziun
Tenor la decisiun dal cussegl federal èsi da planisar il sectur da reabilitaziun analogamain als sectur acut. L'opiniun defendida da la regenza ch'en il sectur da reabilitaziun vegnia garantida la rentabilitad da la furniziun da prestaziuns prescritta en la LAM tras la concurrenza, n'ha betg chattà l'approvaziun dal cussegl federal. Ils elements da concurrenza ch'existan en il sectur da reabilitaziun na pon betg impedir ch'en cas da surcapacitads resultia in privel d'amplifitgar la quantitad. Quai cuntrafetschia a las finamiras da la LAM.
Indicaziun:
Il dispositiv da la decisiun dal cussegl federal vegn publitgà en il Fegl uffizial dal chantun.
Infurmaziun:
Gion Claudio Candinas, secretari dal departament, tel. 081-257 25 12
Gremi: regenza
Funtauna: rg departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Data: 11.01.2001
|
8aebabe7-fd8f-44ff-968c-7f5999132cbb
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
"Nus, il pievel dal chantun Grischun ..."
Cun quests pleds entschaiva il sboz per ina nova constituziun chantunala ch'è actualmain en consultaziun. La constituziun pertutga nus tuts. Perquai vegn envidada l'entira populaziun da prender posiziun davart la nova constituziun.
Ina constituziun exprima en disposiziuns da princip co che las burgaisas ed ils burgais vulan concepir lur stadi concernent las incumbensas publicas, l'organisaziun da las autoritads sco er lur dretgs ed obligaziuns. La constituziun chantunala è pia la basa per l'agir sin tut ils plauns statals en il chantun. Be ina constituziun che vegn acceptada e chattada per buna d'ina gronda maioritad dals votants furma in fundament solid per noss chantun. Per quest motiv èn envidadas tut las persunas interessadas da sa participar a la consultaziun davart la nova constituziun.
La revisiun totala proponida ha la finamira da crear ina lescha fundamentala moderna, favuraivla al burgais e progressiva che rinforza quai ch'è sa cumprovà ed introducescha las novaziuns necessarias. Ins vul cuntanscher in'organisaziun statala favuraivla al burgais, in urden da cumpetenzas efficazi ed economic sin tut ils plauns statals, proceduras da decisiun democraticas ed il medem temp realas e modernas sco er ina lingua chapaivla e clera.
La regenza spera che pli bleras burgaisas e pli blers burgais pussaivel vegnian a far diever da las pussaivladads per concepir nossa lescha chantunala fundamentala. La constituziun sto numnadamain il sustegn dal pievel. Ella na dastga en scadin cas betg esser mo in'ovra giuridica che sa drizza be ad ina pitschna minoritad da spezialists. Plitost sto ella cumpigliar ils tratgs communabels entaifer noss chantun. Quai è pussaivel be, sche circuls pli vasts pussaivels sa participeschan a l'elavuraziun da la nova constituziun chantunala. Ensemen duai vegnir creada ina constituziun moderna, favuraivla al burgais e progressiva per noss chantun; ina constituziun che rinforza quai ch'è sa cumprovà ed introducescha las novaziuns necessarias.
"Nus, il pievel dal chantun Grischun, [...] ans dain la sequenta constituziun." Na pir a l'urna, mabain gia oz en il rom da la consultaziun e da la discussiun publica che duai avair lieu il medem mument. La revisiun da la constituziun pertutga nus tuts; nus tuts essan concernads ed appellads en ina furma u l'autra. Il sboz da la cumissiun per la nova constituziun cuntegna novaziuns impurtantas che meritan ina vasta discussiun en la populaziun. La procedura da consultaziun dura fin la fin da mars 2001. Faschai diever da questa pussaivladad d'exprimer Vossa opiniun! Ans communitgai Voss avis e commentaris davart il sboz e las novaziuns proponidas. Nus ans legrain da Vossas ideas, Voss impuls e da Voss giavischs ed engraziain per Vossa contribuziun.
Persuna da contact:
Frank Schuler
manader dal secretariat per la nova constituziun
Hofgraben 5
7001 Cuira
tel 081-257 25 09
fax 081-257 21 66
e-mail: kantonsverfassung@jpsd.gr.ch
Empustaziun dal text da la nova constituziun e da las explicaziuns:
Centrala per stampats e material
Planaterrastrasse 16
7001 Cuira
tel 081-257 22 60
fax 081-257 21 91
e-mail: bestellungen@dmz.gr.ch
Adressa internet: www.gr.ch/verfassung
Gremi: departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Funtauna: rg departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Data: 11.01.2001
|
35bf9c73-ed75-48a9-8c71-6b18a309bf20
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il sviament da Claustra duai obtegnair duas rundellas
Il project per la construcziun dal sviament da Claustra approvà l'onn 1993 vegn midà concernent la colliaziun a Claustra-Selfranga/Vereina, a moda che las sbuccadas T vegnan substituidas tras rundellas.
Per ch'ils vehichels che spetgan per pudair passar cun la VR tras il tunnel dal Vereina na s'accumuleschian betg sin la via dal Partenz, ston vegnir amplifitgads ils spazis d'accumulaziun e spetga tar la staziun per il transport d'autos Claustra-Selfranga. Sin fundament da questas novas cundiziuns generalas han ins repassà correspundentamain il project dal sviament da Claustra. En ina emprima fasa ha la VR fatg ina project per l'amplificaziun dals spazis d'accumulaziun e spetga a la colliaziun provisoria cun la staziun per il transport d'autos Selfranga. En ina segunda fasa ha l'uffizi da construcziun bassa dal Grischun repassà il project da vias per la colliaziun Claustra-Selfranga/Vereina. Il nov project prevesa essenzialmain megliers andaments da procedura en la colliaziun. Enstagl da las sbuccadas T previsas originalmain duain vegnir construidas duas rundellas ("Bim Bad" e "Vereina"). Plinavant vegn midada la colliaziun da la staziun per il transport d'autos cun Tavau e zavrada ina surfatscha sco reserva per in spazi d'accumulaziun resp. per in stabiliment da parcadi e transport. La regenza approva las midadas correspundentas dal project.
Da las regiuns e vischnancas
Las novas constituziuns cirquitalas dals circuls da Lugnez e Tusaun vegnan approvadas.
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Sumvitg vegn approvada cun resalvas.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da var 13.9 milliuns francs (reparatura da las punts Quadinei e Cebbia a l'access sid dal San Bernardin sin la A13, reparatura dal surpassadi VFF a Maiavilla sur la A13, reparatura e rinforz da la punt sur l'En a Zernez sco er prolungaziun dal trottuar entaifer il vitg da Casaccia).
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 18.01.2001
|
061f0ea7-7bf5-45ba-b87f-a554204b4601
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
L'onn 2000 è il Grischun restà schanegià d'incendis da guaud pli gronds
Anc fitg preschent è l'incendi da guaud catastrofal en la Val Mesauc l'onn 1997. Entaifer duas emnas èn 390 hectaras daventadas in'unfrenda da las flommas. Als custs da stizzar era il chantun Grischun sa participà cun contribuziuns d'ina autezza da passa 1.2 milliuns francs. L'onn 2000 n'èn perencunter betg succedids incendis da guaud pli gronds. Quai è tant pli impurtant, perquai che, pervia da l'extraordinariamain lunga perioda da setgira durant ils mais schaner fin mars, ha regnà puspè in fitg grond privel d'incendi da guaud al sid da las Alps. Durant quest temp ha l'uffizi forestal relaschà in scumond absolut da far fieu en las vals dal sid dal Grischun. Per fortuna n'hai dà nagins incidents pli gronds.
Totalmain èn vegnids annunziads tschintg incendis da guaud pli pitschens a l'uffizi forestal per l'onn 2000. L'entira surfatscha donnegiada da 0.4 hecataras guaud dastga vegnir designada sco minimala. Consequentamain n'èn ni vegnidas conderschidas contribuziuns als custs da stizzar sin fundament da la legislaziun forestala, ni han ins stuì far diever da l'assicuranza per acziuns da pumpiers.
Gremi: departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Funtauna: rg uffizi forestal
Data: 18.01.2001
|
062009e1-6a36-4a05-bf0e-42b7be6cc63f
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La rait per las dunnas RaetiaNet è vegnida fundada
Dacurt è vegnida fundada a Tusaun la rait per las dunnas RaetiaNet. La rait ha la finamira da rinforzar l'influenza da las dunnas en la politica ed en la publicitad, da far funcziunar relaziuns e contacts sco er da facilitar l'entschatta, la persistenza e la carriera a quellas dunnas che s'engaschan e da las sustegnair sistematicamain cun l'agid da mentoring.
L'idea d'ina rait per las dunnas en il Grischun è naschida tranter auter a las dietas d'impuls "Dunnas en la politica" ch'èn vegnidas organisadas da l'archiv da cultura da dunnas dal Grischun. La fundaziun da la rait è vegnida preparada dal biro chantunal per dumondas d'egualitad e da l'archiv da cultura da las dunnas dal Grischun. D'ina retschertga fatga l'onn 2000 tranter las dunnas engaschadas en la politica è resultà il giavisch da stgaffir ina tala rait. La retschertga fatga dal biro per dumondas d'egualitad davart la represchentanza politica da las dunnas en ils uffizis communals ha mussà ultra da quai che las dunnas èn cleramain sutrepreschentadas e ston (anc memia savens) sa far valair sulettas en gremis d'umens. La rait per las dunnas RaetiaNet sa cumpona uss da las duas gruppas regiunalas "Cuira e conturns" e "Tumleastga/Grischun central". La finamira è quella da crear ina gruppa en tut las regiuns dal chantun. Med da communicaziun è l'internet. Quai pussibilitescha da superar distanzas geograficas e tegna quint dal grond engaschament da las dunnas che pretenda bler temp. Las gruppas regiunalas sa chattan regularmain per barattar ideas. Ina coordinatura intermediescha tranter las gruppas ed il post da stab resp. l'archiv da cultura da dunnas dal Grischun. RaetiaNet n'è betg ina societad ni in club exclusiv, mabain ina rait per las dunnas che stat sur las partidas politicas e na suonda naginas ideologias. Infurmaziuns davart il RaetiaNet datti proximamain sin la homepage www.raetianet.ch, da preschent anc sut www.frauenkulturarchiv.ch e tar l'archiv da cultura da dunnas dal Grischun (glindesdi tel. 081-651 57 47, e-mail: frauenkulturarchiv@bluewin.ch) sco er tar il biro per dumondas d'egualitad (tel. 081-257 35 70, e-mail: sina.bardill@stagl.gr.ch).
Gremi: biro per dumondas d'egualitad dal Grischun
Funtauna: rg biro per dumondas d'egualitad dal Grischun
Data: 23.01.2001
|
42e5f1d3-26c2-458a-8212-e69c678ce244
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond beneventa l'autonomia da las clinicas psichiatricas chantunalas e da las chasas da dimora per umans cun impediments psichics
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond sut il presidi da Mario Cavigelli (PCD) è s'occupada en duas sesidas salvadas en preschientscha da cusseglier guvernativ Peter Aliesch dal project da lescha preschentà da la regenza per l'organisaziun dals servetschs psichiatrics chantunals en il chantun Grischun. Ella beneventa l'intenziun da la regenza d'excorporar las clinicas psichiatricas chantunalas e las chasas chantunalas da dimora per umans cun impediments psichics or da l'administraziun chantunala e da las transferir en in institut autonom dal dretg public chantunal. La cumissiun predeliberanta è da la medema opiniun sco la regenza che la furma organisatoria da quests manaschis sco uffizis administrativs fetschia daventar adina pli difficil da dumagnar las cundiziuns generalas che sa midan permanentamain dapi intgins onns. Cun transferir ils manaschis en in institut giuridicamain autonom duain vegnir creadas las premissas per che las clinicas psichiatricas e las chasas da dimora per umans cun impediments psichics possian vegnir manadas tenor princips economics, e quai per pudair garantir er en il futur in provediment psichiatric e socialpedagogic optimal da la populaziun dal chantun tras meds finanzials limitads. Tenor la maioritad da la cumissiun duai l'ordinaziun dal persunal valair be enfin che la cumissiun administrativa relascha directivas per las cundiziuns d'engaschament dal persunal. La maioritad è da l'avis che l'ordinaziun chantunala dal persunal na resguardia betg ils basegns dals manaschis da sanitad. Ina minoritad da la cumissiun vul perencunter declerar l'ordinaziun dal persunal sco obligatoria er per il persunal da l'institut. Regulaziuns divergentas duain vegnir admessas be, sch'ellas vegnan accordadas en il rom da contracts collectivs da lavur tranter ils partenaris socials. Cuntrariamain a la proposta da la regenza na duai l'institut betg vegnir suttamess a la surveglianza da finanzas da la controlla chantunala da finanzas, tenor l'opiniun da la maioritad da la cumissiun. La maioritad da la cumissiun è da l'avis ch'a la regenza stettia a disposiziun in instrumentari suffizient per survegliar l'institut grazia a ses dretg general da surveglianza.
Per che ultra da las clinicas psichiatricas possian vegnir transferidas en il nov institut er las chasas da dimora per umans cun impediments psichics, e quai sco sectur d'interpresa independent, propona la cumissiun al cussegl grond d'adattar correspundentamain il titel ed il champ d'applicaziun da la lescha.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 23.01.2001
|
bb604b82-94a8-42c2-840f-a560f1395237
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Mantegnair las emprovas da sang e d'urin en cas d'incapacitad d'ir cun auto
Perquai ch'il model da fin uss cun controllas da la polizia e dal medi è sa cumprovà, refusa la regenza grischuna il concept Medralex sco procedura naziunala per constatar l'incapacitad d'ir cun auto.
En il rom d'ina consultaziun davart la revisiun da la lescha davart il traffic sin via propona la confederaziun l'uschenumnà concept Medralex per constatar l'incapacitad d'ir cun auto. Medralex è ina strategia publitgada da l'institut per medischina legala da l'universitad da Turitg per renconuscher polizialmain e per cumprovar medicinalmain l'incapacitad d'ir cun auto. Il stadi d'in manischunz u d'ina manischunza duai vegnir documentà tenor Medralex cun ina procedura standardisada, a moda ch'ins desista da princip da prender emprovas da sang e d'urin. Ils posts spezialisads polizials e medicals sajan ina cumprova suffizienta. La regenza refusa Medralex. Il model da trais pitgas ch'è vegnì applitgà fin uss (constataziun/eruida da la polizia/visita medicala/analisa chemica d'emprovas da sang e d'urin) è sa cumprovà e furnescha cumprovas irrevocablas. I na po betg constar che las proceduras ch'èn sa cumprovadas, ch'èn sa mussadas er sco "restistentas envers meds giuridics", vegnian abrogadas en favur d'in sistem che sa basa surtut sin observaziuns subjectivas da la polizia e dals medis. L'incapacitad d'ir cun auto po vegnir provocada tras substanzas (p.ex. alcohol, meds narcotics e medicaments) u tras stanclentada, squitsch psichic, distracziun sco er tras disturbis acuts da la sanadad u privaziun da substanzas. Perquai che la toleranza envers ils meds narcotics dependa da la persuna, vul Medralex sa separar da l'orientaziun tenor las substanzas. Questa idea po la regenza beneventar parzialamain, ma ella vesa gronds problems en connex cun sia realisaziun.
La lescha federala davart il transferiment da bains culturals vegn beneventada
Envers il departament federal da l'intern beneventa la regenza il sboz per ina lescha federala davart il transferiment internaziunal da bains culturals. Cun questa lescha vulan ins tegnair quint da la muntada speziala ch'ha il mantegniment ed il tractament a moda eticamain responsabla dals bains culturals. Ils abus en il transferiment internaziunal da bains culturals èn s'augmentads enormamain ils davos decennis. La communitad internaziunala ha reagì sin quest augment cun pliras convenziuns per proteger la ierta culturala. En opposiziun cun ses vischins europeics n'enconuscha la Svizra fin oz nagina regulaziun legala sin quest champ e n'è er betg integrada en nagina regulaziun internaziunala. L'onn 1998 ha il cussegl federal decis d'instradar la ratificaziun da la convenziun Unesco 1970 davart mesiras per scumandar ed evitar l'import, l'export ed il transferiment illegal da bains culturals. Quai signifitga che las obligaziuns da convenziun ston vegnir recepidas en il dretg naziunal. Il preschent sboz fa quai.
Agid umanitar
A la Crusch Cotschna Svizra vegn conderschida ina contribuziun da 10'000 francs en favur da l'agid per las unfrendas dal terratrembel en El Salvador.
Contribuziuns da cultura
Sin donn e cust dal fond da la lottaria naziunala vegnan empermessas contribuziuns d'in import total da 30'000 francs per ils suandants projects:
- acquist da la fortezza d'artigliaria Crestawald tras la fundaziun militar-istorica dal chantun Grischun, e
- surdada dal premi per meds d'instrucziun "planet blau" tras la fundaziun furmaziun e svilup Berna, ch'ha lieu la primavaira 2002 en il Grischun.
Contribuziuns da sport
I vegnan conderschidas contribuziuns da sport-toto en l'import total da 16'000 francs al:
- club da skis Stussavgia per la reparatura dal runal pitschen,
- club da tennis Grüsch per la sanaziun e renovaziun da la chasa da club, e
- club da skis Claustra, per la cumpra da 100 fists flexibels.
Da regiuns e vischnancas
Ils suandants decrets vegnan approvads:
- constituziun cirquitala dal circul da Trin,
- leschas da taglia da las vischnancas d'Arosa, Degen, Valragn, Malix, Scharàns e da Vignogn, e
- leschas davart las taxas da cura da las vischnancas d'Ardez e Versomi.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 25.01.2001
|
86ed85bd-e030-47a7-9239-5b699ee04511
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Las nursas èn in "reservuar" per il scherm infectus da la tschorvadad da chamutschs
L'infecziun cun la tschorvadad da chamutschs è fermamain derasada en las populaziuns svizras da nursas. En ils trieps da chamutschs perencunter na po l'infecziun betg cuzzar.
Text curt:
Las analisas terminadas dacurt en il rom dal project tschorvadad da chamutschs han mussà che l'infecziun cun Mycoplasma conjunctivae, il scherm infectus da la tschorvadad da chamutschs, è fermamain derasada en las populaziuns svizras da nursas. L'infecziun vegn evidentamain mantegnida tras frequents contacts tranter las nursas da differentas scossas. Perencunter cumpara la tschorvadad da chamutschs mo sporadicamain en ils trieps da chamutschs e l'infecziun na po betg cuzzar per adina entaifer la populaziun da selvaschina.
La tschorvadad da chamutschs è fitg infectusa entaifer ina scossa u in triep. Sin curta distanza vegn il scherm transmess facilmain. Perencunter è la transmissiun tranter las spezias - ch'è da princip pussaivla tant da l'animal chasan a l'animal selvadi sco er da l'animal selvadi a l'animal chasan - in eveniment rar. Quai declera la cumparsa mo sporadica da la tschorvadad da chamutschs tar ils chamutschs e capricorns.
Il cumbat cunter la tschorvadad da chamutschs tar las nursas n'è oz betg pli pussaivel en ina scossa. Inculpaziuns n'èn perquai betg appropriadas. En il rom dal project tschorvadad da chamutschs vegnan perscrutadas actualmain mesiras per cumbatter l'infecziun.
Versiun detagliada:
La tschorvadad da chamutschs è la malsogna dals egls la pli frequenta dals remagliaders. Ella cumpara tant tar nursas e chauras sco er tar chamutschs e capricorns. La tschorvadad da chamutschs fa sensaziun cur ch'i dat epidemias explosivas che sa derasan sporadicamain tar la selvaschina. Exempels èn l'epidemia tar ils capricorns ad Arosa l'onn 1993 u quella tar ils chamutschs en il Simmental ed il Gruyère durant ils onns 1997 fin 1999. Là è morta ina tschentera selvaschina en consequenza da crudadas u pervia da flaivlezza generala. In project da perscrutaziun da l'universitad da Berna per incarica da la societad grischuna per la perscrutaziun da la natira (SGN) e da l'uffizi federal d'ambient, guaud e cuntrada (UFAGC) duai sclerir las dumondas las pli impurtantas en connex cun la tschorvadad da chamutschs e sviluppar mesiras per cumbatter questa malsogna.
Actualmain han ins fatg novas enconuschientschas davart la derasaziun da l'infecziun cun Mycoplasma conjunctivae, il scherm infectus da la tschorvadad da chamutschs en Svizra. Ins ha examinà sche las emprovas dal saung da nursas e da chamutschs ch'èn vegnidas rimnadas sistematicamain cuntegnan anticorpuls. Ils resultats han mussà che l'infecziun è fermamain derasada en la populaziun svizra da nursas. Las nursas èn in reservuar per M. conjunctivae. La transmissiun dal scherm vegn evidentamain promovida tras il frequent commerzi cun animals (frequenta maschaida da las scossas). Sin fundament da las analisas dal saung han ins dentant constatà ch'ils scherms na pon betg s'etablir per adina entaifer las populaziuns da chamutschs dal Grischun. En las Alps da la Svizra orientala è il chamutsch in animal ospitant senza perspectivas per il scherm.
La cumparsa unicamain sporadica d'epidemias da tschorvadad da chamutschs tar la selvaschina inditgescha che la transmissiun da M. conjunctivae entaifer las spezias è rara. Ina scossa da nursas infectada è pia stringentamain la funtauna per ina nova epidemia tar ils chamutschs u capricorns. Tuttina fissi da resguardar che las nursas cun ils simptoms da la tschorvadad da chamutschs na vegnian betg admessas senza tractament a l'alpegiada.
Las nursas malsaunas pon vegnir tractadas cun in itg per ils egls. Cun quel pon ins curar la gronda part dals animals. En ina scossa da nursas n'è il cumbat cunter la tschorvadad da chamutschs dentant betg pussaivel, perquai ch'i manca il vaccin neccessari. Inculpaziuns n'èn perquai betg appropriadas. Possessurs da nursas s'engaschan per la sanadad da lur animals, sch'i dat mesiras efficazias per tschiffar sut controlla la malsogna. Quai mussa per exempel il program per cumbatter la zoppina da nursas, che vegn applitgà actualmain en il Grischun ed a Son Gagl e ch'ha in tschert success. En il rom dal project tschorvadad da chamutschs vegnan uss perscrutadas ed experimentadas mesiras per cumbatter l'infecziun.
La tschorvadad da chamutschs (Infurmaziuns da basa)
La cheratoconjunctivitis infectusa bovina - numnada er tschorvadad da chamutschs - è la malsogna dals egls la pli frequenta tar ils remagliaders. L'expressiun "cheratoconjunctivitis infectusa bovina" signifitga in stadi clinic che na po da princip betg vegnir associà cun in tschert scherm infectus. En las Alps è la Mycoplasma conjunctivae il scherm infectus da la cheratoconjunctivitis infectusa bovina tar las nursas, ils chamutschs e tar ils capricorns.
La cheratoconjunctivitis infectusa bovina cumpara en l'entir mund tar las nursas, ed er tar las chauras è questa malsogna enconuschenta en blers pajais. La malsogna cheratoconjunctivitis infectusa bovina na tschiffan betg mo remagliaders chasans, mabain er chamutschs, capricorns, muflons e tars. Las consequenzas da la cheratoconjunctivitis infectusa bovina èn differentas tut segund la gruppa d'animals pertutgada. En connex cun ils animals da niz cumpara la malsogna il pli savens tar ils animals giuvens ed ils simptoms èn per gronda part moderads. Ils animals chasans tschorvs pon ins curar per regla. Er tar la selvaschina ha la cheratoconjunctivitis infectusa bovina il pli savens ina furma moderada, ils animals moran sparpagliads. Tuttina registreschan ins tar ils chamutschs e capricorns ina mortalitad pli frequenta en singulas epidemias. La mortalitad po muntar fin a 30 pertschient.
In'epidemia da la tschorvadad da chamutschs en la colonia da capricorns ad Arosa l'onn 1993 ha dà novs impuls decisivs a la perscrutaziun da las infecziuns M. conjunctivae tar ils animals da niz sco er tar la selvaschina. Il "project da perscrutaziun tschorvadad da chamutschs" da l'universitad da Berna ha gidà ils davos onns ad approfundar las enconuschientschas davart la tschorvadad da chamutschs. En quel project han cooperà e collavurà differentas disciplinas e gruppas d'interess. Uschia han ins pudì cumprovar, tras ina infecziun experimentala, che M. conjunctivae chaschuna la tschorvadad da chamutschs er tar ils capricorns. Ins ha era cumprovà che singuls tscheps da M. conjunctivae chaschunan la malsogna tar remagliaders d'ina autra spezia ch'èn da princip sensibels per ina infecziun cun M. conjunctivae. Plinavant han lavurs davart la biologia dal cumportament ed entomologicas mussà ch'ina transmissiun da l'infect d'ina spezia a l'autra è pussaivla sin las pastgiras alpinas. Igl è fitg impurtant da savair quai per cumbatter la tschorvadad da chamutschs.
En il rom dal project tschorvadad da chamutschs han ins sviluppà ed etablì novs tests molecular-biologics e serologics (PCR, Western-Blot, ELISA) per pudair cumprovar spert l'infecziun cun M. conjunctivae. Cun agid da questas metodas han ins pudì caracterisar la dinamica da l'immunitad e da l'infecziun cun M. conjunctivae e cumprovar retrospectivamain infecziuns cun M. conjunctivae tar nursas, chamutschs e tar capricorns. Ins ha pudì constatar che l'infecziun è fermamain derasada en las populaziuns svizras da nursas. Las nursas èn in reservuar per M. conjunctivae. La transmissiun dal scherm infectus vegn evidentamain favurisada dal frequent commerzi cun animals. Sin fundament da las analisas dal saung han ins constatà perencunter ch'il scherm infectus na po betg s'etablir per adina en las populaziuns da chamutschs dal Grischun. En las Alps da la Svizra orientala è il chamutsch in animal ospitant senza perspectivas per il scherm.
Tuttina resta la dumonda sch'i dettia pussaivladas per cumbatter resp. prevegnir efficaziamain infecziuns cun M. conjunctivae. Las lavurs da svilup e d'examinaziun ch'èn oz en curs davart la cumpatibilitad e l'effect da vaccins cunter infecziuns cun M. conjunctivae tar nursas vegnan a furnir ulteriurs resultats.
La perscrutaziun dovra sustegn
Il "project da perscrutaziun tschorvadad da chamutschs" è sin la meglra via da daventar in bun exempel per il fatg ch'in sponsoring da la perscrutaziun po esser pussaivel e raschunaivel. In tal sponsoring na gida betg mo a la perscrutaziun, mabain er ad auters giudiders, sco en quest cas ils animals chasans e la selvaschina infestada cun ina nauscha malsogna. Ditg cun auters pleds: i sa tracta d'in agid efficazi. La direcziun dal project ed il team da perscrutaders engrazian per il sustegn dal project tras ina donaziun en il fond per la perscrutaziun da la tschorvadad da chamutschs da la societad grischuna per la perscrutaziun da la natira, banca chantunala, 7000 Cuira, PC 70-216-5, en favur dal conto: CD 232.535.704.
Gremi: societad grischuna per la perscrutaziun da la natira
Funtauna: rg societad grischuna per la perscrutaziun da la natira
Data: 25.01.2001
|
573c1d1d-eab5-40aa-bd63-bde9cf0af0b8
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Communicaziun a las medias da la regenza grischuna
Garantir il futur dal forum mundial economic a Tavau
La prontezza da differents demonstrants da far diever da la forza ha mussà ch'i ha duvrà in dispositiv spezial da las forzas da segirezza durant la fin d'emna passada. Questas forzas da segirezza han ademplì lur incumbensa ch'è stada quella da garantir la segirezza dals participants dal WEF, da la populaziun e dals giasts a Tavau. La regenza exprima ad ellas ses engraziament. Cun grond displaschair prenda ella conuschientscha da las pregiudicaziuns e dals donns ch'èn resultads en auters lieus, oravant tut a Turitg.
La regenza vegn ad analisar minuziusamain la situaziun al WEF ed en connex cun il WEF e vul elavurar speditivamain las dumondas centralas. Igl è la finamira d'integrar tut las forzas decisivas en il process da dar furma al futur dal WEF. La regenza è cleramain da l'avis che la realisaziun da quest'occurrenza sto anc adina esser pussaivla a Tavau.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala
Data: 29.01.2001
|
ff632fe7-cc0e-44f5-aaf9-9920b3c66186
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
EnergiaSvizra en il Grischun
La contribuziun dal chantun Grischun ad EnergiaSvizra va en la medema direcziun sco fin uss "Energia 2000". Per cuntanscher las finamiras rinforza il Grischun ses sistem da promoziun.
EnergiaSvizra vul reducir il consum d'energia e trair a niz a moda pli intensiva las funtaunas regenerablas d'energia. Tras in diever pli efficazi da l'energia duain vegnir reducids ils gas da serra e las substanzas nuschaivlas en l'aria sco er ademplidas las cunvegnas internaziunalas per reducir la concentraziun da CO2 en l'atmosfera.
Mesiras dal chantun Grischun
Per cuntanscher questas finamiras prenda il chantun Grischun las suandantas mesiras:
- conderscher contribuziuns da promoziun per sanaziuns d'edifizis; rinforzar la promoziun cun augmentar ils meds finanzials che stattan a disposiziun;
- organisar la concurrenza da sanaziun "Premi MINERGIA" ensemen cun ils uffizis spezialisads per dumondas d'energia dals chantuns da la Svizra orientala e dal Principadi da Liechtenstein;
- promover a moda pli intensiva las funtaunas regenerablas d'energia indigena sulegl, chalur d'ambient (pumpas a chalur) e laina, spezialmain en ils edifizis publics;
- rinforzar la conscienza da la populaziun che la forza idraulica è in'energia regenerabla indigena ed ha ina fitg gronda valur ecologica;
- metter a disposiziun ina purschida pli gronda d'infurmaziun e da cussegliaziun en il rom da la lavur da publicitad (occurrenzas publicas, exposiziuns, aperitivs d'energia, website attractiva);
- amplifitgar e concentrar la purschida dal traffic public per reducir il consum da carburants;
- sanar e construir edifizis chantunals a moda energeticamain exemplara.
Il Grischun è sin la dretga via
Las finamiras ch'ins vul cuntanscher communablamain cun il program EnergiaSvizra en noss pajais demussan che la via instradada dal chantun Grischun è la dretga. En il futur vegn il chantun a far pli grondas stentas per promover las energias regenerablas indigenas e qua vegn el a sustegnair spezialmain la forza idraulica. In sustegn che daventa necessari en il martgà avert d'electricitad.
Gremi: departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Funtauna: rg uffizi d'energia
Data: 30.01.2001
|
2573abb6-18b0-44c7-8e4b-5c0edc870f90
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
EnergiaSvizra
Intervista cun cusseglier guvernativ Stefan Engler, schef dal departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Il program Energia 2000 è terminà. Uss instradescha la confederaziun il program EnergiaSvizra. È quai raschunaivel?
Gea, senz'auter. Cuntinuond senz'interrupziun cun las stentas per augmentar l'effizienza da l'energia e per far diever a moda pli intensiva da las funtaunas regenerablas d'energia, daventain nus main dependents da l'exteriur. Ultra da quai vegn reducida drasticamain l'impestaziun da noss'aria cun substanzas nuschaivlas. Ensemen cun ils burgais, las vischnancas e l'economia empruvain nus da cuntanscher las finamiras che nus ans avain mess.
Tge finamiras èn quai?
Surtut vulan ins reducir las emissiuns da CO2 per diesch pertschient tras in diever pli efficazi da l'energia, e quai entaifer ils proxims diesch onns. Envers nus sez e las generaziuns futuras avain nus il duair da mantegnair ina basa da viver sauna.
La finamira menziunada è ambiziusa. Pon ins cuntanscher ella?
Senza dubi represchenta la finamira che nus ans avain mess ina difficultad quasi insuperabla. Nus essan tuts dumandads d'ans engaschar tenor meglier savair e pudair. Il program EnergiaSvizra vegn purtà da la confederaziun, dals chantuns e da las vischnancas, da l'economia e da las agenturas d'energia. Ensemen pudessan nus reussir. Dumandada il pli ferm è segiramain l'economia ch'ha cumbattì massivamain ils projects da votaziun dal settember 2000!
Da tge meds dispona noss chantun?
Gia a l'entschatta dals onns 90 ha il chantun adattà sias disposiziuns davart l'energia a las finamiras d'Energia 2000. La via ch'el ha instradà lezza giada furma la basa per las prestaziuns ch'il chantun ha da furnir er en il program successiv EnergiaSvizra. La readattaziun da las votaziuns grischunas davart l'energia signifitga anc ina giada in rinforz da la politica d'energia progressiva. Il chantun Grischun è pia bain equipà per prestar la contribuziun spetgada.
Tge contribuziuns vul il chantun prestar effectivamain?
Ils chantuns e las vischnancas duain procurar che la qualitad energetica dals edifizis sa meglierescha. Las finamiras communablas èn particularmain la reducziun dal basegn d'energia en il sectur dals edifizis sco er la cuvrida pli auta pussaivla d'in basegn pli moderà cun energias regenerablas. Per quests intents metta il chantun Grischun a disposiziun in program da promoziun exemplar. Tant per sanaziuns termicas d'edifizis e per meglieraziuns dal grad d'utilisaziun d'ina interpresa sco er per il diever d'energias regenerablas en edifizis publics presta il chantun in sustegn finanzial. L'uffizi d'energia dat qua gugent ulteriuras infurmaziuns.
Vegnan prendidas anc autras mesiras?
Gea. Il chantun vuless ir ordavant cun il bun exempel en ses agens edifizis. La sanaziun e construcziun d'edifizis chantunals duai esser exemplara pertutgant l'energia nua ch'igl è mo pussaivel. Natiralmain èsi da dar ina gronda attenziun er al traffic public. Sin quest sectur èsi da realisar l'amplificaziun e la concentraziun da la purschida.
Tge rolla gioga la forza idraulica en EnergiaSvizra?
EnergiaSvizra resguarda la forza idraulica indigena sco energia regenerabla la pli impurtanta. Questa tenuta pudain nus mo sustegnair. Igl è d'empruvar cun tutta forza da render la populaziun anc pli conscienta davart l'impurtanza da la forza idraulica. Ins sto puspè sa regurdar dals avantatgs dal current producì cun forza idraulica indigena, regenerabla ed ecologica ed ids in pau en emblidanza, per mantegnair commerzialisabel il current.
Tge profit ha la populaziun dal program EnergiaSvizra?
La direcziun dal program d'EnergiaSvizra situada tar l'uffizi federal d'energia surpiglia la funcziun da post naziunal d'infurmaziun. Sa chapescha ch'er l'uffizi d'energia stat adina a disposiziun per quest intent. El vegn a rinforzar conscientamain sia lavur d'infurmaziun e da cussegliaziun ed ad esser accessibel a moda anc pli attractiva en l'internet.
Tgi dal Grischun è anc participà?
Sco occurrenza da partenza per EnergiaSvizra dat la Viafier retica infurmaziuns sin la lingia dal Vereina. En la Val d'Alvra vul ella cuntanscher il label "Energiestadt". Nossa economia vegn appellada da la "Agentura d'energia da l'economia" da prender mesiras praticas. L'impuls è quel da relaschar la taxa sin CO2 a las persunas che coopereschan activamain a l'acziun.
Co sa cloman las adressas da contact?
EnergiaSvizra: infurmaziuns: www.energie-schweiz.ch
hotline: telefon 031-323 22 44
e-mail: office@bfe.admin.ch
Uffizi d'energia: telefon: 081-257 36 21, signur Werner Böhi
e-mail: energie@afe.gr.ch
website: www.energie.gr.ch
Allianza en la Val d'Alvra: telefon: 081-404 12 27, signur Th. Kollegger, president communal Alvagni
Gremi: departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Funtauna: rg cusseglier guvernativ Stefan Engler
Data: 30.01.2001
|
7fdaccc7-7ce4-48ff-9e1d-ae7c43fa33ad
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Alarm da prova dals 7 da favrer 2001 a las 13.30 h
Sco mintg'onn precis al medem temp ha lieu mesemna, ils 7 da favrer 2001, da las 13.30 a las 14.00 h in alarm da prova en l'entira Svizra.
Tar l'alarm da prova vegni examinà sche bunamain 7'000 sirenas funcziunan. Cun quellas vegn la populaziun alarmada en il cas d'in privel smanatschant. II signal "alarm general" vegn dà cun in tun urlant regular che crescha e chala e che dura ina minuta. Sch'i fa alura da basegn po la controlla da las sirenas vegnir repetida fin a las 14.00 h.
Sch'il signal "alarm general" strasuna ordaifer la controlla da sirena, alura signifitga quai che la populaziun è eventualmain en privel. En quest cas vegni giavischà a la populaziun da tadlar il radio DRS 1, da suandar las ordinaziuns da las autoritads e d'infurmar ils vischins. Ulteriuras indicaziuns e reglas da cumportament sa chattan sin las davosas paginas da mintga numer dal cudesch da telefon en il fegl d'infurmaziun "Alarm da la populaziun en cas da privel imminent".
II departament da defensiun, protecziun da la populaziun e sport giavischa d'avair chapientscha per las malempernaivladads colliadas cun la controlla da las sirenas.
Gremi: Uffizi per la protecziun civila e l'agid en cas da catastrofas
Funtauna: rg Uffizi per la protecziun civila e l'agid en cas da catastrofas
Data: 01.02.2001
|
5d0996a0-7aaf-4870-a96e-bdfe9490d630
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
En il Grischun vegnan construids ulteriurs indrizs d'alarm cunter lavinas
Ils diesch indrizs d'alarm cunter lavinas ch'existan als puncts neuralgics dal Grischun èn sa cumprovads. Fin il proxim enviern duain vegnir agiuntads tschintg ulteriurs indrizs.
L'atun 1996 ha la regenza approvà il concept dals servetschs d'alarm cunter lavinas sin il territori dal chantun Grischun. Quel concept prevesa en emprima lingia da metter a disposiziun in alarm cunter lavinas efficazi e tempriv per garantir la protecziun dals umans, da las vias da circulaziun e dals abitadis. Silsuenter han ins midà quatter indrizs ch'existevan gia, a moda ch'els pon vegnir integrads en la rait naziunala (Alp Puzzetta a Medel/Lucmagn, Lumpegna a Mustér, Gatschiefer a Claustra-Serneus e Piz Lagrev a Segl). Plinavant han ins construì differents indrizs novs (Culmatsch e Val Maighels a Tujetsch, Alpetta a Samedan, Kesch a Zuoz, Piz Alpetta a Tschlin, Chörbschhorn a Tavau e Güglia a Beiva). Las experientschas ch'èn vegnidas fatgas enfin oz cun il sistem da mesiraziun e d'infurmaziun èn dal tuttafatg positivas. Per l'enviern 2001/02 vegnan construids ulteriurs indrizs als suandants lieus: Bernina a Puntraschigna/Puschlav, Ravaischer Salaas a Samignun, Alp Calasa a Val S. Pieder/S. Martin, San Bernardin a Valragn sco er Lucmagn a Medel/Lucmagn. Ultra da quai vegn installada ina box d'infurmaziun tar l'uffizi forestal a Cuira. Ils custs totals muntan a 900'000 francs. La confederaziun surpiglia 60 pertschient da quels, il chantun 20 pertschient.
Malgrà tut las tecnicas n'èsi oz dentant betg pussaivel da proteger umans e chaussas dal tuttafatg cunter lavinas. Igl è da prender en cumpra er en il futur che parts d'abitadis ston vegnir evacuadas per motivs da segirezza e che differents trajects da viafier e da vias ston vegnir serrads per in tschert temp en situaziuns criticas.
Agid umanitar
L'institut svizzer da svilup obtegna ina contribuziun da 5'000 francs en favur dal project "constituziun da societads civilas sin il Balcan".
Da regiuns e vischnancas
Il plan directiv da la regiun Surselva concernent ils implants da tir surregiunals vegn approvà, quel da la regiun Mesolcina concernent explotaziun da material/deponia per materias inertas/deposits da material, cun resalvas.
La revisiun parziala da la planisaziun locala da Schlarigna vegn approvada.
Per differents projects da construcziuns da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total dad 1.8 milliuns francs (reparatura e rinforz da la punt sur il Rain da Val S. Pieder a Uors-Surcasti, sanaziun da la spunda da bovas Ricaldei sin la via da Tschiertschen e lavurs da cuvrida sin la via da Malögia tranter Plaun dal Crot e Malögia).
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 01.02.2001
|
b685a177-31b0-48a0-9038-d885ae0c929c
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Annunziar uss il dretg d'in supplement a las premias da la cassa da malsauns 2001
A persunas en relaziuns economicas modestas presta il chantun supplements a las premias da la cassa da malsauns. Dacurt èn las persunas cun dretg vegnidas infurmadas da quai. Tgi che n'ha betg obtegnì formulars e crai d'avair dretg d'ina reducziun da las premias, sto reagir uss.
Tgi ch'ha obtegnì l'onn passà in supplement a las premias da la cassa da malsauns e ch'ha dretg er quest onn d'ina tala reducziun tenor sias datas fiscalas, ha survegnì dacurt in certificat d'autorisaziun. Sche tut las indicaziuns èn correctas, na sto la persuna cun dretg far nagut. Il supplement vegn fatg bun automaticamain al conto da la persuna cun dretg, il favrer e la stad. Be indicaziuns sbagliadas u incumplettas èn da curreger resp. da cumplettar da la persuna cun dretg. A persunas ch'obtegnan da nov il dretg d'ina reducziun da las premias sin fundament da lur datas fiscalas dal schaner, è vegnì tramess in formular da dumonda ils davos dis. Quel è d'emplenir ora cumplettamain e da trametter enavos. Pir cur che quest formular ed ils documents necessaris èn avant maun tar la filiala AVS da la vischnanca da domicil, po vegnir conderschida la reducziun da las premias.
Tgi che viva en relaziuns economicas modestas e che n'ha obtegnì fin oz ni in formular d'autorisaziun, ni in formular da dumonda, vegn appellà d'ordinar u da retrair in formular d'annunzia tar la vischnanca da domicil.
Funtauna: rg uffizi da sanadad
Data: 01.02.2001
|
2ab64afe-4202-42fa-a20f-1cc30b4ee921
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Novs attestats per la scola populara dal Grischun
L'onn da scola current 2000/01 vegnan duvrads novs attestats en la scola populara dal chantun Grischun. Els resguardan midadas dal canon da roms, ina nova moda da giudicament sco er novas furmas d'organisaziun sin il stgalim superiur da la scola populara.
Per il diever da novs attestats en la scola populara dal Grischun datti differents motivs. Tant sin il stgalim da la scola primara sco er sin il stgalim superiur èn vegnids introducids novs roms en il passà (instrucziun d'ina segunda lingua sco er l'obligatori da frequentar il rom "informatica" sin il stgalim superiur). D'agiuntar è ina refurma dal staglim superiur da la scola populara cun differents models che stattan a disposiziun e che ston esser preschents en ils attestats. In ulteriur motiv per concepir da nov ils attestats è quel che sin il formular d'attestat èsi da metter a disposiziun suffizientamain spazi per in giudicament cumplessiv da las scolaras ed ils scolars. In giudicament cumplessiv cumpiglia ultra da las enconuschientschas generalas er criteris sco cumportament social, d'emprender e da lavurar. Ils novs attestats èn da gronda impurtanza er per il project entschavì a las scolas grischunas "promover e giuditgar a moda cumplessiva (pgc)".
Fin uss pudevan ins giuditgar las scolaras ed ils scolars tant cun attestats da notas sco er cun pleds (attestat commentà). La spezialitad dal nov attestat è quella che cun il medem formular po vegnir fatg tant in attestat da notas sco er in uschenumnà attestat commentà. Il cussegl da scola decida, tgenina da las duas furmas che vegn applitgada en ina da las scolas. Sch'ins dovra ulteriuras decleraziuns davart ils progress d'emprender d'ina scolara resp. d'in scolar, alura po quai succeder cun in uschenumnà rapport davart l'emprender. Quel è ina part fixa da l'attestat uffizial.
Ils novs attestats vegnan edids per tudestg, talian e rumantsch grischun. Entant che las magistras ed ils magisters da scola primara pon tscherner tranter models stampads ed ina versiun electronica (DC), stat a disposiziun a las persunas d'instrucziun dal stgalim superiur da la scola populara be anc la varianta electonica per l'attestat. En il futur duai l'attestat daventar anc pli fitg in instrument da promoziun. El è la basa per discurs impurtants e dat la paisa principala a la promoziun da las singulas scolaras e dals singuls scolars. En quest senn duai vegnir pronunziada ina nunpromoziun be, sch'ella gida a promover l'uffant pertutgà.
Ils novs attestats na signifitgan betg ina midada radicala, mabain in'adattaziun necessaria al mintgadi da scola midà.
Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Funtauna: rg uffizi per las scolas popularas e las scolinas
Data: 01.02.2001
|
efd2499c-197e-4dbc-b774-b3abf600b483
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ils stabs directivs chantunals vegnan schliads
Venderdi, ils 2 da favrer ha gì lieu il rapport annual 2001 da l'organisaziun directiva per ils cas da catastrofa e da guerra dal Grischun (ODC). Là èn vegnids schliads definitivamain ils stabs directivs regiunals nord, center e sid. Presidenta da la regenza Eveline Widmer-Schlumpf ha licenzià en il center chantunal da protecziun civila Meiersboden a Cuira ils uffizials incumbensads da la regenza Albert Nadig (nord), Gieri Luzi (center) ed Arturo Reich (sid) sco er ils schefs da stab Rinaldo Jörg (nord), Peider Ganzoni (center) e Giachem Bott (sid).
La schliaziun dals stabs directivs regiunals è ina consequenza dal project "essenzialisaziun e flexibilisaziun da la giurisdicziun e da l'applicaziun dal dretg (EFLAD)" acceptà da las votantas e dals votants grischuns ils 26 da november 2000. En connex cun il project EFLAD è vegnida revisa parzialmain er la lescha chantunala davart l'agid en cas da catastrofas. Quella revisiun prevesa d'abrogar ils stabs directivs regiunals.
Dapi lur constituziun l'onn 1973 n'èn ils stabs directivs regiunals mai entrads en acziun per vegnir a frida cun catastrofas. En lur plazza vegnivan las acziuns coordinadas mintgamai directamain tras la ODC. En connex cun la schliaziun dals stabs directivs regiunals obtegna la ODC ina nova structura pli concentrada. En il futur pon singulas parts vegnir clomadas particularmain u en furma da moduls, e quai sut la direcziun da schef da stab Hans Gasser e tut tenor il basegn e l'eveniment.
Ultra da quai ha brigadier Fritz Lier (cumandant da la brigada territoriala 12) skizzà il stadi da planisaziun da la refurma da l'armada XXI.
Gremi: departament da finanzas e militar dal Grischun
Funtauna: rg uffizi per la protecziun civila e l'agid en cas da catastrofas
Data: 02.02.2001
|
09a4ab53-a6a4-4d1f-a665-406cca55f644
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Betg constatà farina da charn en il pavel da muvel
Il laboratori chemic per la controlla da victualias e la protecziun da l'ambient dal Grischun ha analisà l'onn passà 21 provas da pavel. Nagina prova cuntegneva restanzas da charn bov.
En il Grischun existan numerus manaschis maschadads, en ils quals vegnan tegnids, ultra dal muvel, er portgs e giaglinas che ovan. Fin la fin da l'onn 2000 eri anc permess da dar pavel che cuntegneva farina da charn a giaglinas e portgs. Per examinar sch'il pavel ch'era destinà per ils portgs e las giallinas era vegnì pavlà eventualmain er al muvel, ha il laboratori chemic dal Grischun analisà l'onn 2000 totalmain 21 provas da controlla da manaschis purils grischuns. Il resultat è quietant: ins n'ha betg constatà albumins bovins en las provas dal pavel da muvel.
Ultra da quai han ins analisà, sch'il pavel da muvel e da giaglinas cuntegna particlas nundecleradas da OGM (= organissems geneticamain modifitgads). Ils manaschis biologics na dastgan betg duvrar pavel che cuntegna OGM. En dus cas positivs era la concentraziun sut la limita da decleraziun da dus pertschient.
La constataziun generala lascha deducir che, sin fundament da las mesiras federalas e chantunalas iniziadas dapi l'onn 1990, la situaziun dal pavel en Svizra sa preschenta a moda pli positiva che quella d'intgins pajais da la UE. Quai avevan cumprovà gia analisas anteriuras dal laboratori chemic. Il pavel ademplescha en Svizra e numnadamain er en il Grischun las pretaisas da la segirezza dals products alimentars. Plinavant èsi sa confermà che l'onn 2000 circulava en Svizra anc ina pitschna quantitad da pavel da portgs e da giaglinas che cuntegneva farina da charn.
Gremi: departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Funtauna: rg laboratori chemic dal Grischun
Data: 06.02.2001
|
6c0259bf-e9ed-4e6a-a742-f15e3824cbb4
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ina giunta WEF duai elavurar mesiras per il futur
Ina giunta da la regenza duai analisar la situaziun aregurad il WEF a Tavau e proponer mesiras chantunalas.
La regenza ha l'intenziun d'elavurar las dumondas actualas areguard il World Economic Forum (WEF) a Tavau. Quai pretenda da fixar cleras cumpetenzas. Pertutgads da la problematica èn en emprima lingia il departament da l'intern e da l'economia publica sco instanza cumpetenta per l'economia ed il turissem, il departament da giustia, polizia e sanitad sco post responsabel per la segirezza poliziala da l'occurrenza ed il departament da finanzas e militar che coordinescha e guida l'acziun da las furmaziuns militaras. La giunta WEF da la regenza sa cumpona pia da la scheffa e dals schefs dals trais departaments menziunads. Il presidi ha il schef dal departament da l'intern e da l'economia publica. La giunta WEF ha l'incumbensa da far in'analisa da la situaziun ensemen cun ils circuls interessads e participads e da proponer silsuenter las mesiras necessarias or da la vista chantunala. Quellas mesiras duain garantir ina realisaziun dal WEF a Tavau sche pussaivel senza conflicts en il futur. Tut ils contacts dals organisaturs dal WEF, da las autoritads communalas e federalas, da las autoritads d'auters chantuns e circuls ch'han ina tenuta critica envers il Forum, vegnan coordinadas da la giunta WEF.
Ils 29 da schaner 2001 è la regenza s'exprimida en ina communicaziuns publica en favur dal dispositiv da las forzas da segirezza. Tenor l'avis da la regenza adempleschan las forzas da segirezza lur incumbensa da garantir la segirezza dals participants al WEF, da la populaziun e dals giasts a Tavau. Da las pregiudicaziuns e dals donns ch'èn resultads en auters lieus, spezialmain a Turitg, ha la regenza prendì enconuschientscha cun displaschair. Il medem mument ha ella empermess d'analisar manidlamain l'ambient da l'occurrenza e d'elavurar spert las dumondas centralas. En quest connex ha ella previs da resguardar tut las forzas decisivas per la concepziun futura dal WEF. Per finir ha la regenza defendì l'opiniun ch'i stoppia esser pussaivel da realisar il WEF er en il futur a Tavau.
Prolungar la concessiun per la plazza aviatica da Samedan
La concessiun da gestiun valaivla da l'associaziun plazza aviatica Engiadin'ota scroda la fin d'avust 2001. La manadra ha pia inoltrà ina dumonda per prolungar la concessiun a la confederaziun. En sia posiziun davart questa dumonda sustegna la regenza da princip la prolungaziun da la concessiun. Ultra da quai duai succeder ina midada dal reglament da gestiun. Tenor la regulaziun valaivla dastgan ins sgular fin l'ura tranter di e notg, il pli tard dentant fin las 19. Novamain duain las uras da gestiun vegnir fixadas per l'entir onn da las 8 fin las 20, ura locala. Questa pretaisa na po la regenza betg acceptar al mument actual. Ella pretenda scleriments cumplementars areguard las immissiuns supplementaras ch'èn da spetgar, las consequenzas directas ed indirectas per l'ambient ed areguard ils indrizs tecnics necessaris.
L'engrondiment planisà da la plazza aviatica da Samedan n'è betg object da la preschenta procedura. L'associaziun ha renvià quel project ad in termin nunfixà.
Agid umanitar
A las suandantas organisaziuns ed als suandants projects vegnan conderschidas contribuziuns d'in import total da 20'000 francs.
- Crusch Cotschna Svizra en favur da las acziuns d'agid per las unfrendas dal terratrembel en India,
- servetsch dals Svizzers a l'exteriur dal departament federal d'affars exteriurs en favur da las subvenziuns ad ovras d'agid svizras a l'exteriur,
- organisaziun d'agid Vivamos Mejor en favur dal project Calvo Sur al sid da Bogotá, Columbia, e
- agid da medicaments, medischina ed apparats d'ospital per Rumenia.
Da las vischnancas
La regenza sustegna cun cundiziuns e resalvas las suandantas dumondas da concessiun da pendicularas grischunas envers l'uffizi federal da traffic:
- construcziun d'ina funiculara pendulara cun cabinas dad 80 persunas da Corviglia sin il Piz Nair (substituziun da la pendiculara existenta) tras la pendiculara Corviglia-Piz nair SA, e
- construcziun da dus sutgeras da quatter tras ils runals Tschiertschen SA (Tschiertschen-Waldstafel e Spinezman-Hüenerchöpf).
Per ils dus projects da construcziun da vias vegnan dads libers credits d'in import total da 2.66 milliuns francs (correctura access Ardez ost-Tasna e mantegniment/renovaziun a la A13 tranter Ziràn er Runtgaglia).
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 06.02.2001
|
afdd6491-1c28-4539-9038-374d0e9384e2
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La regenza sa scuntra cun auts uffiziers da l'armada
Mardi, ils 13 da favrer sa scuntra la regenza cun auts uffiziers da l'armada. Il program prevesa in bainvegni en la sala da la regenza, in aperitiv en il schaler da la Chasa grischa e silsuenter in gentar communabel. La scuntrada serva per tgirar ils contacts e discutar en in rom liber. Osps èn la regenza grischuna ed il cumandant cirquital colonel Ferdinand Marty. Sco giasts vegnan spetgadas las suandantas persunas:
- cumandant da corp (KKdt) Beat Fischer, cumandant dal corp d'armada da muntogna 3,
- divisiunari (Div) Valentino Crameri, cumandant da la divisiun da muntogna 12,
- divisiunari Martin Orelli, substitut dal schef dal stab general,
- brigadier (Br) Bruno Gähwiler, cumandant da la brigada da fortezza 13,
- brigadier Fritz Lier, cumandant da la brigada territoriala 12, e
- brigadier Erhard Semadeni, anteriur cumandant da la brigada territoriala 12.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 08.02.2001
|
d3869b23-8535-44a9-9022-2d6b8d61e7a5
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
270 contingents d'abitaziuns da vacanzas per il Grischun
Il Grischun dispona l'onn 2001 d'in contingent da 270 permissiuns per la vendita d'abitaziuns da vacanzas resp. da chasas da vacanzas a persunas a l'exteriur. La regenza ha fixà uss las quotas pertschientualas da las vischnancas. Resguardond la promoziun dal turissem e dal svilup local reparta la regenza ils contingents attribuids al chantun sin las singulas vischnancas. Per permissiuns or da surbajegiadas cumplettas vegnan mess a disposiziun l'emprim 200 contingents. 70 permissiuns singulas per cas da direzza, objects singuls, abitaziuns da segunda maun, permissiuns successivas e cumparegliaziuns. Ils singuls lieus e lur quotas d'esters pertschientualas maximalmain valaivlas vegnan publitgads en il Fegl uffizial dal chantun.
Contribuziuns da cultura
I vegnan prestadas contribuziuns d'in import total da 319'500 francs a las suandantas organisaziuns, ovras ed occurrenzas culturalas:
- uniun grischuna d'art per l'installaziun "Herz/Bau/Werke" da Catrin Lüthi K dals 6 d'october fin ils 18 da november 2001 en il Museum d'art dal Grischun a Cuira,
- purtaders "Auszeichnung guter Bauten im Kanton Graubünden" per la premiaziun da buns edifizis l'onn 2001,
- cumpra da duas serias da maletgs da Reto Rigassi per il sectur public da la chasa da medis da la Clinica psichiatrica Beverin a Cazas,
- ediziun dal cudesch "Siemis spel Rein" dad Annamengia Bertogg,
- ediziun dal cudesch "Pagig im Herzen des Schanfigg" da Jürg Ganz,
- 13 prelecziuns a chaschun dal giubileum da 20 onns da la libraria Kunfermann a Tusaun,
- producziun d'in film documentar davart Marcella Maier-Kühne, San Murezzan, dad Urs Frey, Soglio,
- spectacul da cultura a La Punt il zercladur/fanadur 2001 (represchentaziun al liber dal toc "Der Verschwender" e program general),
- represchentaziuns da "Romeo e Julia" l'avust/settember 2001 tras l'uniun gieus al liber Cuira,
- differentas producziuns da la gruppa professiunala da teater In Situ durant l'onn 2001,
- festival da teater "FestTeatro inverno 2001" la primavaira 2001 a Tiran e Puschlav,
- occurrenzas musicalas ed autras da l'uniun Cultura el casti Sagogn durant l'onn 2001,
- occurrenza "Das Safiental - Szenerien" (concerts, prelecziuns e.u.v.) a Tschuncaisma 2001,
- "Concert per tuots" en il rom dal festival da musica "Snow and Symphony San Murezzan" il 1. d'avrigl 2001,
- concerts dal Club da jazz a Cuira dal schaner fin l'avrigl 2001,
- represchentaziuns da la musical-performance "Die Alpen" ils 3 fin ils 6 da matg 2001 en l'arena da Cazas tras il chor da la scola chantunala,
- concerts dal rudè da chant grischun dals 24 e 25 da november 2001 a Cuira (Requiem da Maurice Duruflé),
- concerts dal chor Cantus Firmus dals 17 fin ils 23 da mars 2001 a Glion, Cuira e Trun,
- custs d'ina turnea da concerts da l'ensemble grischun "La Cumpagnia Rossini" en il Canada ed ils Stadis Unids,
- ediziun d'in DC dubel cun musica populara dal Grischun tras l'uniun dals amitgs svizzers da la musica populara, chantun Grischun,
- emnas da curs da musica 2001 dal circul cultural Arosa,
- project d'art "Betonherzen aussetzen" la stad 2001 en il curtin da sculpturas Villa Hestia a Tusaun, ed
- exposiziun "Muttner Auswanderung von A bis Z" (titel da lavur) da l'uniun dals Gualsers da Mut a Tschuncaisma 2001.
Consultaziuns a la confederaziun
Envers il departament federal da l'economia piglia la regenza posiziun davart las mesiras limitadas temporalmain per accumpagnar eventuals effects negativs da la liberalisaziun sin las regiuns. Ils meds duain vegnir impundids en quels chantuns ed en quellas regiuns ch'èn il pli ferm pertutgads da las mesiras da restructuraziun da la Swisscom, la VFF e da la posta. Ils plans vegnids enconuschents da curt per la restructuraziun da la rait dals uffizis postals mussan ch'igl è necessari d'applitgar las mesiras accumpagnantas en l'entir chantun Grischun. La regenza repeta perquai sia aspectativa ch'il cussegl federal creeschia las premissas per pudair applitgar questas mesiras a moda efficazia. Spezialmain sa tracti dal fatg che l'entir chantun (e betg mo singulas parts) vegnia suttamess al conclus federal en favur da territoris d'innovaziun economica.
Envers il departament federal per ambient, traffic, energia e communicaziun beneventa la regenza l'introducziun da la telematica da traffic, per pudair organisar meglier il traffic general e per integrar ils meds da traffic en in sistem da traffic integrà e cumplessiv.
Las novaziuns en la gulivaziun da finanzas van en vigur a partir dal mars
En la sessiun da november 2000 ha il cussegl grond approvà la revisiun parziala da l'ordinaziun executiva tar la lescha davart la gulivaziun da finanzas intercommunala. Las novaziuns concernan la calculaziun e furmaziun da la gulivaziun da la forza fiscala. Ellas vegnan ad avair in effect pir cun la nova calculaziun da la forza finanziala e fiscala che vala per ils onns 2002 e 2003. Perquai ch'ins entschaiva gia il proxim avrigl a far las calculaziuns, metta la regenza en vigur las novas disposiziuns l'entschatta da mars 2001.
Da las vischnancas
La revisiun totala da la planisaziun locala da Purtagn vegn approvada.
Per differents projects da construcziuns da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da 730'000 francs (direcziun dal project general sviament da Roveredo, fermada d'auto da posta da domaduas varts da la via dal Malögia a Soglio e reparatura da la cuvrida sin la via da velos Cuira sid - Favugn staziun).
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 15.02.2001
|
29c5fac6-2a36-4bd6-9199-6424b34a2f32
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
"Quai che pertutga tuts, ..."
Avant trais onns han las votantas ed ils votants grischuns dà il culp da partenza a la revisiun totala da la constituziun chantunala. Fin la fin da mars 2001 han tut las persunas e gruppaziuns interessadas la pussaivladad d'exprimer lur opiniun davart il sboz da la nova constituziun chantunala. Ultra da chaussas ch'èn sa cumprovadas cuntegna il sboz er numerusas innovaziuns per adattar las structuras statalas a las provocaziuns da l'avegnir. Singulas propostas cuntegnan ina tscherta brisanza e meritan ina vasta discussiun en la populaziun.
"Quai che pertutga tuts, po vegnir fatg mo da tuts ensemen". Questa constataziun da Friedrich Dürrenmatt vala er per la nova constituziun. Dapi che, sco princip per l'entir agir statal en il Grischun, la constituziun pertutga nus tuts. Per quest motiv appellescha la regenza tut las burgaisas ed ils burgais da s'exprimer davart las propostas da la cumssiun per la nova constituziun. La nova constituziun è la basa da nossa convivenza futura. Perquai vegnis Vus envidads cordialmain da sa participar activamain a la discussiun publica davart la nova constituziun. Vossa opiniun interessa nus! La Regenza spera d'obtegnair numerusas posiziuns. Perquai che mo ina constituziun che vegn acceptada e chattada per buna d'ina gronda maioritad da votantas e votants, è in fundament stabil per noss chantun.
Tge idea avais Vus da la revisiun? Tge patratgais Vus da las innovaziuns proponidas? Prendai part! Vossas ideas e propostas, dentant er Vossa critica constructiva èn bainvegnidas e giavischadas.
- Persuna da contact:
Frank Schuler, manader dal secretariat per la nova constituziun, Hofgraben 5, 7001 Cuira (tel. 081-257 25 09, fax 081-257 21 66, e-mail: kantonsverfassung@jpsd.gr.ch)
- Empustaziuns gratuitas dal text da la constituziun e da las explicaziuns:
Centrala per stampats e material, Planaterrastrasse 16, 7001 Cuira (tel. 081-257 22 60, fax 081-257 21 91, e-mail: bestellungen@dmz.gr.ch)
- Adressa internet:
www.gr.ch/verfassung
Gremi: departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Funtauna: rg departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Data: 15.02.2001
|
7dc55e3e-f2a2-4428-b7c9-d6365998b648
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Cun l'illuminaziun sa laschan spargnar blers daners
A l'apero d'energia da mesemna, ils 21 da favrer, vegnan spezialists a preschentar las pli novas tendenzas da la tecnica d'illuminaziun. Cun ils novs standards da minergia pon ils patruns da construcziun ed ils architects prescriver criteris da qualitad efficazis.
L'apero d'energia ha lieu a las 17 h a la scol'auta da tecnica ed economia a Cuira. Sco referents èn envidads l'expert d'illuminaziun Stefan Gasser sco er divers producents da glischs e da regulaziuns d'illuminaziun. Suenter ils referats mussa l'exposiziun bunas glischs, lampas e regulaziuns d'illuminaziun.
Illuminaziuns antiquadas pon custar blers daners. Sche la qualitad da la glisch en ils locals da lavur pegiurescha, alura diminuescha er la productivitad. Novas illuminaziuns custan insatge, mainan dentant in confort persistent che renda. Naginas glischs che tremblan cun envidar u splendurar ed ina reproducziun da las colurs optimala. Quai pussibiliteschan ils stabilisaturs electronics e las surtratgas modernas da las lampas. Novas illuminaziuns spargnan daners. Ina illuminaziun moderna dovra be pli la mesadad dal current d'in apparat antiquà. Cun regulaziuns d'illuminaziun tenor la glisch dal di e la preschientscha pon ins schizunt reducir il consum da glisch sin in quart.
En construcziuns novas e sanaziuns vali la paina da pretender il standard da minergia. Las pretaisas las pli impurtantas da minergia èn ina concepziun clera dals locals, glischs efficazias (tubs fluorescents e glischs da spargn), diever da la glisch dal di e da detecturs da preschientscha.
Gremi: uffizi d'energia dal Grischun
Funtauna: rg uffizi d'energia dal Grischun
Data: 16.02.2001
|
a8251d70-d905-4ffd-a1e1-00deec10706d
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Sport a la moda: concept da segirezza en il test pratic
Ils chantuns Berna, Grischun e Vallais testan in concept da segirezza sin il sectur dal sport a la moda. La fasa da pilot dura fin la stad, silsuenter è planisada ina vasta introducziun.
Il concept da segirezza dal "model bernais" exista en furma da sboz. El sa basa sin las modas da procedura ch'èn gia sa cumprovadas en autras branschas, per exempel per observar prescripziuns d'ambient. Las interpresas vegnan instruidas d'analisar lur lavurs, da renconuscher e da dumagnar las ristgas existentas. Il concept vegn uss testà praticamain tras trais manaschis da pilot en ils chantuns Berna, Grischun e Vallais. Silsuenter è planisada ina vasta introducziun.
Il concept da segirezza è vegnì elavurà da la cuminanza d'inschigners Schütz, Brinkmann e RisCare che possedan experientschas cun il management da segirezza e ch'enconuschan il sport a la moda. La gruppa d'experts numnada dal chantun Berna, en la quala èn represchentads ils offerents, il turissem, las assicuranzas ed ils chantuns, ha examinà il concept e dà liber quel per la fasa da pilot. Quella fasa dura fin l'entschatta da fanadur 2001. Probablamain pon ils documents vegnir mess a disposiziun suenter las vacanzas da stad a tut las interpresas interessadas.
Il concept da segirezza sa basa sin andaments sco ch'els èn per exempel generalmain enconuschents per la certificaziun ISO. Ma ils andaments vegnan simplifitgads uschia, ch'els èn applitgabels senz'auter er per interpresas pli pitschnas. La finamira: I vegn consegnà in label che po vegnir renovà mintg'onn, sche las mesiras da segirezza prendidas èn vegnidas examinadas d'in uffizi independent.
Il concept da segirezza creescha in model generalmain valaivel per analisar e dumagnar ils puncts decisivs da la segirezza. Tut tenor il sport a la moda han auters puncts l'emprima prioritad (p.ex. aura e tscherna dal traject, scolaziun e cumpetenza sociala sco er standards tecnics). En in emprim pass vegnan elavurads models per las disciplinas a la moda las pli impurtantas, numnadamain riverrafting, canyoning e bungy jumping. Per riverrafting e canyoning datti standards renconuschids, particularmain las directivas per il canyoning elavuradas da l'uffizi federal da sport. En connex cun il bungy jumping èsi planisà da sa basar sin ils standards da la Neuselandia che gioga ina rolla da pionier per quest sectur.
Per la fasa da pilot èn vegnids tschernids trais manaschis en ils chantuns Berna, Vallais e Grischun Quels manaschis èn da differenta grondezza e preschentan in'offerta variada. I sa tracta dal Alpinzentrum a Gstaad, da Garbely Adventures ad Ulrichen e da Swissraft a Flem. Ils trais manaschis gidan a moda essenziala a realisar il model. Sco cuntraprestaziun per lur engaschament vegnan els assistids sin donn e cust dal project durant la fasa da pilot. Ils manaschis vegnan preparads en workshops e tras in'assistenza individuala dals inschigners per la certificaziun. Questa incumbensa vegn ademplida durant la fasa da pilot da l'associaziun svizra per sistems da qualità e da management (SQS). Sin fundament da las experientschas en la pratica vegn il concept elavurà e silsuenter deliberà da la gruppa d'experts per mauns da la fundaziun ch'è da crear.
Gremi: direcziun da l'economia Berna
Funtauna: rg direcziun da l'economia Berna
Data: 16.02.2001
|
74da4f3f-0f1c-454a-be4c-5e2bb5102572
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Garantir la qualitad en la giurisdicziun
Suenter ch'il dretg grischun è vegnì repassà a fund e ch'il project per propi "essenzialisaziun e flexibilisaziun da la legislaziun e da l'applicaziun dal dretg" (EFLAD) è vegnì concludì il november 2000 cun la votaziun dal pievel, sa tracti uss da garantir er vinavant la qualitad sin il sectur da la legislaziun. Tras controllas dals effects duain ins constatar, sche e quant enavant che las finamiras d'ina tscherta regulaziun èn vegnidas cuntanschidas. Sche la regulaziun n'ha betg ils effects vulids, alura duess ella vegnir curregida correspundentamain a chaschun d'ina proxima revisiun. Las controllas dals effects succedan per regla tras la chanzlia chantunala en collavuraziun cun il departament mintgamai cumpetent. En quest connex vegnan fatgas simplas retschertgas specificas tar las persunas directamain pertutgadas dal decret; retschertgas che na chaschunan betg gronda lavur per quellas persunas. Sco persunas pertutgadas patratgan ins en emprima lingia als organs executivs (p.ex. vischnancas, uffizis chantunals, dretgiras, organisaziuns professiunalas e.u.v.). La nova procedura davart la controlla dals effects EFLAD vegn iniziada l'entschatta d'avrigl 2001.
La nova lescha da scola va en vigur l'entschatta d'avust
La nova lescha da scola e l'ordinaziun executiva latiers vegnan messas en vigur sin il 1. d'avust 2001. Las novaziuns essenzialas èn: il temp da scola per tut las scolaras ed ils scolars da la scola populara dal Grischun munta a 38 emnas, uffants fitg talentads pon vegnir promovids spezialmain, las vischnancas pon introducir maximalmain trais dis da joker (di da joker = di liber e libramain elegibel, al qual l'uffant na va betg a scola).
Vischnancas
Il project per la renovaziun en il plaun sut il tetg dal servetsch da pedagogia curativa dal Grischun a la Aquasanastrasse 12 a Cuira vegn approvà. Als custs imputabels da var 62'000 francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da 40 pertschient.
Il project preliminar per la sanaziun e l'amplificaziun da la scola da Trun vegn approvà da princip. Als custs imputabels da var 5.6 milliuns francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da 25 pertschient.
Il project integral da rempars cunter lavinas "L'Ondadusa" da la vischnanca da Tujetsch vegn approvà. Dals custs totals presumads da var 4.3 milliuns francs surpiglia il chantun var 20 pertschient.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits da var dus milliuns francs (tschintgavla talgia da la direcziun generala dal project sviament da Claustra, segunda talgia da la direcziun generala dal project sviament da Saas e sanaziun da la bognera da betun armà a Panaduz).
La nova constituziun communala da Falera, la revisiun parziala da la planisaziun locala dad Andeer e la revisiun parziala da la lescha da taglia da Cumbel vegnan approvadas.
Persunal
La fin da favrer van ils suandants collavuraturs en pensiun:
- Christian Allemann, Cuira, lavurant social tar la surveglianza da patrunadi da l'uffizi dal servetsch social,
- Hans Hübner, Cuira, pedel/guardiabogn a la scola chantunala, e -
Cleto Zanolari, Cuira, schef da servetsch cassa/contabilitad tar l'uffizi per il traffic sin via.
Chanzlia chantunala dal Grischun
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 22.02.2001
|
545e9345-47c4-4f7a-8fc1-2af504ba8c57
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il team da Zepra a Cuira è pront
A partir dal matg proxim stat a disposiziun a la populaziun dal chantun Grischun ina nova purschida da prestaziun da servetschs: A Cuira vegn avert in center da prevenziun e promoziun da la sanadad (Zepra). Las preparativas da start èn sin buna via.
Il Zepra entschaiva sia lavur a Cuira cun in team da trais persunas: Il post spezialisà vegn manà dad Iris Monstein d'Almen. Iris Monstein ha instruì durant blers onns sco magistra da scola professiunala a la scola grischuna da tgira. Ella è magistra diplomada da creschids ed ha vastas experientschas sin il sectur da sanadad. Sco cussegliadra da project han ins pudì engaschar Monika Rostetter da Cuira. Ella s'engascha gia dapi plirs onns sco lavurera sociala tar ils servetschs socials da la citad da Cuira. Ella absolva actualmain in studi da diplom supplementar da prevenziun e promoziun da la sanadad. Il secretariat ed il post da documentaziun public vegnan tgirads da Donata Paganini. Ella è creschida si en la Val Puschlav e viva oz a Cuira.
Il Zepra a Cuira vegn ad entschaiver sias activitads tenor plan a l'entschatta matg. El surpiglia las localitads e l'infrastructura da l'anteriur post per la prevenziun da toxicomania a la Untere Gasse 23. Il post da documentaziun cun materialias d'infurmaziun e litteratura spezialisada vegn a star a disposiziun mintga avantmezdi a las persunas interessadas. Il Zepra a Cuira sa drizza a las vischnancas, scolas, interpresas, societads e persunas singulas dal chantun Grischun. La purschida da prestaziuns da servetschs cumpiglia cussegliaziun spezialisada, scolaziun, campagnas ed acziuns davart temas actuals sco per exempel la prevenziun da toxicomania e da violenza.
Gremi: departament da sanitad da Son Gagl
Funtauna: rg departament da sanitad da Son Gagl
Data: 27.02.2001
|
bc5b37ce-4c5f-4134-984e-6621db0a4078
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Gronda varietad en la lavur voluntara - in post da consultaziun
Per l'onn internaziunal da las persunas voluntaras offrescha er il chantun Grischun in servetsch d'infurmaziun sut il numer da fatschenta BENEVOL 0848 820 002. Sut quest numer vegnan cussegliadas persunas interessadas ed intermediadas pussaivladads d'acziuns en las regiuns.
Persunas voluntaras lavuran en in grond dumber d'organisaziuns, uniuns ed instituziuns e represchentan pia ina valur indispensabla en nossas relaziuns ed activitads socialas. La lavur voluntara vegn prestada en tut sias furmas, ultra da en il sectur social-caritativ, er sin il champ sportiv, cultural e politic. Las pussaivladads d'acziuns èn quasi illimitadas e per las persunas voluntaras stat a disposiziun ina vasta paletta d'activitads. Per render accessibla la purschida quasi nunsurvesaivla a persunas interessadas è vegnì endrizzà in numer da fatschenta da la cuminanza d'interess BENEVOL SVIZRA che vala per l'entira naziun. Sut il numer da telefon 0848 820 002 vegnan colliadas las persunas che telefonan dal Grischun durant las uras da biro automaticamain cun in post da consultaziun regiunal che s'occuppa da dumondas da la lavur voluntara. Qua vegnan cussegliadas las persunas interessadas e rinviadas a las pussaivladads d'acziuns concretas en la regiun. Questa incumbensa è vegnida surdada a l'uffizi chantunal dal servetsch social.
Varietad da las acziuns voluntaras
Las persunas voluntaras fan il biotop en vischnanca, procuran en in comité d'organisaziun per ina buna reussida da la cursa da skis, garanteschan l'emprest da termagls en la ludoteca, s'engaschan en l'iniziativa da burgaisas e burgais per ina via da scola segira per lur uffants e fan ina spassegiada sco "tat emprestà" cun in "biadi emprestà".
La lavur voluntara sco valur economica
Las statisticas las pli novas cumprovan che 26% da la populaziun svizra lavuran sco persunas voluntaras e prestan en media 14 uras da lavur per mais.
En l'entira Svizra munta quai per mais a 44 milliuns uras da lavur cun ina valur da 19,4 milliardas francs per onn. Durant l'onn internaziunal da las persunas voluntaras na duain questas prestaziuns betg mo vegnir rendidas visiblas, mabain er renconuschidas.
Crusch blaua dal Grischun
Caritas dal Grischun
Corporaziun evangelica Cuira
Centrala da dunnas dal Grischun
Insieme Grischun
Ovra da giuventetgna Rezia
Uffizi chantunal dal servetsch social dal Grischun
Uniun catolica da dunnas
Pro Infirmis
Pro Juventute
Pro Senectude
Federaziun d'ospitals e chasas da dimora
Fundaziun per umans cun disturbis da percepziun en il Grischun
AFS Grischun
Gremi: uffizi dal servetsch social dal Grischun
Funtauna: rg uffizi dal servetsch social dal Grischun
Data: 01.03.2001
|
2237abd6-28d2-4529-a974-0f7c229ce022
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
I vegn a dar in post da mediaziun per dumondas da vegliadetgna e spitex
En il Grischun duai vegnir endrizzà in post da mediaziun interchantunal per dumondas da vegliadetgna e spitex. Tgi che fa diever da servetschs da spitex u viva en ina chasa da vegls u da tgira duai pudair contactar in post extern en cas da problems e conflicts che na pon betg vegnir schliads durant in discurs direct. Il medem vala per lur confamigliars. Il post da mediaziun duai intermediar e restar independent e neutral. Las prestaziuns da servetsch èn gratuitas per las persunas che tschertgan cussegliaziun. Sco purtadra è previsa ina societad che sa cumpona da las sequentas instituziuns: la societad da tetg da las organisaziun da spitex, la federaziun da chasas ed ospitals, la Pro Senectute dal Grischun e la Crusch cotschna dal Grischun. Pervia d'eventuals conflicts d'interess cun incumbensas da surveglianza refusa la regenza ina commembranza dal chantun en quest gremi. Perencunter para ina cooperaziun cun funcziun cusseglianta durant la fasa da creaziun, il pli tard fin la fin da l'onn 2002, dad esser raschunaivla. Durant quest temp presta il chantun er agid da start finanzial en l'import da maximalmain 39'000 francs. Il post da mediaziun vegn probablamain avert durant la segunda mesadad da l'onn.
Da las vischnancas
La nova constituziun communala da Sursaissa vegn approvada cun ina remartga.
Per differents projects da construir vias en il chantun vegnan deliberads credits en l'import maximal da circa 3.8 milliuns francs (reconstrucziun colliaziun Landquart-ost), engrondiment via locala Valragn-fundaria da Sur (Valragn) e lavurs da cuvrida a la via dal Meir.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 01.03.2001
|
4c82a08b-f073-4195-826f-60047f6917e1
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Biro d'egualitad: rapport annual ed "Iblick" davart il tema raits
Il quart rapport annual dal biro d'egualitad dal Grischun metta en evidenza: activitads communablas en ina procedura cumbinatorica èn inditgadas.
En il rapport annual 2000 sa chatta ina survista dals differents projects ch'han occupà il biro d'egualitad dal Grischun l'onn passà. La caracteristica communabla da tut ils projects è la collavuraziun cun differentas partenarias e differents partenaris: organisaziuns da dunnas, uf-fizis chantunals, instituziuns da furmaziun, partidas u singulas persunas engaschadas. Senza stentas communablas pon ins metter en moviment be pauc sin il sectur d'egualitad.
In champ da lavur impurtant è stada la represchentanza da las dunnas en la politica. La ret-schertga "dunnas en las vischnancas dal Grischun" ha chattà in viv interess tar la publicitad. Cun quella retschertga han ins creà ina basa impurtanta per ulteriuras activitads. Concret è quai stà ch'ins ha creà ina rait da dunnas sut il titel Raetia-Net (en collavuraziun cun l'archiv da cultura da dunnas dal Grischun) e ch'ins ha pudì approfundar la collavuraziun cun las vischnancas interessadas. Ulteriuras prioritads han ins dà al sectur da furmaziun sco er al sec-tur da la lavur da publicitad (tranter auter han ins lantschà la circulara "Iblick", nova cumparsa en l'internet sut
www.stagl.gr.ch
).
La pli nova ediziun dad "Iblick" che cumpara ensemen cun il rapport annual metta l'accent sin las raits. Qua sa tracti da la fundaziun da la RaetiaNet surmenziunada sco er d'ulteriuras raits sco per exempel la cumissiun chantunala d'accumpagnament e d'impuls per dumondas d'egualitad e la cumissiun federala per ils problems da las dunnas.
Gremi: Biro d' egualitad dal Grischun
Funtauna: rg Biro d'equalitad dal Grischun
Data: 03.03.2001
|
41faf66d-00c7-4be1-95aa-05e8e944452e
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
"guardar vi" davart l'exposiziun da maletgs en la clinica psichiatrica Waldhaus
Suenter ina interrupziun pli lunga mussa la clinica psichiatrica Waldhaus davent dals 09 da mars 2001 ina ulteriura exposiziun da maletgs. Las ovras èn vegnidas creadas tuttas en il rom d'ina terapia tras la pictura.
Blers pazients frequentan la terapia tras la pictura durant lur tractament staziunar u ambulant en la clinica. En l'atelier chattan els champs d'exercizi per differents basegns.
Als pazients porscha quest local la pussaivladad d'experimentar cun l'expressiun figurativa e creativa. I n'exista nagin squitsch da prestaziun e da producziun; la provocaziun è plitost quella da far insatge per sasez e betg per ils auters.
Entruidads pon els ristgar il gieu fascinant cun l'expressiun e la furma. I vegn applitgada ina gronda varietad da colurs, materials e tecnicas.
Malegiar e modellar cuntegna adina er moviment. Uschia resulta ina interacziun dinamica tranter las instanzas psichicas, raziunalas e fisicas.
Grazia a l'access nunsfurzà ed a la libra concepziun pon ils pazients surmuntar retegnientschas, resistenzas u temas. I naschan e vegnan preschentads sentiments inconscients, en emprima lingia esters.
La persuna che malegia sa metta cun adina dapli segirezza sin la via da sia atgna creativitad. Las picturas na vegnan betg discutadas u analisadas; mabain la procedura creativa ha l'effect d'ina terapia.
Uschia decida per finir il singul pazient tge ch'i succeda cun ses maletg. Mussar quel en ina exposiziun signifitga er star en per sia atgna expressiun figurativa, emprender ad enconuscher sias atgnas fermezzas e sentir quellas. Betg per l'art,- mabain, per sasez.
L'exposiziun avra venderdi, ils 9 da mars 01 a las 18, ella dura fin la fin da settember 01.
Uras d'avertura: gli - ve mintgamai da las 9.00 fin las 17.00; so - du 10.00 fin 16.00.
Zur Vernissage möchten wir Sie sehr gerne persönlich einladen. Es spricht Dr. med. Markus Bünter, Chefarzt.
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 06.03.2001
|
09399214-0b63-4cb3-bac8-539789ad16d6
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Contribuziuns da cultura
Per interess culturals vegnan empermess 44'410 francs a:
- program annual 2001 dal circul d'uffants Lollypop,
- cumpra da "Allegro con Spirito" dad Alois Carigiet, 1976, skizza cun tusch sin chartun, 49x75 cm,
- cumpra da "Madlaina Lys" da Not Vital, 1979, tempera, 96x127 cm, e
- cumpra da "Senza titel" da Stefan Gritsch, dissegn cun rispli sin palpiri, 40x60 cm.
Projects da votaziun dals 10 da zercladur
Ils 10 da zercladur vegni votà davart trais projects federals e 3 chantunals.
Projects federals:
- Midada da la lescha federala davart l'armada e l'administraziun militara (armas)
- Midada da la lescha federala davart l'armada e l'administraziun militara (collavuraziun en l'instrucziun)
- Conclus federal davart l'abrogaziun dal duair d'approvaziun per crear uvestgieus
Projects chantunals:
- Revisiun parziala da la lescha davart il diever dals dretgs politics en il chantun Grischun (midada da l'artitgel 23)
- Nova lescha davart la protecziun da datas
- Nova lescha davart l'organisaziun dals Servetschs psichiatrics chantunals e da las chasas da dimora per persunas cun impediments psichics (lescha davart l'organisaziun da la psichiatria)
Da las vischnancas
Da princip vegn approvà il project preliminar per renovar e sanar l'edifizi vegl resp. per substituir quel cun in edifizi nov da la chasa da tgira evangelica e da l'asil da vegls evangelic a Tusaun. Als custs imputabels da ca. 9.9 milliuns francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da 50 fin 65 pertschient. Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'ina summa totala da 13.9 milliuns francs (mantegniment/renovaziun A13 sin il traject tranter Medel (Valragn) e Mesauc, correctura da la via dal Güglia sin il traject Burvagn- Cunter, punt a spunda dal sviament da Casti sco er protecziun cunter canera a Küblis).
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 08.03.2001
|
b9adf12b-417a-471b-b0a6-34053554b251
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Success da la repatriaziun dals expulsads dal Cosovo pervia da la guerra
L'onn passà èn vegnidas fatgas en Svizra uschè paucas dumondas d'asil sco avant tschintg onns. Quest regress en cumparegliaziun cun l'onn da record 1999 sco er il success dal program federal da repatriaziun per ils requirents d'asil cosovars-albanes han sfurzà l'uffizi chantunal dal servetsch social d'adattar sias structuras. Gia la primavaira 2000 è vegnì serrà il center transitori Romana a Razén, la stad il center transitori a Maiavilla sco er la chasa da dimora Central a Domat. Las abitaziuns che l'uffizi dal servetsch social aveva prendì a fit per famiglias requirentas d'asil èn vegnidas reducidas per bunamain la mesadad. Fin l'october 2000 han ins pudì registrar cleramain dapli partenzas che novas admissiuns, uschia ch'ulteriuras serradas da manaschis èn daventadas inevitablas. L'atun han ins schlià la chasa da dimora Welschdörfli a Cuira. Cur ch'ins è sa chasà en il nov center transitori Loestrasse a Cuira, serra il center transitori a Tusaun sias portas per la fin da favrer 2001. Per la fin da zercladur 2001 vegn plinavant serrà il center transitori Alpina a Sedrun.
Reducziun da persunal
Causa il regress permanent da las dumondas d'asil, sa reduceschan las plazzas d'assistents che la confederaziun ha permess e che vegnan adattadas en consequenza directa al dumber da las novas dumondas d'asil. Uschia han ins stuì reducir il dumber dal persunal per in quart. Cun la proxima serrada dal center transitori Alpina daventan ulteriuras mesiras radicalas inevitablas.
Preparar per il return
L'uffizi chantunal dal servetsch social ha pudì offrir l'onn passà ultra da las incumbensas centralas per propi sco l'alloschament e l'assistenza dals requirents d'asil er trais programs da scolaziun che preparan per il return ch'han gì grond success. Ultra d'in curs da construcziuns solaras han ins organisà er purschidas da scolaziun sco scrinari e lainari adattadas specificamain per ils basegns dals requirents d'asil cosovars-albanes. Cun quests projects ha l'uffizi dal servetsch social prestà in agid direct a la reconstrucziun sin il lieu ed ha sviluppà perspectivas ensemen cun ils participants per in return en lur patria destruida. En tut han 65 requirents d'asil cosovars pudì prender part als curs.
Cuntinuà il project da repatriaziun
L'incumbensa principala da l'uffizi da polizia è stada quella da cuntinuar consequentamain cun il project da repatriaziun en il Cosovo. Suenter che 543 persunas èn sa decididas voluntarmain da returnar gia l'onn precedent, èn returnadas totalmain ulteriuras 556 persunas en il Cosovo l'onn 2000. En la fasa II dal program, en la quala ins ha conderschì mo pli ina pitschna pauschala da return, èn partidas totalmain 386 persunas per l'exteriur. Suenter il 1. da fanadur 2000, q.v.d. en la fasa III dal project naziunal da repatriaziun, èn per finir returnadas anc 170 persunas en lur patria, dentant senza sustegn finanzial. Cun questas repatriaziuns ha il chantun Grischun ademplì dal tuttafatg las prescripziuns da la confederaziun, uschia ch'i na dat naginas consequenzas finanzialas pervia d'ina execuziun manglusa da las obligaziuns chantunalas da repatriaziun. Oz segiurnan mo pli paucas persunas en il chantun Grischun ch'eran vegnidas recepidas a chaschun da l'acziun d'admissiun en connex cun la guerra en il Cosovo. Lur dimora è vegnida prolungada per motivs medicals u en consequenza da l'appartegnientscha ad ina minoritad etnica speziala.
Il dumber dals requirents d'asil en il chantun Grischun è pia sa reducì, betg mo pervia da las partenzas per l'exteriur, mabain er tras la permissiun formala da numerus cas pendents dapi onns. En il rom da la "acziun umanitara 2000", cun la quala il cussegl federal ha concludì la primavaira 2000 d'admetter provisoriamain pliras gruppas da persunas dal sectur d'asil e d'esters ch'eran immigradas avant ils 31 da december 1992, èn vegnidas admessas provisoriamain 152 persunas en il Grischun, per part malgrà las propostas negativas dal chantun. Sin fundament da questa regulaziun speziala da dimora vegni ad esser pussaivel per questas persunas d'inoltrar dumondas al chantun Grischun da conceder ina permissiun ordinaria da dimora da la polizia d'esters. Per motivs umanitars e cun il consentiment da l'uffizi federal dals esters han obtegnì l'onn 2000 pia ulteriuras 34 persunas permissiuns ordinarias da dimora. Profitar da questa regulaziun han pudì exclusivamain burgaisas e burgais da Sri Lanka che segiurnan dapi pli che otg onns en il chantun Grischun. La reducziun da las pendenzas iniziada tar ils Tamils vegn a chaschunar er en il futur ulteriuras regulaziuns definitivas da dimora. En consequenza da questa reducziun da las pendenzas sco er cun liquidar las singulas proceduras d'asil è sa reducì il dumber dals requirents d'asil sin 626 persunas per la fin da l'onn. L'onn 2000 èn vegnids repartids totalmain 475 requirents d'asil al chantun Grischun, a moda ch'ins ha puspè cuntanschì ina quota da repartiziun sco ch'ella existeva avant il conflict dal Balcan. Schebain che adina dapli requirents d'asil derivan da differents pajais d'origin, n'èn strusch resultads problems remartgabels en la procedura chantunala. Perencunter hai dà adina dapli problems en connex cun l'execuziun da las decisiuns legalmain valaivlas, e quai malgrà il sustegn da la confederaziun. Las raschuns da questas difficultads èn quellas ch'ins ha stuì bandunar dal tuttafatg las destinaziuns da repatriaziun da l'onn passà u ch'igl n'è strusch pli pussaivel da cooperar cun singuls stadis per procurar ils palpiris u per la repatriaziun.
Gremi: departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Funtauna: rg departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Data: 08.03.2001
|
6bff613e-fdd4-4a98-b45e-048df817a5d9
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il chor da la kanti cuira cun in nov project
"Hulda oder die Alpsucht" - novas perspectivas en las Alps
La novissima producziun dal chor da la kanti cuira sa fatschenta cun las Alps. Ma las Alps, noss mintgadi e quai che nus pensain d'enconuscher, ans mussan ina giada dapli d'ina vart cumplettamain differenta: il project rumpa formalmain e tematicamain il rom enconuschent. Ensemen cun l'orchester da giuvenils da Cuira ed ina band da rock preparan las scolaras ed ils scolars sut il titel "Hulda oder die Alpsucht" in'ovra che preschenta elements da la tradiziun populara, dal musical, da la performance, dal saut e dal teater ed als furman ad ina nova unitad.
"Hulda oder die Alpsucht" è in'ovra creada aposta per il chor da la kanti cuira. Christian Klucker, manader dal project e magister da musica a la scola chantunala grischuna: "Il project cumpiglia musica classica, rock e hip-hop . Ma ils differents stils na sa maschaidan betg. Anzi, els cuntrasteschan e sa cumpletteschan!" Tematicamain preschenta l'ovra differents aspects da las Alps e sveglia en quest connex dumondas filosoficas, culturalas ed existenzialas.
Novas cumposiziuns da Martin Derungs
Spezials accents musicals en "Hulda oder die Alpsucht" mettan segiramain las cumposiziuns dal renumà musicist grischun Martin Derungs sco er ils tuns moderns da Marco Todisco. Ma er il text da "Hulda oder die Alpsucht" è fitg particular. Il "libretto", concepì da Vincenzo Todisco, cuntegna sper texts originals da l'autur era extracts dal roman"Giacumbert Nau" da Leo Tuor, da la famusa poesia "Die Alpen" dad Albrecht von Haller e tranter auter er dal "Handbuch Alp". Natiralmain represchenta l'ovra tut las linguas naziunalas ed anc autras pli.
"Hulda oder die Alpsucht" lavura cun effects da glisch e projecziuns, cun saut ed intermezzi scenics.
Ambient professiunal cun giuvenils sin la tribuna
Per ch'ils differents elements furmian in'unitad, sa participeschan numerus profis a la realisaziun dal project. Valerio Maffioletti ha surpiglià la reschia, magistras e magisters da la scola chantunala grischuna gidan ils giuvenils a concepir il spazi interiur ed als sustegnan en la lavur da publicitad, illuminaders professiunals èn responsabels per ils effects da glisch precis etc. La musica fan dentant ils giuvenils dal chor da la kanti, l'orchester da giuvenils e la band da rock.
Christian Klucker vul cuntanscher gist pliras finamiras impurtantas cun "Hulda oder die Alpsucht". Sper la lavur musicala vul el surtut er mussar che "chantar en il chor" na sto betg avair da far insatge cun tradiziun antiquada. Er en in chor haja quai spazi per l'innovaziun. Las chantaduras ed ils chantadurs stoppian dentant esser pronts da s'avrir al nunenconuschent.
"Hulda oder die Alpsucht" vegn represchentà en l'Arena grischuna a Cazas, damanaivel da Realta. Las represchentaziuns han lieu: mesemna, ils 2-5-2001 a las 20.15; venderdi, ils 4-5-2001 a las 20.15; sonda, ils 5-5-2001 a las 16.30 ed a las 20.15.
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 09.03.2001
|
3e4014bd-cff9-4767-a3e5-23af12fe6fc1
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La cumissiun predeliberanta dal cussegl grond beneventa il decret d'ina lescha chantunala davart la protecziun da l'ambient
Dacurt è s'occupada ina cumissiun pedeliberanta dal cussegl grond sut il presidi da daputà dr. Jon Domenic Parolini ed en preschientscha da cusseglier guvernativ Claudio Lardi, schef dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal sboz per ina lescha introductiva tar la lescha federala davart la protecziun da l'ambient (lescha chantunala davart la protecziun da l'ambient). La cumissiun ha concludì unanimamain d'entrar en chaussa e recumonda il cussegl grond da deliberar il project per mauns da la votaziun dal pievel.
La nova lescha chantunala davart la protecziun da l'ambient serva en emprima lingia per garantir l'execuziun dal dretg federal davart la protecziun da l'ambient. Perquai cuntegna la lescha principalmain regulaziuns davart las cumpetenzas e las proceduras, spezialmain davart la repartiziun da las incumbensas executivas tranter las vischnancas ed il chantun. Qua vulan ins da princip mantegnair la separaziun da las cumpetenzas ch'è sa cumprovada. Incumbensas cumplexas vegnan exequidas tenor la pratica actuala dal chantun, entant che a las vischnancas vegnan assegnadas tut quellas incumbensas ch'ellas san schliar gist uschè bain u schizunt meglier ch'il chantun. La cumissiun è persvadida, tuttina sco la regenza, che questa repartiziun da las incumbensas tranter las vischnancas ed il chantun represchentia ina regulaziun raschunaivla e praticabla.
Dal rest duain vegnir integradas las disposiziuns davart l'allontanament dals ruments en la lescha chantunala davart la protecziun da l'ambient, a moda ch'i pon vegnir abrogadas la lescha davart economisar ils ruments e l'ordinaziun da ruments ch'èn valaivlas oz. En la cumissiun ha subì ina discussiun animada spezialmain l'obligaziun previsa en il project da transportar ruments sur distanzas pli lungas cun la viafier, sche quai è economicamain supportabel e sche quai engrevgiescha main ferm l'ambient ch'auters meds da transport. La maioritad da la cumissiun è arrivada a la conclusiun che questa schliaziun preferida da la regenza saja gista e raschunaivla en il senn da la lescha davart la protecziun da l'ambient. Tuttina na duai, tenor l'avis da la maioritad da la cumissiun e cuntrariamain a la proposta da la regenza, betg vegnir subvenziunà be il transport dals ruments cun la viafier, mabain er quel cun auters meds da transport, sche quels n'engrevgieschan l'ambient betg pli ferm che la viafier.
Per gronda part han ins per finir concludì in augment da la contribuziun chantunala per sanar deponias veglias, sin las qualas ins aveva deposità essenzialmain ruments d'abitadi.
Il cussegl grond vegn a s'occupar dal project en la proxima sessiun da mars. Il conclus dal cussegl grond vegn suttamess a la votaziun dal pievel.
Gremi: cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Funtauna: rg cumissiun predeliberanta dal cussegl grond
Data: 09.03.2001
|
ce8f9d34-9005-455b-a91f-758524af8e23
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La discussiun dal pievel davart la nova constituziun è prest a fin
Fin la fin da mars curra la consultaziun davart la revisiun totala da la nova constituziun chantunala. L'entira populaziun è envidada da prender posiziun davart il sboz.
La discussiun dal pievel davart il sboz per ina nova constituziun chantunala va plaunet a fin. Anc fin la fin da mars han tut las persunas e gruppaziuns interessadas la pussaivladad d'exprimer lur avis davart il sboz da consultaziun. La regenza spera che numerusas burgaisas e numerus burgais fetschian diever da la pussaivladad da furmar nossa lescha fundamentala chantunala. Perquai che la nova constituziun pertutga nus tuts. Ensemen vulain nus crear per noss chantun ina constituziun moderna, favuraivla per ils burgais e progressiva.
Il sboz per ina nova constituziun chantunala correspunda ad ina incarica dal pievel. Ils 28 da settember 1997 han las votantas ed ils votants concludì da suttametter la constituziun dal chantun Grischun ad ina revisiun totala. La revisiun totala è ina occasiun generala da far refurmas ed adattaziuns là, nua che la constituziun valaivla n'è betg pli adequata al temp. Il sboz da la cumissiun per la nova constituziun cuntegna ultra da quai ch'è sa cumprovà er numerusas novaziuns. El duai crear la basa per schliar problems actuals e futurs. Singulas propostas da la cumissiun per la nova constituziun meritan ina vasta discussiun en la populaziun. Il sboz per ina nova constituziun chantunala cuntegna spezialmain ils suandants puncts: -
cler cunfess per la trilinguitad -
definiziun dals dretgs fundamentals e da libertad -
pussaivladad dal dretg da votar per estras ed esters en chausssas communalas -
reordinaziun da l'iniziativa dal pievel -
midada per il referendum facultativ -
adattaziun dal dretg da referendum als basegns actuals -
midada da la procedura electorala da proporz per il parlament chantunal -
designaziun dals districts sco circuls electorals per las elecziuns dal cussegl grond -
introducziun d'ina giurisdicziun constituziunala chantunala -
creaziun da regiuns sco stgalim autonom da l'administraziun sco er -
survista sistematica da las incumbensas publicas principalas
Tge patratgais Vus da la revisiun? Tge tenuta avais Vus envers las novaziuns proponidas? Faschai diever da la pussaivladad d'exprimer libramain Vossa opiniun! Ans communitgai Vossas opiniuns e Voss commentaris davart il sboz e las novaziuns proponidas. Nus ans legrain da Vossas ideas, da Voss impuls e da Voss giavischs ed As engraziain per Vossa contribuziun.
Persuna da contact:
Frank Schuler, manader dal secretariat per la nova constituziun, Hofgraben 5, 7001 Cuira (tel. 081-257 25 09, fax 081-257 21 66, e-mail: kantonsverfassung@jpsd.gr.ch)
Empustaziuns gratuitas dal text da la constituziun e da las explicaziuns:
Centrala per stampats e material, Planaterrastrasse 16, 7001 Cuira (tel. 081-257 22 60, fax 081-257 21 91, e-mail: bestellungen@dmz.gr.ch)
Adressa d'internet:
www.gr.ch/verfassung
Gremi: departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Funtauna: rg departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Data: 13.03.2001
|
21c6832b-2c93-4407-88ce-11f09a109acb
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Peter Arbenz duai elavurar il rapport WEF
La giunta WEF da la regenza grischuna ha incumbensà Peter Arbenz sco manader da project da rediger fin la stad in rapport davart il WEF 2001 a Tavau e da far propostas per garantir er en il futur la realisaziun dal WEF. En quest connex èn previs contacts intensivs cun tut ils circuls involvids.
Peter Arbenz è oz cussegliader per svilup strategic e management. En la publicitad è el forsa pli enconuschent sco anteriur directur da l'uffizi federal da fugitivs u sco commember dal comitè internaziunal da la Crusch cotschna u sco cusseglier da la citad da Winterthur. L'incumbensa da manar il project per elavurar il rapport WEF è cumbinada cun la prescripziun ch'ina collavuraziun cun las organisaziuns ed autoritads participadas principalmain saja da garantir gist uschè sco ils contacts intensivs cun tut ils auters posts e cun tut las autras instituziuns che caracteriseschan l'ambient dal WEF. La fin da mars ha lieu l'emprima sesida da la gruppa da project, ils rapports intermediars vegnan preschentads mintga mais a la giunta WEF.
Sveltezza 60 per camiuns sin la via chantunala tranter Razén e Giuvaulta
La regenza approva il reglament per las zonas da protecziun 1996/1999 da la vischnanca da Razén, ils plans per las zonas da protecziun 1997 per las funtaunas d'aua minerala da Razén sco er il pumpadi d'aua da funs Isla, Razén. En quest connex vegn reducida la sveltezza maximala per camiuns pesants sin la via taliana tranter Razén e Giuvaulta dad actualmain 80 km/h sin da nov 60 km/h. Questa mesira va en vigur suenter la scadenza dal termin da recurs, uschespert ch'ils signals da traffic correspundents èn montads.
Promover la fusiun da las assicuranzas da muvel
Tenor il plan da mesiras per equilibrar las finanzas 1999 vuleva la regenza ensasez stritgar las contribuziuns annualas a las assicuranzas da muvel communalas. Retschertgas posteriuras han dentant mussà che la gronda part dals purs na pon betg desister dal tuttafatg d'ina assicuranza d'animals. Almain cunter fieu, donns elementars ed accidents sin las alps dovran els ina assicuranza. Fin uss existevan 175 assicuranzas da muvel communalas che disponevan da reservas da totalmain 11 milliuns francs. Tras fusiuns pon ins cuntanscher in'assicuranza da basa cun premias pli bassas che quellas da las assicuranzas da muvel privatas. La regenza sustegna la fusiun da las assicuranzas da muvel ch'eran fin uss communalas ad assicuranzas da muvel regiunalas cun 400'000 francs per onn. Quest sustegn dura tschintg onns. Las contribuziuns succedan en graduaziun temporara per promover fusiuns pli spertas pussaivlas.
Da las vischnancas
Il project per sanar e construir da nov la scola Cuira-Masans vegn approvà definitivamain. Als custs imputabels da circa trais milliuns francs empermetta il chantun contribuziuns da diesch pertschient.
Persunal
Hanspeter Mirer, naschì 1957, da ed a Sursaissa, daventa cumissari da taglia tar l'administraziun da taglia. El cumenza sia nova plazza l'entschatta da matg.
Infurmatur davart il rapport WEF: Walter Schlegel, secretari dal departament da l'intern e da l'economia publica dal Grischun, tel. 081-257 23 11
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 15.03.2001
|
b6a7adf0-aeb8-4059-b571-f27c74384ca5
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Di internaziunal dal guaud - 21 da mars 2001
Il guaud: arena da temp liber gratuita
Tuts profitan dal guaud. El furnescha laina, protegia cunter lavinas e bovas en las muntognas e porscha ina libertad quasi illimitada per persunas che tschertgan recreaziun. Ina arena da temp liber ideala per activitads che promovan la sanadad. A quest aspect sa deditgescha il di internaziunal dal guaud (DIG) da quest onn ch'ha lieu ils 21 da mars. Il tema è "guaud e sanadad".
Il guaud è in factur da sanadad ch'ins na sto betg sutvalitar. Gugent dovran ils lieus da cura e la branscha turistica indigena il guaud per far reclama e per preschentar a moda credibla l'effect recreativ da nossa cuntrada. Sin prospects e cartulinas da colur na dastga betg mancar il guaud che caracterisescha la cuntrada. Quest placat colurà na sveglia betg mo bellas associaziuns, mabain fa propi er effect, sch'el vegn duvrà activamain.
Recreaziun gratuita
Conscientamain u inconscientamain profitan ils umans mintga di d'ina enorma purschida natirala da recreaziun e da wellness. Il guaud n'offra betg mo ina vasta infrastructura per activitads sportivas, mabain metta er a disposiziun aria pura, in microclima empernaivel, atmosferas recreativas e bunas savurs. Ultra d'in grond dumber da plantas medegiantas per curar malsognas e per mantegnair la sanadad gida il guaud cun ses verd agreabel a recrear la psica umana. Tut en tut ha il guaud ina influenza positiva sin il corp e l'olma; ina prestaziun gratuita per promover la sanadad.
Scola che promova la sanadad
Dapi intgin temp dovran pedagogs da la natira e da l'ambient quest effect che promova la sanadad per lur atgnas occurrenzas. En scolas u gruppas da gieu en il guaud scuvran uffants in mund d'experientschas fantastic e sviluppan novas abilitads ch'els na pudessan mai emprender en il mund virtual dal computer. Giuvens umans chattan ina vasta paletta d'impuls en il guaud, experimenteschan fatgs che fan smirvegliar e ch'èn degns da savair e sviluppan lur senns per percepziuns pli finas. Numerusas experientschas han mussà ch'il gieu quotidian or en il liber e che la confruntaziun cun il vent, l'aura e cun la cuntrada rinforzan la resistenza dal corp e promovan la socialisaziun.
"Acziun dis dal guaud"
Tranter l'avrigl ed il settember prepara l'organisaziun davart la furmaziun ecologica SILVIVA en collavuraziun cun la fundaziun svizra per promover la sanadad "FeelYourPower" en l'entira Svizra numerus dis d'acziun en il guaud. La prioritad han gieus, termagls e recreaziun per uffants e creschids. Er en il Grischun ed en la regiun da Sargans èn previsas talas occurrenzas (guarda quaderet). L'entir chalender d'occurrenzas vegn cumplettà currentamain en l'internet sut www.Feel.Your.Power.ch.
Occurrenzas en il Grischun
Davart il tema guaud, aua e sanadad ad Andeer ils 30 da zercladur - (infurmaziuns 081 661 13 62). Davart il tema aventura guaud a Cuira ils 6 da matg/1. da fanadur/30 da settember, a Flem ils 20 da matg /24 da zercladur/2 da settember ed a Fläsch ils 10 da zercladur/15 da fanadur/16 da settember (infurmaziuns 01 935 44 76).
Gremi: uffizi forestal dal Grischun
Funtauna: rg uffizi forestal dal Grischun
Data: 16.03.2001
|
c6f83367-deb2-4065-a39d-c219abc4135c
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Patratgs davart il di mundial da l'aua ils 22 da mars 2001
da cusseglier guvernativ Claudio Lardi, schef dal departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Avant ch'jau hai dastgà surpigliar l'uffizi da cusseglier guvernativ e pia er la responsabladad per la protecziun da las auas e da l'ambient, hai jau patratgà relativamain pauc davart l'aua. L'aua era simplamain qua, culava da tuttas uras or da la spina, era netta, pudevan ins baiver.
Il dretg da posseder aua, gea aua avunda, sa chapescha per nus da sasez.
Per 1.4 milliardas persunas è il cumbat per l'aua quotidiana gia oz in cumbat per surviver. E per las duas milliardas persunas che vegnan tiers fin l'onn 2020 medemamain.
L'aua è bain l'element il pli frequent da nossa terra, ma l'aua en la dretga qualitad (da baiver) ed al dretg lieu daventa pli e pli rara e daventa in product nunpajabel.
Il chantun Grischun è bain ina da las chombras d'aua da las pli impurtantas en il center da noss continent. L'aua cula tant cun il Rain en la Mar dal nord, cun l'En en la Mar nair e cun la Maira e la Moesa en la Mar mediterrana. Schebain che nus possedain aua avunda, merita l'aua er tar nus in'attenziun speziala. Nus tuts che ans occupain da l'aua savain ch'er noss'aua è smanatschada. Vulain ans regurdar:
- Las consequenzas spertas e dramaticas d'incendis da guaud - patratgain als eveniments en la Val Mesauc e la Val Puschlav da l'avrigl 1997 -, sche l'aua en furma da plievgia vegn a mancar per in tschert temp,
- Las cleras reducziuns da la quantitad e qualitad da l'aua da funs,
- La cumbinaziun delicata tranter la productivitad da las sereneras, il diever da l'aua da funs e da l'aua restanta en vista a la qualitad da l'aua dals lais e flums.
En il Grischun han ins investì fin oz bundant 1.5 milliardas francs en il provediment d'aua. Gia ils indrizs subvenziunads dal chantun muntan ad ina summa da 300 milliuns francs. Quests indrizs han il chantun e la confederaziun sustegnì cun contribuziuns da 100 milliuns francs. Ins ha calculà che nus stuain impunder annualmain 60 milliuns per renovar quests indrizs e per als manar a moda ch'els mantegnan la substanza. Faschain nus quai? Studis mussan che 50 pertschient da l'aua da baiver e da diever van a perder en conducts che perdan.
Ils onns passads avain nus prendì las pli differentas mesiras per mantegnair la qualitad da l'aua. A chaschun dal di mundial da l'aua ils 22 da mars 2001 vegnan munids ils bigls che sburflan aua da baiver cun l'inscripziun "aua da baiver è sanadad". Per mantegnair quest stadi er en il futur stuain nus avair quità surtut da l'aua da funs. Da quella retiran las funtaunas ed ils bigls lur aua da baiver.
I ma para er impurtant ch'ils custs effectivs dal consum d'aua vegnian mess a quint. L'aua vegn quintada anc savens sut sia valur, q.v.d. memia bunmartgada. In pretsch gist po gidar a promover e duvrar tecnologias che spargnan l'aua.
Per finir han ins pudì crear in instrument efficazi cun la lescha chantunala davart la protecziun da las auas, acceptada dal pievel grischun l'onn 1997, per applitgar ina protecziun effizienta da las auas en il chantun Grischun. Jau sun engraziaivel al pievel. Anc quest onn vulessan nus dar in schumellin a questa lescha cun la nova lescha chantunala davart la protecziun da l'ambient. La protecziun da las auas e la protecziun da l'ambient dumondan ina l'autra ed èn indispensablas per mantegnair la natira e l'ambient. Gia oz engraziel jau las Grischunas ed ils Grischuns er per lur sustegn da quest project.
Gremi: departament d'educaziun, cultura e protecziun da l'ambient dal Grischun
Funtauna: rg cusseglier guvernativ Claudio Lardi
Data: 20.03.2001
|
eeccf4ca-878c-4011-b4fb-fa69f35d5860
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Il tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin (TrPrHr) en l'execuziun dal chasti en mesa praschunia dal stabiliment chantunal da Realta
Dapi il fanadur 2000 vegn applitgà cun success il tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin en 30 plazs a Cuira. Gia 1999 ha la direcziun dal stabiliment chantunal da Realta signalisà al departament da giustia, polizia e sanitad sia intenziun da s'affiliar al project per in tractament dals toxicomans che sa basa sin la prescripziun da heroin. Il departament promova activamain questas lavurs. El na fa quai betg senza motiv: en il stabiliment da Realta èn vegnidas fatgas gia dapi onns fitg bunas experientschas cun ina lavur da toxicomania ch'ha in cler concept ed il manaschi po pia gia preschentar in mussament da prestaziun.
Il fanadur 2000 ha la regenza prendì enconuschientscha dal concept da manaschi per diesch plazs en il stabiliment chantunal da Realta. En quels diesch plazs vegnan ins ad applitgar il tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin. Il medem mument ha ella beneventà l'introducziun da questa nova furma da tractament per persunas fermamain toxicomanas en il stabiliment da retenziun sin il 1. da schaner 2001 en collavuraziun cun la clinica psichiatrica Beverin.
En il stabiliment da Realta èn sin 100 cussedents en media 30 fin 40 toxicomans. 20 fin 30 da quests cussedents absolvan in program da metadon.
Sco basa per la lavur cun toxicomans serva al stabiliment chantunal da Realta l'art. 37 dal cudesch penal: "L'execuziun da la paina da chasaforz e da praschun duai avair in effect educativ sin il praschunier ed al preparar per il return en la vita civila." Quest artitgel obligescha in'execuziun dal chasti ch'ha la finamira principala da reintegrar ils pertutgads en la societad.
Cun la consegna da heroin entaifer la praschun na capitulescha il stabiliment chantunal da Realta insumma betg envers la toxicomania. Plitost offra la praschun cun il tractament che sa basa sin la prescripziun da heroin in agid adequat als fermamain toxicomans. Questa metoda da tractament è numnadamain adattada per promover la stabilisaziun dals participants al program e per reducir lur cumportament criminal. Cun il program da heroin a Realta tegnan ins quint en il Grischun dal princip, tenor il qual ils toxicomans en l'execuziun dal chasti duain avair las medemas schanzas e pussaivladads d'absolver in tractament sco ils toxicomans en libertad.
Las premissas per l'admissiun èn:
- vegliadetgna minimala 18 onns
- toxicomania da heroin cumprovada dapi almain dus onns
- mussament d'almain duas emprovas da tractament interruttas
- deficits en il sectur medical, psicologic e social che derivan dal consum da drogas
Gremi: departament da giustia, polizia e sanitad dal Grischun
Funtauna: rg stabiliment da Realta
Data: 21.03.2001
|
43905c92-6b1f-4b65-ba05-da04fd995ebd
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Ensemen al Rain alpin
La cumissiun da las regenzas Rain alpin dat pled e fatg davart sia lavur dals emprims tschintg onns. La broschura che vegn preschentada a la publicitad a chaschun dal di mundial da l'aua che l'UNO ha lantschà per ils 22 da mars, dat ina invista en ils projects currents sin ils secturs segirezza cunter auazuns, revitalisaziuns e protecziun cunter l'aua da funs e bitta in sguard en il futur.
La cumissiun internaziunala da las regenzas Rain alpin sa stenta dapi tschintg onns da s'occupar communablamain a moda interdisciplinara ed internaziunala dals proxims problems e da las futuras incumbensas sin ils secturs construcziun da flums, ecologia da las auas e dals peschs, aua da funs sco er energia. Represchentants da las regenzas dal stadi Vorarlberg, dal Principadi da Liechtenstein sco er dals chantuns Grischun e Son Gagl èn sa dads l'incumbensa da garantir la protecziun e l'utilisaziun persistenta dal sistem internaziunal da flums en la regiun dal Rain alpin. I sa tracta spezialmain da dar dapli muntada al spazi da viver e d'introducir dapli variaziun en la cuntrada dal Rain alpin, suenter che las correcturas dal Rain han chaschunà in impovriment da las spezias. La finamira suprema resta dentant quella da cuntanscher ina segirezza suffizienta cunter auazuns.
La broschura "Gemeinsam am Alpenrhein"
La broschura dat ina invista en ils projects multifars e connexs al Rain alpin. Il president da fin uss, anteriur cusseglier guvernativ dr. Walter Kägi, Son Gagl, sclerescha la chaschun, las finamiras e quai ch'ins ha cuntanschì durant ils onns 1995 fin 2000. Ils represchentants da la cumissiun da las regenzas e quels da lur gruppa da coordinaziun rapportan en accents davart lur interess resp. champs da lavur principals. Il nov president, cusseglier guvernativ dr. Norbert Marxer, Liechtenstein, dat in sguard sin las stentas correspundentas da l'Uniun europeica sco er sin las lavurs concretas dals proxims onns. A pled vegnan er presidents communals dals quatter stadis resp. chantuns partenaris. I vegnan stampads l'entir text da la cunvegna da cooperaziun Rain alpin ch'è vegnida stipulada da las quatter regenzas il december 1998 e l'entir text dal program d'acziuns Rain alpin 2000+.
Sviluppar vinavant il program d'acziuns
Il program d'acziuns ch'è vegnì approvà avant dus onns da las regenzas vegn uss exequì, parts èn gia terminadas. En differents rapports vegnan sviluppads vinavant ils temas dal program d'acziuns, uschia spezialmain en vista a l'ulteriur diever da l'actual model per l'aua da funs, a la necessaria lavur da publicitad davart il tema revitalisaziuns, a la construcziun da concepts da svilup per ils affluents dal Rain ed ils auals sco er en vista a la cuntinuaziun da las lavurs per in concept cumplessiv per utilisar e proteger il sistem dal Rain alpin. Las lavurs preliminaras per crear in concept per economisar la glera, per registrar ils potenzials termics da l'aua sco er per elavurar in concept da svilup cumplessiv "Rain alpin" - per menziunar be in pèr elements - èn gia incumbensadas. Ulteriurs projects concrets vegnan ins a stuair entschaiver suenter l'evaluaziun da las lavurs currentas, uschia tranter auter las ponderaziuns davart la realisabladad da las revitalisaziuns dal Rain en lieus sco Diepoldsau, Eschnerau u en la regiun da Bogn Ragaz/Fläsch/Sargans e betg il davos la collavuraziun cun la planisaziun dal territori.
Pussaivladad da retrair la broschura:
uffizi d'energia dal Grischun, tel. 257 36 24 u e-mail: energie@afe.gr.ch
Infurmaturs:
- cusseglier guvernativ Stefan Engler, departament da construcziun, traffic e selvicultura, tel. 081-257 36 01 (ils 22 da mars da las 8 fin las 12)
- Werner Böhi, schef da l'uffizi d'energia, tel. 081-257 36 21 (ils 22 da mars da las 8 fin las 12)
Gremi: departament da construcziun, traffic e selvicultura dal Grischun
Funtauna: rg cumissiun internaziunala da las regenzas Rain alpin
Data: 22.03.2001
|
47a61780-7339-4383-a516-8310ceb88f60
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
La confederaziun ed ils chantuns vulan etablir ina statistica communabla davart l'agid social
Il chantun Grischun suttascriva la cunvegna da prestaziun cun la confederaziun e cooperescha en il project per etablir ina statistica communabla davart l'agid social.
Sin il sectur da l'agid social exista anc adina in deficit considerabel da statistica. Ni en ils chantuns, ni en l'entira Svizra n'existan datas fidadas. Perquai metta la confederaziun l'emprima prioritad sin l'elavuraziun d'ina statistica davart l'agid social ch'è cumparegliabla sin plaun naziunal e chantunal. L'uffizi federal da statistica (UST) ha l'incumbensa da registrar cun ina statistica svizra davart l'agid social l'effectiv e la structura da las retschavidras e dals retschaviders d'agid social sco er la situaziun economica da las persunas che retiran prestaziuns. La statistica vegn fatga cun provas da controlla en vischnancas ed en servetschs socials regiunals e communals. Al chantun Grischun maina la retschertga las infurmaziuns urgentamain necessarias davart la structura ed il svilup da l'agid social. Da quellas fan part spezialmain datas ch'infurmeschan davart la demografia sociala dals retschaviders, la scolaziun, la situaziun da lavur e d'abitar sco er davart la spezia e l'autezza da las prestaziuns d'agid social. Da questa statistica vegnan las vischancas a posseder las datas che servan sco basa da decisiun per planisar ils fatgs socials communals. Ultra da quai vegnan messas a disposiziun infurmaziuns cumparegliablas en l'entira Svizra. Il chantun Grischun presta ina contribuziun finanziala da var 17'000 francs als custs che resultan cun cumpilar las datas necessarias.
Da las vischnancas
Als donns da malaura dal november 2000 a Puschlav conderscha il chantun ina contribuziun da var in milliun francs.
Il project preliminar per sanar ed engrondir il center dal stgalim superiur Tircal a Domat, vegn approvà da princip. El cumpiglia ils suandants secturs parzials: renovaziun chasa da scola Tircal 48, renovaziun chasa da scola Tircal 58 ed engrondiment sin il local da pumpiers. Als custs imputabels dal stabiliment che muntan a var 2.4 milliuns francs vegn empremessa ina contribuziun chantunala da 17.5 pertschient.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da var 2.7 milliuns francs (amplificaziun entaifer il vitg da Vulpera, nova cuvrida tranter Claustra e Tavau-Laret sco er nova cuvrida entaifer il vitg da Vuorz).
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 22.03.2001
|
eefa4aa9-d1c8-4c92-ac04-c6affb319bef
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
|||||
Las ovras electricas dal Grischun èn segiras
Las ovras idraulicas en il Grischun èn segiras e vegnan mantegnidas regularmain. Ils possessurs da las ovras electricas èn conscients da lur responsabladad. Plinavant èn els assicurads cunter eventuals privels tenor il dretg da responsabladad.
Ils 12 da december 2000 è rut in foss da pressiun da las ovras electricas vallesanas Cleuson-Dixence. Quest donn catastrofal ha fatg perder la vita a trais persunas. Silsuenter ha il departament da construcziun, traffic e selvicultura laschà sclerir la segirezza dals sistems d'aua motorica da las ovras electricas en il Grischun. Uss è avant maun il rapport correspundent, dal qual la regenza prenda enconuschientscha.
Ils possessurs da las ovras electricas pli grondas dal Grischun han respundì ad ina retschertga davart differents aspects relevants per la segirezza. Quella retschertga ha mussà ch'oz pon ins partir per il chantun Grischun dal fatg ch'ins posseda ovras electricas resp. foss e conducts da pressiun segirs e bain mantegnids. Questa constataziun vegn confermada er d'in expert extern ch'ins ha consultà. Ils possessurs da las ovras èn dal tuttafatg conscients da lur responsabladad. Malgrà controllas regularas e lavurs da mantegniment na sa lascha dentant in accident mai excluder absolutamain. Perquai han ils possessurs da las ovras electricas en il Grischun stipulà avant plirs onns assicuranzas da responsabladad respectivas per lur implants.
Las experientschas da blers onns cun il manaschi dals implants en il chantun han mussà che las ovras existentas èn sa cumprovadas dal punct da vista da la segirezza. Da princip pon ins garantir la segirezza er en il futur, sch'ins cuntinua a far premurusamain tant il mantegniment regular, sco er las controllas correspundentas. L'avertura dal martgà d'electricitad rinforza il squitsch dals custs sin las societads d'ovras electricas. En quest connex èsi da sensibilisar ils possessurs pli fitg per quest intent; il mantegniment e la controlla da lur implants na pon els insumma betg negliger.
Las ovras electricas Cleuson-Dixence en il chantun Vallais èn in implant spezial ed unic sut differents puncts da vista. Quest implant na permetta naginas conclusiuns equivalentas per las ovras electricas en il chantun Grischun. Avant ch'ins possia far eventualmain ulteriuras constataziuns davart la garanzia da la segirezza da las ovras electricas en noss chantun, èsi perquai da spetgar ils resultats da la retschertga pertutgant la ruttadira dal foss da pressiun en il chantun Vallais.
In eveniment talmain gravant sco quel en il Vallais n'avevi anc mai dà en tala guisa en Svizra. En il foss armà da pressiun, tras il qual vegn conducida l'aua dal lai da fermada Grande-Dixance sin circa 2'360 m.s.m. tar las ovras Bieudron a la Rona sin circa 500 m.s.m., è sa furmada ina sfessa da circa nov meters lunghezza. L'entschatta da la sfessa sa chattava var 100 meters sut la surfatscha ad ina autezza da 1'260 m.s.m. Or da la ruttadira èn erumpids cun gronda vehemenza circa 50'000 meters cubics aua, han penetrà la stresa da grip ed èn culads en furma d'ina enorma lavina da glitta giu en la val. Questa bova ha prendì cun sai grondas quantitads da crappa e terra sco er dus chalets ed auters edifizis agriculs. En la bova han trais persunas pers lur vita. La ruttadira dal foss da pressiun sutterran, mess en funcziun pir l'onn 1999, ha fatg surstar tant ils possessurs da l'implant sco er ils experts externs. Il motiv da la ruttadira è anc oz l'object da scleriments, uschia ch'actualmain na pon vegnir preschentads anc nagins resultats segirs.
Contribuziuns culturalas
I vegnan conderschidas contribuziuns culturalas d'in import total da 90'000 francs a las suandantas organisaziuns e projects culturals: -
festival Science et Cité per las acitivitads communablas da la Svizra orientala, en las qualas è integrada la citad da Cuira, sco lieu da scolaziun superiura, e
- program annual 2001 dal teater da marionettas Arcasperli.
La signatura electronica equivala a la suttascripziun autografa
La regenza beneventa il sboz per ina lescha federala davart la signatura electronica. La signatura electronica duai equivalair a la suttascripziun autografa. Uschia pon ins concluder contracts en il futur er per via electronica. Cun il decret proponì vegn dà in cler signal en favur dal svilup d'ina societad d'infurmaziun en Svizra. Il project è plinavant la basa per pudair promover ulteriurmain il contact electronic cun las autoritads (e-governement). En connex cun la regulaziun en detagl e cun l'execuziun vegnan ins dentant anc a stuair schliar differentas dumondas giuridicas, tecnicas e praticas.
Da las vischnancas
La revisiun totala da la planisaziun locala da S-chanf ed il plan directiv regiunal "Explotaziun da material, deponias e deposits da material" da la regiun Surselva vegnan approvads cun resalvas e cundiziuns.
Approvadas vegnan plinavant la lescha davart las taxas da cura e las taxas per promover il turissem da l'uniun d'interess per il turissem da las vischnancas dal Sursès e la revisiun parziala da la lescha da scola e da scolina da la vischnanca da Domat.
Il project da construcziun per la nova chasa da scola a Flem vegn approvà definitivamain. Als custs imputabels da var 6.7 milliuns francs vegn empermessa ina contribuziun chantunala da diesch pertschient.
Per differents projects da construcziun da vias en il chantun vegnan dads libers credits d'in import total da var 8.6 milliuns francs (amplificaziun da la via locala Valragn, reparatura da la A13 tranter Mesauc e Bichegia, correctura da la via dal Güglia tranter Rona e Crap sco er cuvrida tranter Savognin e Mot la Cresta, cuvrida sutpassadi da la viafier Zizers II, cuvrida via veglia dal Partenz tranter Seewis Pardisla e Grüsch, sanaziun entaifer il vitg da Malix sco er rempars en il Frauentobel sin la via da Scanvetg).
Persunal
- La fin da mars va en pensiun Hans Peter Nold, Cuira, adjunct forestal tar l'uffizi forestal. La regenza engrazia el per ils servetschs ch'el ha prestà en favur dal chantun.
- Christian Ambühl, naschì 1953, da ed a Tavau, daventa inspectur da victualias tar il laboratori chemic per la controlla da victualias e la protecziun da l'ambient. El cumenza l'entschatta da matg.
Infurmaziuns conc. la segirezza da las OE:
- cusseglier guvernativ Stefan Engler, tel. 081-257 36 01 (9 fin 12)
- Werner Böhi, uffizi d'energia, tel. 081-257 36 21 (14 fin 17)
- Luciano Lardi, inschigner consultativ, tel. 081-356 60 80 (9 fin 17)
Gremi: regenza
Funtauna: rg chanzlia chantunala dal Grischun
Data: 29.03.2001
|
bde864f5-5d74-4a39-a154-e6d9a380720a
|
roh
|
Latn
| 0
| 0
|
Rumantsch Grischun
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.